Van Şehir Gelişimi ile Şehir Isı Adası Arasındaki İlişkiler ve Sıcaklık Değişimleri

Yıl 2021, Sayı: 1, 40 - 60, 30.06.2021

Erkan Yılmaz , Mehmet Özcanlı

Öz

Dünya genelinde şehirlerin genişlemesine bağlı olarak değişen arazi örtüsü miktarı, nüfusun oransal olarak büyümesinden daha fazla büyümektedir. Bu durum, şehirlerin çevresinde bulunan doğal ve tarımsal arazilerin değişmesine, geçirimsiz, ısı emilimi yüksek yapay arazilere dönüşmesine neden olmaktadır. Bu arazi örtüsünün kalıcı değişimi özellikle büyük şehirlerde yaşayan insanların klimatik konforunu da doğrudan etkilemektedir. Şehirlerde yaşayan insanlar, şehrin çevresine göre daha sıcak veya daha soğuk olduğunu birebir deneyimlemektedir. Van şehri, 1980’li yıllardan sonra çevresinden aldığı göçler neticesinde Van Ovasında büyümeye başlamış, verimli alüvyal sahaları işgal etmiştir. Bu büyüme, 1990’lı yıllardan sonra, artan yapılaşma ve yapay örtü genişlemesine bağlı olarak şehir ısı adası oluşturmuştur. 2012 yılından sonra büyükşehir statüsü kazanan şehrin gelişimi daha da hızlanmış, depremin de bu yapısal büyümede etkisi olmuştur. Depremden sonra yapılan TOKİ konutları ile yeni yerleşim alanları oluşmuş, şehir genişlemiştir. Bu nedenle şehir ısı adası da büyümüştür. Buna bağlı olarak bu ısı adasının karakterinin belirlenmesi, şehrin en sıcak ve en soğuk yerlerinin belirlenmesi, şehir içindeki sıcaklık farklıklarının incelenmesi gerekmiştir. Bu çalışmada, 1990-2021 yılları arasında, Van şehri ve çevresindeki yüzey sıcaklıkları, Landsat ve Aster termal bantları kullanılarak incelenmiş, şehir ve çevresindeki sıcaklık dağılışı araştırılmıştır. 1990, 2000, 2006, 2012, 2018 yılı CORINE arazi örtülerine göre sıcaklık değişimi de incelenmiş ve farklılıklar belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, şehir büyüdükçe ısı adası boyutu da büyümekte, bu durum şehir sakinlerini de etkilemektedir. Şehir ve çevresi steple kaplı yarı kurak iklime sahip bir şehir olma karakteri sergilemektedir. Buna bağlı olarak gündüzleri negatif, geceleri pozitif ısı adası özelliği göstermektedir. Geceleri belirgin bir şekilde ölçülen ısı adasının en yoğun olduğu yer, Cumhuriyet Mahallesidir. Çalışmada Van şehrinin 1990 yılından 2018 yılına kadar ortalama şehir yüzey alanının giderek ısındığı ve mahalle bazında önemli yüzey sıcaklık farklılıklarının ortaya çıktığı saptanmıştır. Bu durum şehrin farklı mahallelerinde yaşayan insanların farklı sıcaklıklara maruz kaldığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Van şehri, kentsel ısı adası, ilçe yüzey sıcaklıkları, Landsat, Aster

Relationships Between Urban Heat Island and Van City Development and Temperature Changes

