Structural and Semantic Determinants for Urartian Heritage Words

Yıl 2023, , 62 - 79, 30.12.2023

Orhan Varol

https://doi.org/10.62068/visbid.1393604

Öz

Urartian is one of the languages of the Ancient Near East with a cuneiform writing system. The absence of languages that can be described as a continuation of Urartian reduces the possibility of diachronic and comparative study of this language. For this reason, language and orthographic determinants are needed in order to access the grammatical and contextual information of Urartian inscriptions. In addition, they need to be compared with the structural and semantic features of the vocabulary of the languages with which the Urartian language is related. The traces of Urartian found in the regional languages that existed after the Urartian period until today are important in this respect. Because it is understood that the history of some words in today's regional languages dates back to Urartian, much older than the languages to which they belong. In this study, the structural and semantic overlaps of the possible today's forms of some words in the Urartian inscriptions are tried to be explained depending on the determinants of similarity (analogy) and collocation. In this context, the overlaps in sounds, which are the basic structural structures of the words discussed, are evaluated by taking into account close sound changes and phonetic transitions (metathesis). Since some sounds are mutually permeable, possible appearances of vowel and consonant sounds that do not exist in the Urartian regional language are being tried to be determined. Thus, the possibility of reaching word meanings that are likely to exist in today's languages increases. The words considered as study data are obtained from the corpuses containing Urartian inscriptions. In regional languages after Urartian, the continuity of semantic transfer in words provides verification in probability evaluations. Thus, efforts are being made to increase the reading possibility of inscriptions whose contents cannot be understood, and to increase the comprehensibility of inscriptions that are stated to have been read but are inconsistent.

Anahtar Kelimeler

Urartian, Collocation, Analogy, Etimology, Phonetics, Semantics

Urartu’nun Miras Sözcükleri için Yapısal ve Anlamsal Belirleyiciler

Öz

Urartuca Eski Yakındoğu’nun çivi yazısı sistemine sahip dillerindendir. Urartucanın devamı olarak nitelenebilecek dillerin bulunmaması, bu dilin art zamanlı ve karşılaştırmalı incelenme olanağını azaltmaktadır. Bu nedenle Urartu yazıtlarının dilbilgisel ve içeriksel bilgisine ulaşabilmek için dile ve yazıya dair belirleyicilere ihtiyaç vardır. Ayrıca Urartu dilinin ilişkili olduğu dillerin söz varlıklarının yapısal ve anlamsal özellikleriyle karşılaştırılmaları gerekmektedir. Urartu dönemi sonrasından günümüze kadar yaşamış olan bölgesel dillerde bulunan Urartuca izleri bu bakımdan önemlidir. Çünkü günümüz bölge dillerinde bulunan bazı sözcüklerin tarihinin, ait oldukları belirtilen dillerden çok daha eskiye, Urartuya dayandığı anlaşılmaktadır. Bu çalışmada, Urartu yazıtlarında geçen bazı sözcüklerin günümüzdeki olası biçimlerinin yapısal ve anlamsal örtüşmeleri, benzerlik (analogy) ve eşdizimlilik (collocation) belirleyicilerine bağlı olarak açıklanmaya çalışılmaktadır. Bu bağlamda ele alınan sözcüklerin temel yapısal kurulumları olan seslerdeki örtüşmeler, yakın ses değişimleri ve seslem göçüşmeleri (metatez) dikkate alınarak değerlendirilmektedir. Bazı seslerin karşılıklı geçişkenliği olduğundan Urartu bölge dillinde bulunmayan ünlü ve ünsüz seslerin olası görünüm biçimleri belirlenmeye çalışılmaktadır. Böylece günümüz dillerinde olma olasılığı bulunan sözcük anlamına ulaşma imkânı artmaktadır. Çalışma verileri olarak değerlendirilen sözcükler, Urartu yazıtlarının bulunduğu bütüncelerden elde edilmektedir. Urartu sonrasındaki bölgesel dillerde, sözcüklerdeki anlamsal aktarımın devamlılığı, olasılık değerlendirmelerinde doğrulamalar sağlamaktadır. Böylece içeriği anlaşılamayan yazıtların okunma imkanının artırılmasına, okunduğu belirtilen ama tutarsızlık sergileyen yazıtların da anlaşılırlığının artırılmasına çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Urartuca, Eşdizimlilik, Analoji, Etimoloji, Sesbilim, anlambilim

Kaynakça

• Aksan, D. (2003). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Türk Dil Kurumu Yayınları: 439, Ankara.