Lake Van Basin during the Chalcolithic Period: Yılantaş and other Survey Sites

Yıl 2021, Sayı: 2, 55 - 77, 31.12.2021

Aynur Özfırat

Öz

Makalede, Van Gölü havzasındaki yüzey araştırmamızın Kalkolitik Dönem bulguları ve havzada yapılmış olan diğer araştırmaların sonuçları birlikte değerlendirilmiştir. Doğu Anadolu yüksek yaylasında Kalkolitik Dönem araştırmaları azdır. Kuzeydoğu Anadolu'da Sos VA, Pulur, Alaybeyi ve Van Gölü'nün güneydoğu kıyısında yer alan Tilkitepe I-III höyüklerinde yapılan kazılarda ve bölgedeki yüzey araştırmalarında sınırlı veri elde edilmiştir. Kalkolitik Döneme ait yerleşimler Van Gölü havzasının batı ve doğusundaki ovalar-nehir vadileri ile gölün doğu kıyısında bulunmuştur. Çanak çömlek özellikleri havzanın saman yüzlü mal bölgesi içinde olduğunu, ayrıca bölgesel bir grup olan boyalı mala (Tilkitepe ware, saman yüzlü) sahip olduğunu gösterir.

Anahtar Kelimeler

Van Gölü, Kalkolitik, Saman Yüzlü Mal, Tilkitepe Malı.

Lake Van Basin during the Chalcolithic Period: Yılantaş and other Survey Sites

Öz

This article is based on the Chalcolithic evidence of our survey campaigns in the Lake Van basin. The material from previous and as well as current researches is discussed together. Investigations on the Chalcolithic period in the eastern Anatolian highland are scarce. Excavations at the mounds of Sos VA, Pulur and Alaybeyi in the north-eastern Anatolia, and Tilkitepe I-III located on the south-eastern shore of Lake Van and surveys in the region yielded limited data. The Chalcolithic period is mainly situated in mounds on the plains and river valleys in lowlands and on the eastern shoreline of Lake Van. The characteristics of pottery indicate that the Lake Van basin is within the chaff-faced ware horizon; it also has a regional group of and painted ware (Tilkitepe ware, also chaff-faced).

Anahtar Kelimeler

Lake Van, Chalcolithic, Chaff-Faced Ware, Tilkitepe Ware.