Öz

The amount of land cover that changes due to the expansion of cities around the world is growing more than the proportional growth of the population. This situation causes the natural and agricultural lands around the cities to change and turn into impermeable artificial lands with high heat absorption. The permanent change of this land cover also directly affects the climatic comfort of people living in big cities. People living in cities experience directly that the city is warmer or colder than its surroundings. After the 1980s, the city of Van started to grow in the Van Plain as a result of the migrations from its surroundings and occupied fertile alluvial fields. This growth, after the 1990s, has created a city heat island due to increased construction and artificial cover expansion. The development of the city, which gained metropolitan status after 2012, accelerated, the earthquake also had an effect on this structural growth, new residential areas were formed with TOKİ houses, and the city expanded. For this reason, the urban heat island also grew, and it was necessary to determine the character of this heat island, to determine the hottest and coldest places in the city, and to examine the temperature differences within the city. In this study, surface temperatures in and around the city of Van between 1990-2021 were investigated using Landsat and Aster thermal bands, and the temperature distribution in and around the city was investigated. The temperature changes according to the 1990, 2000, 2006, 2012, 2018 CORINE land covers was also examined, and the differences were determined. According to the results obtained, the size of the heat island grows as the city grows, which also affects the city residents. The city shows the character of being a city with a semi-arid climate, surrounded by steppes, and accordingly, it has a negative heat island during the day and a positive heat island at night. The heat island, which is clearly measured at night, is the densest place in the Cumhuriyet neighborhood. In the study, it was determined that the average urban surface area of the city of Van increased gradually from 1990 to 2018 and significant surface temperature differences emerged on the basis of neighborhoods. This shows that people living in different neighborhoods of the city are exposed to different temperatures.

