Adorno ve Ranciére'de Estetik ve Politika

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 19, 77 - 95, 31.05.2024

Ayşe Bilge Demir

https://doi.org/10.47124/viraverita.1446112

Öz

Bu çalışmada Theodor Adorno’nun ve Jacques Rancière’in estetik deneyimin politik tahakkümden özgürleştirici potansiyellerine dair düşünceleri betimlenmektedir. Adorno’nun dissonance olarak ifade ettiği şey, sanat eserinin gerçekliği negatif bir şekilde göstermesinden kaynaklanan uyumsuzluktur. Bu uyumsuzluk sanat eserlerine, Aydınlanmacı aklın ve onun yol açtığı toplumsal patolojilerin kuşatamadığı duyusal anlamları sergileme işlevi yükler. Rancière’in dissensus olarak ifade ettiği şey, farklı duyusal rejimlerin karşılaşmasından doğan ihtilaftır ve politikanın olduğu gibi estetiğin de kurucu edimidir. Estetik deneyimde yeni mekânsal zamansal tarzlar var eden dissensus, politik eylemde bu yeni mekansallıklar-zamansallıklardan bir müştereklik meydana getirir. Adorno için olduğu gibi Rancière için de duyusal deneyimin istikrarsızlaştırıcı kapasitesi, ona politik olarak özgürleştirici bir potansiyel yükler. Rancière, estetik deneyimin tanımını tüm deneyim alanlarını kapsayacak şekilde genişletirken, Adorno bunu yalnızca sanatın özel alanıyla sınırlandırır. Eldeki çalışma Adorno ve Rancière arasındaki yakınsamaları ve ayrımları görünür kılmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

dissensus, dissonance, duyusallık, uyumsuzluk, özgürleşme

AESTHETICS AND POLITICS IN ADORNO AND RANCIERE

Öz

The ideas of Jacques Rancière and Theodor Adorno regarding the ability of aesthetic experience to free people from political dominance are illustrated in this study. The discord that arises from a piece of art portraying reality negatively is what Adorno calls dissonance. Because of this incompatibility, art serves the purpose of presenting sensory meanings that the Enlightenment rationality and the social pathologies it gave rise to were unable to fully comprehend. The struggle that results from the collision of many sensory regimes is what Rancière refers to as dissensus, and it is both the foundational act of politics and aesthetics. In political activity, dissensus, which generates new spatiotemporal styles in aesthetic experience, produces a commonality from these new spatialities-temporalities. For both Adorno and Rancière, sensory experience has the potential to be politically emancipatory because to its unstable nature. Rancière broadens the definition of aesthetic experience to encompass all domains of experience, whereas Adorno limits it to the exclusive realm of art. Bringing Adorno and Rancière’s similarities and contrasts to light is the goal of this study.

Anahtar Kelimeler

dissensus, dissonance, sensuality, disharmony, emancipation

Kaynakça

• Adorno, T. (1965). Society (F. Jameson Çev.). Erişim: http://isr.press/Adorno_Society/
• Adorno, T. (1988). Prisms (4. Baskı). (S. and S. Weber Çev.). MIT Press. (Özgün eser basım 1955).
• Adorno, T. (2002). Aesthetic Theory (1.Baskı). (Robert Hullot- Kentor Çev.). University of Minnesota Press. (Özgün eser basım 1970). Adorno, T. W. (2004). Walter Benjamin Üzerine (2. Baskı). (D. Muradoğlu Çev.). Yapı Kredi Yayınları. (Özgün eser basım 1970).
• Adorno, T. W. (2014a). Minima Moralia (8. Baskı). (O. Koçak, A. Doğukan Çev.). Metis Yayınları. (Özgün eser basım 1951).
• Adorno, T. W. (2014b). Negatif Diyalektik (2. Baskı). (Ş. Öztürk Çev.). Metis Yayınları. (Özgün eser basım 1966).
• Adorno, T. W. (2017). Aesthetics 1958/59 (W. Hoban Çev.). Polity Press.
• Adorno, T. W. (2018). Edebiyat Yazıları (5. Baskı). (S. Yücesoy, O. Koçak Çev.). Metis Yayınları.
• Allerkamp, A., Genel, K., & Hazoume, M. (2019). What to do with Adorno’s Aesthetic Theory? An Interview with Jacques Rancière. Journal of French and Francophone Philosophy, 27(2), 127-141.
• Buck-Morss, S. (1979). The Origin of Negative Dialectics. The Free Press (1. Baskı).
• Dasgupta, S. (2019). The Aesthetics of Displacement: Dissonance and Dissensus in Adorno and Rancière. S. Durham & D. Gaonkar (Ed.), Distributions of the Sensible: Rancière, between Aesthetics and Politics içinde (ss. 119-144). Northwestern University Press.
• Eagleton, T. (1998). Estetiğin İdeolojisi (1. Baskı), (yay. B. Gözkan). Özne Yayınevi.
• Feola, M. (2018). The Powers of Sensibility: Aesthetic Politics through Adorno, Foucault and Rancière (1. Baskı). Northwestern University Press.
• Horkheimer, M. & Adorno, T. W. (2010). Aydınlanmanın Diyalektiği (1. Baskı). (N. Ülner, E. Ö. Karadoğan Çev.). Kabalcı Yayınevi. (Özgün eser basım 1944).
• O’Connor, B. (2022). Adorno (1. Baskı). (S. Soysal Çev.). Alfa Yayıncılık. (Özgün eser basım 2013).
• Rancière, J. (2011). Anlaşmazlık: Siyaset ve Felsefe (1. Baskı). (A. D. Temiz Çev.). Monokl Yayınları. (Özgün eser basım 1995).
• Rancière, J. (2018). Aisthesis: Sanatın Estetik Rejiminden Sahneler (1. Baskı). (A. D. Temiz Çev.). Monokl Yayınları. (Özgün eser basım 2011).
• Rancière, J. (2020). Dissensus: Politika ve Estetik Üzerine. (M. Yalçınkaya Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Rancière, J. (2021). Özgürleşen Seyirci (4. Baskı). (E. B. Şaman Çev.). Metis Yayınları. (Özgün eser basım 2008).
• Rancière, J. (2022). Siyasalın Kıyısında (3. Baskı). (A. U. Kılıç Çev.). Metis Yayınları. (Özgün eser basım 1998).
• Ross, N. (2017). The Politics of Aesthetic Experience: German Romanticism and Critical Theory. Palgrave Macmillan.
• Şiray, M. (2016). Jacques Rancière’de Sanat-Siyaset İlişkisi Üzerine. G. Ateşoğlu (Ed.), Varoluşçuluk, Fenomenoloji, Ontoloji: Çağdaş Felsefenin Macerası içinde (s. 277- 296). Belge Yayınları.