Kaynakça

• Abay, E. (2009). Dibekdüzü Van/Ayanis Kalesi Yakınında bir Höyük Yerleşimi. Sağlamtimur, E. Abay, Z. Derin ve diğ. (Eds.) Altan Çilingiroğlu’na Armağan: Yukarı Deniz’in Kıyısında Urartu Krallığı’na Adanmış Bir Hayat- Studies in Honour of Altan Çilingiroğlu: A Life Dedicated to Urartu on the Shores of the Upper Sea (ss. 67-85). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Baykara, İ., Dinçer, B., Şahin, S. (2018a). Gürgürbaba Tepesi: Alt ve Orta Paleolitik Dönem Buluntu Yerleri, Erciş-Van. Anadolu Araştırmaları, 21, 76-104.
• Baykara, İ., Dinçer, B., Şahin, S. (2018b). Gürgürbaba Tepesi (Erciş, Van) Paleolitik Çağ Araştırmaları. Colloquium Anatolicum, 17, 161-188.
• Biber, H. (2018). Muş İli Arkeolojik Yüzey Araştırmaları 2009-2014. İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Burney, C. (1958). Eastern Anatolia in the Chalcolithic and Early Bronze. Anatolian Studies VIII, 157-209.
• Işıklı, M. (2008). Recent Investigations at Pulur (Erzurum): Observations on Norteast Anatolian Ceramics.
• K. S. Rubinson and A. Sagona (Eds.), Ceramics in Transitions: Chalcolithic Through Iron Age in the Highlands, Proceedings of the Workshop on Ancient Ceramics from the Southern Caucasus and Adjacent Areas (New York, 1-5 December 2003), (ss. 267-289). Leuven-Paris-Dudley MA.: Peeters Press, Ancient Near East Studies Supplement 27.
• Işıklı, M. 2019. Erzurum Ovası Alaybeyi Höyüğü Kalkolitik ve Erken Tunç Çağ Tabakaları. G. Altunkaynak (Ed.), Karaz’dan Büyük İskeneder’e Erzurum Ovasında Yeni Bir Keşif, Alaybeyi Höyük, (ss. 139-182). TANAP-Erzurum Müze Müdürlüğü, Bilgin Kültü Sanat Yayınları, Ankara.
• Kempe, S. and E. T. Degens (1978). Lake Van varve record: The past 10.420 years. E. T. Degens and F. Kurtman (Eds.), The Geology of Lake Van (ss. 56-63). Ankara: Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Yayınları- The Mineral Research and Exploration Institute of Turkey, No 169.
• Litt. T., Krastel, Sturm, S., M., Kipfer, R, Orçen, S., Heumann, G., Franz. S. O., Ülgen, U. B., Niessen, F. (2009). PALEOVAN’, International Continental Scientific Drilling Program (ICDP): site survey results and perspectives. Quaternary Science Reviews, 28, 1555-1507.
• Korfmann, M. (1982). Tilkitepe: Die ersten Ansätze prähistorischer Forschung in der ostlichen Turkei. Tübingen: Verlag Ernst Wasmuth, Istanbuler Mitteilungen Beiheft 26.
• Kökten, İ. K. (1947). 1945 Yılında Türk Tarih Kurumu Adına Yapılan Tarih Öncesi, Araştırmaları. Belleten, XI-43, 431-472.
• Marro, C. 2011. Eastern Anatolia in The Early Bronze Age. S. R. Steadman and G. McMahon (Eds.), The Oxford Handbook of Ancient Anatolia, 10,000-323 B.C.E. (ss. 290-309). New York: Oxford University Press.
• Marro, C., Özfırat, A. (2003). Pre-classical Survey in Eastern Turkey. First Preliminary Report: the Ağrı Dağ (Mount Ararat) region. Anatolia Antiqua, XI, 385-422.
• Marro, C., Özfırat, A. (2004). Pre-classical Survey in Eastern Turkey. Second Preliminary Report: the Erciş region. Anatolia Antiqua, XII, 227-265.
• Marro, C., Özfırat, A. (2005). Pre-classical Survey in Eastern Turkey. Third Preliminary Report: Doğubayazıt and the Eastern shore of Lake Van. Anatolia Antiqua, XIII, 319-356.
• Özfırat, A. (2006). Pre-classical Survey in Eastern Turkey. Fifth Preliminary Report: Van Lake Basin and Mt. Ağrı Region. Studi Micenei ed Egeo Anatolici XLVIII, 177-207.
• Özfırat, A. (2007). Pre-classical sites in Eastern Turkey. Fourth Preliminary Report: The Eastern Shore of Lake Van. Ancient Near Eastern Studies, XLIV: 113-140.
• Özfırat, A. (2010). Van, Ağrı ve Iğdır Yüzey Araştırması, 2008. 27. Araştırma Sonuçları Toplantısı 3 (Denizli, 25-29 Mayıs 2009). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara: 223-238.