Anahtar Kelimeler

City of van, urban heat island, district surface temperatures, Landsat, Aster

Kaynakça

• Abrams, M., & Hook, S. (2002). ASTER User Handbook Version 2. Içinde Jet Propulsion (C. 2003, Sayı 23/09/2003). https://doi.org/10.1017/CBO9781107415324.004.
• Alaeddinoğlu, F., Sargın, S., & Okudum, R. (2016). 2011 Van Depremi ve Kentsel Nüfusta Mekânsal Farklılaşmalar. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 39, 133–149.
• Buscail, C., Upegui, E., & Viel, J. F. (2012). Mapping heatwave health risk at the community level for public health action. International Journal of Health Geographics, 11, 1–9. https://doi.org/10.1186/1476-072X-11-38.
• Çiçek, İ., Yılmaz, E., Türkoğlu, N., & Çalışkan, O. (2013). Ankara Şehrinde Yüzey Sıcaklıklarının Arazi Örtüsüne Göre Mevsimsel Değişimi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 10(1), 621–640. http://www.insanbilimleri.com/ojs/index.php/uib/article/view/2466/1081.
• ÇOB. (2011). Çevreyolu ve Civarı İlave+ Revizyon 1/5000 ölçekli nazım imar planı plan açıklama raporu. Çevre ve Orman Bakanlığı Mekânsal Planlar Genel Müdürlüğü.
• CORINE. (2019). CORINE Land Cover — Copernicus Land Monitoring Service. https://land.copernicus.eu/pan-european/corine-land-cover.
• ÇŞB. (2013). Van (Merkez) ve Çevresi İlave Revizyon İmar Planı Açıklama Raporu. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı.
• Deniz, O. (2017). Deprem Ve Göç: 2011 Van Depremi̇ Örneği̇. Social Sciences Studies Journal, 3(10), 1426–1444. https://doi.org/10.26449/sssj.202.
• Dewan, A., Kiselev, G., & Botje, D. (2021). Diurnal and seasonal trends and associated determinants of surface urban heat islands in large Bangladesh cities. Applied Geography, 135, 102533. https://doi.org/10.1016/J.APGEOG.2021.102533.
• Elmastaş, N., & Özcanlı, M. (2014). Arazi Kullanımı Ve Deprem İlişkisi Bağlamında 2011 Van Depremlerinin Erciş Şehrine Etkileri. Journal of Turkish Studies, 9(Volume 9 Issue 5), 825–825. https://doi.org/10.7827/turkishstudies.6877.
• Ghulam, A. (2009). How to calculate reflectance and temperature using ASTER data. Saint Louis University GIS Portal, 1–6.
• Halder, B., Bandyopadhyay, J., & Banik, P. (2021). Monitoring the effect of urban development on urban heat island based on remote sensing and geo-spatial approach in Kolkata and adjacent areas, India. Sustainable Cities and Society, 74,103186. https://doi.org/10.1016/J.SCS.2021.103186.
• Karaca, M., & Tayanç, M. (1998). Urbanization Effects on Regional Climate Change in Turkey. Second European Climate Conference.
• Kovats, R. S., & Hajat, S. (2008). Heat stress and public health: A critical review. Annual Review of Public Health, 29, 41–55. https://doi.org/10.1146/annurev.publhealth.29.020907.090843.
• Kuşçu Şi̇mşek, Ç., Şengezer, B., Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Y., ve Bölge Planlama Bölümü, Ş., & KUŞÇU ŞİMŞEK e-posta, Ç. (2012). İstanbul Metropoliten Alanında Kentsel Isınmanın Azaltılmasında Yeşil Alanların Önemi The Importance of Green Spaces in Minimizing Urban Heat in The Istanbul Metropolitan Area. 7(2), 116–128. http://www.journalagent.com/megaron/pdfs/MEGARON_7_2_116_128.pdf.
• Lehoczky, A., Sobrino, J., Skoković, D., & Aguilar, E. (2017). The Urban Heat Island Effect in the City of Valencia: A Case Study for Hot Summer Days. Urban Science, 1(1), 9. https://doi.org/10.3390/urbansci1010009.
• Nasa. (2021). GloVis. https://glovis.usgs.gov/. Ortiz Porangaba, G. F., Teixeira, D. C. F., Amorim, M. C. de C. T., Silva, M. H. S. da, & Dubreuil, V. (2021). Modeling the urban heat island at a winter event in Três Lagoas, Brazil. Urban Climate, 37(March), 100853. https://doi.org/10.1016/j.uclim.2021.100853.
• Özcanlı, M. (2014). Kazdağları Milli Parkı’nda Tarımsal Faliyetlerin Arazi Örtüsü Değişimine Etkisi (1975-2005). The Journal of Academic Social Science Studies, Number: 25-I , p. 339-356, Summer I 2014. https:// DOI: 10.9761/JASSS2317, https://www.researchgate.net/publication/269807493
• Özcanlı, M. Güzel, A. (2015). Şanlıurfa Şehrinin Alansal Gelişiminin Çevresindeki Tarım Arazilerine Etkisi. Journal of Turkish Studies, Volume 10:6, 723–723. https://doi.org/10.7827/turkishstudies.7890.
• Pioppi, B., Pigliautile, I., & Pisello, A. L. (2020). Human-centric microclimate analysis of Urban Heat Island: Wearable sensing and data-driven techniques for identifying mitigation strategies in New York City. Urban Climate, 34, 100716. https://doi.org/10.1016/J.UCLIM.2020.100716.
• Shaker, R. R., Altman, Y., Deng, C., Vaz, E., & Forsythe, K. W. (2019). Investigating urban heat island through spatial analysis of New York City streetscapes. Journal of Cleaner Production, 233, 972–992. https://doi.org/10.1016/J.JCLEPRO.2019.05.389.
• Sobrino, J. A., Jiménez-Muñoz, J. C., & Paolini, L. (2004). Land surface temperature retrieval from LANDSAT TM 5. Remote Sensing of Environment, 90(4), 434–440. https://doi.org/10.1016/j.rse.2004.02.003.
• UN. (2012). World Population Prospects The 2012 Revision.
• USGS. (2011). Landsat 7 Science Data Users Handbook Landsat 7 Science Data Users Handbook. Içinde National Aeronautics and Space Administration. http://landsat.gsfc.nasa.gov/wpcontent/uploads/2016/08/Landsat7_Handbook .pdf.
• USGS. (2016). Landsat 8 Data Users Handbook. Içinde USGS (C. 8, Sayı June). https://landsat.usgs.gov/documents/Landsat8DataUsersHandbook.pdf.
• Yılmaz, E. (2013). Ankara Şehrinde Isı Adası Oluşumu. Içinde Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya (Fiziki) Anabilim Dalı: C. Doktora Te. Ankara Üniversitesi.
• Yılmaz, E. (2017). Türkiye’nin Bazı Şehirlerinde Isı Adası Özellikleri. Içinde F. Arslan (Ed.), Türkiye coğrafyası araştırmaları. Pegem Akademi. https://doi.org/10.14527/9786053188858.
• Yılmaz, E. (2016). Landsat görüntüleri ile Adana yüzey ısı adası (Adana Surface Heat Island using Landsat Images). SSRN Electronic Journal, 13(2), 115–138. https://doi.org/10.2139/ssrn.3394253.