• Özfırat, A. 2012a. Earlier Settlements of Bozkurt Kurgan Cemetery: From Chalcolithic to Middle Bronze Age. Proceedings of International Conference on Early farming cultures of Caucasus: Devoted to the 60 years of the discovery of the Kultepe monument in Azerbaijan (Baku, 02-06 November 2011), (ss. 113-127). Bakı: National Academy of Sciences of Azerbaijan-Institute of Archaeology and Etnography.
• Özfırat, A. 2012b. Van, Ağrı ve Iğdır Yüzey Araştırması, 2010. 29. Araştırma Sonuçları Toplantısı 1 (Malatya, 23-27 Mayıs 2011). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara: 155-171.
• Özfırat, A. 2013. Van, Ağrı ve Iğdır Yüzey Araştırması, 2011. 30. Araştırma Sonuçları Toplantısı 2 (Çorum, 28 Mayıs-01 Haziran 2012). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Çorum: 293-302.
• Özfırat, A. In press. Mt. Ağrı region during the Chalcolithic and Early Bronze (Kura-Araxes) Ages. 12th International Congress on the Archaeology of the, Ancient Near East-12ICAANE (Bologna April 6-9, 2021) Proceedings.
• Palumbi, G. (2011). The The Chalcolithic of Eastern Anatolia. In: S. R. Steadman, G. McMahon (eds.), The Oxford Handbook of Ancient Anatolia, 10,000-323 B.C.E. (ss. 205-228). New York: Oxford University Press.
• Pickarski, N. (2013). Vegetation and climate history during the last glacial-interglacial cycle at Lake Van, eastern Anatolia. Dissertation, Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn. Online-Ausgabe in bonndoc: https://nbn-resolving.org/urn:nbn:de:hbz:5n-35640.
• Pickarski, N. and Litt, T. (2017). A new high-resolution pollen sequence at Lake Van, Turkey: Insights into penultimate interglacial-glacial climate change on vegetation history. Climate of the Past 13(6): 689-710.
• Rothman, M. S. (1995). The Pottery of the Muş Plain and the Evolving Place of a high Border Land. XII. Araştırma Sonuçları Toplantısı (Ankara, 30 Mayıs-02 Haziran 1994). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara: 281-304.
• Rothman, M. S. and Kozbe, G. (1997). Muş in the Early Bronze Age. Anatolian Studies XLVII, 105-126. Russell, Harry. F. (1980). Pre Classical Pottery of Eastern Anatolia: Based on a Surveyby Charles Burney of sites along the Euphrates and around Lake Van. Oxford: BAR International Series 85.
• Sagona, A. (2000). Sos Höyük and the Erzurum region in Late Prehistory", Marro and H. Hauptmann (Eds.), Chronologies des Pays du Caucase et de l'Euphrate aux IVème-IIIème Millénaires (Actes du Colloque d’Istanbul, 16-19 décembre 1998), (ss. 329-373). Paris : Institut Francais d’Etudes Anatoliennes Georges Dumézil, Varia Anatolica XI.
• Sagona, A. (2017). The Archaeology of the Caucasus: From Earliest Settlements to the Iron Age. Cambridge: Cambridge University Press.
• Sagona, A. and Sagona, C (2000). Excavations at Sos Höyük, 1998-2000: Fifth Preliminary Report. Ancient Near Eastern Studies, 37, 56–127.
• Sagona, A. and Sagona, C. (2004) Archaeology at the North-East Anatolian Frontier – I: An Historical Geography and a Survey of the Bayburt Province. Louvain-Paris_Dudley MA.: Peeters Press: Ancient Near Eastern Studies, Suppelement 14.
• Uslu, E., Baykara, İ., Dinçer, B., Şahin, S., Ünal, E. (2020). Gürgürbaba Tepesi Kazısı – 2018. 41. Kazı Sonuçları Toplantısı 2 (Diyarbakır 17-21 Haziran 2019). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara: 591-601.
• Wick, L., Lemcke, G. Sturm, M. (2003). Evidence of Lateglacial and Holocene climatic change and human impact in eastern Anatolia: high-resolution pollen, charcoal, isotopic and geochemical records from the laminated sediments of Lake Van, Turkey. The Holocene 13(5), 665-675.
• van Zeist W. and Woldring, H. (1978). A postglacial pollen diagram from Lake Van in east Anatolia. Review of Palaeobotany and Palynology 26 1-4, 249-276.