Midyat İlçesi’nde (Mardin) Kırsal Yerleşim Sistemi

Yıl 2022, Sayı: 3, 135 - 160, 30.06.2022

Nermin Aksan Kanat , Mehmet Zeydin Yıldız

Öz

Kırsal yerleşmelerle ilgili bilimsel çalışmaların önemi son yıllarda giderek artmaktadır. Kırsal yerleşmelerin planlama ve ekonomik sorunları ile tüm dünyada kırsal kalkınmanın toplum kalkınmasının en önemli bileşenlerinden biri haline gelmesi, artan ilginin kuşkusuz en önemli nedenlerindendir. Türkiye’de de özellikle AB’ye adaylık ve müzakere süreçlerinin başlaması ile birlikte, kırsal kalkınma çabalarında belirgin bir sıçrama görülmektedir. Diğer taraftan, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde kırsaldan kentlere yönelik kesintisiz ve yoğun göç hareketleri, kentsel alanlarda gecekondulaşma, işsizlik ve enformelliğin artmasına neden olmakta ve kentleri çarpık bir düzen içerisinde içinden çıkılmaz sorunlarla başbaşa bırakmaktadır.
Bu çalışmanın konusunu oluşturan Midyat, Mardin’in önemli bir kırsal nüfusa sahip olan ve kente yönelik göç hareketlerinin büyük miktarda meydana geldiği ilçelerinden biridir. Midyat’taki kırsal yerleşmeler, demografik, kültürel ve ekonomik bakımdan homojen bir yapıda değildir. Geçim kaynakları farklı olduğu gibi, nüfusun etnik ve dinsel dağılımında da büyük çeşitlilikler görülmektedir. Göç hareketlerinin yoğunluk kazandığı ve buna bağlı olarak kırsaldaki nüfusun sürekli azaldığı bu yerleşmelerde, tarımsal ekonominin yapısal sorunlarından dolayı bitkisel ve hayvansal üretim etkinlikleri de artık geçim sağlayıcı bir faaliyet olmaktan giderek uzaklaşmaktadır.
Bu çalışmada, 2013 yılındaki Büyükşehir yasası ile mahalle statüsüne alınan ilçedeki kırsal yerleşmelerin mekânsal, demografik, ekonomik ve kültürel özellikleri coğrafi bir bakış açısı ile ele alınmıştır. Kırsal yerleşim sisteminin farklı boyutlarıyla ele alındığı bu çalışma, Midyat ilçesi kırsal yerleşmelerinin Türkiye’deki birçok kırsal yerleşme gibi, birçok açıdan kendi kendine yetemediği ve çok fazla göç verdiği realitesine dayanmaktadır. Bundan hareketle, sözü edilen yerleşmelerin çeşitli özellikleri ortaya konularak ilçenin kırsal alan potansiyeli ortaya konulmaya gayret edilmiş ve kırsal kalkınma çerçevesinde söz konusu yerleşmelerin sorunları tespit edilerek hem farkındalık yaratılmaya hem de birtakım çözüm önerileri üretilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Güneydoğu, Mardin, Midyat, Kırsal Kalkınma, Göç, Çokkültürlülük.

Rural Settlement System of Midyat District (Mardin)

Öz

The importance of scientific studies on rural settlements has been increasing in recent years. The planning and economic problems of rural settlements and the fact that rural development has become one of the most important components of community development in the world is undoubtedly one of the most important reasons of the increasing interest. There has been a significant jump in efforts for rural development inTurkey especially with the beginning of EU candidacy and negotiation process. On the other hand, continuous and intense migratory movements towards the city from the countryside in developing countries such as Turkey, cause squatting, unemployment and increased informality in urban areas and leave the cities alone with the inextricable problems of crooked order.
Midyat, which is the subject of this study, is one of the districts of Mardin that has a significant rural population and where immigration movements towards the city occur in large amount. Rural settlements in Midyat are not homogeneous in demographic, cultural and economic terms. There is great variation in the ethnic and religious distribution of the population as well as the livelihoods. In these settlements where migration movements are intensified and thus the rural population is constantly decreasing, crop and animal production activities are no longer a livelihood activity due to the structural problems of the agricultural economy.
In this study, the spatial, demographic, economic and cultural characteristics of the rural settlements in the district, which were taken into neighborhood status with the Metropolitan Law in 2013, were discussed from a geographical perspective. In this study that rural settlements system was discussed with different dimensions, with the fact that rural settlements in Midyat, like many rural settlements in Turkey, are not self-sufficient in many respects and give immigrants, it was aimed to reveal the rural potential of the district by revealing the various characteristics of the mentioned settlements and within the framework of rural development, by identifying the problems of these settlements it was tried to both raise awareness and create some solution proposals.

Anahtar Kelimeler

Southeast, Mardin, Midyat, Rural Development, Migration, Multiculturalism

Kaynakça

• Adak, A., 2004, “Güney Doğu Anadolu’da Seyyidler”, Marife, 4, 383-395.
• Akyüz, G., 1998, Mardin İli’nin Merkezinde Civar Köylerinde ve İlçelerinde Bulunan Kiliselerin ve Manastırların Tarihi, İstanbul: Resim Matbaacılık.
• Aydın, S., Emiroğlu K., Özel O. ve Ünsal S., 2001, Mardin: Aşiret-Cemaat–Devlet, İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Bilge, Y., 2001, Geçmişten Günümüze Süryaniler, İstanbul: Zvi-Geyik Yayınları.
• Bruinessen, M., V., 2008, Ağa, Şeyh, Devlet, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cibo, N., 2011, “Turabidin’den Baltık’a Heverkan Aşiret Konfederasyonu” , Uluslararası Ömeran ve Çevresi Sempozyumu Bildirileri (13-15 Mayıs 2011, Mardin), İstanbul: Kent Işıkları Yayınları, 236-266.
• Çetin, İ., 2007, Midyat'ta Etnik Gruplar: Kürtler, Mıhalmiler (Araplar), Süryaniler, Yezidiler, Türkler, Becirmaniler (Seyyidler), İstanbul: Yaba Yayınları.
• Çevik, A., 2007, “İlkçağlardan Ortaçağın Sonuna Kadar Midyat ve Yöresi (Tur Abidin)’nin Tarihi Coğrafyası”, Makalelerle Mardin (Ed. İ. Özcaşar) içinde, Cilt: I, İstanbul: Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi Yayını, 105-139.
• D.S., 1926, T.C. Devlet Salnamesi 1925-26, İstanbul: Matbaai Amire Umumiyesi.
• DİE, 1997, Köy Envanter Etütleri, Ankara: Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü.
• Erpolat, M. S., 2007, “Tapu-Tahrir Defterlerine Göre XVI. Yüzyılda Midyat”, Makalelerle Mardin (Ed. İ. Özcaşar) içinde,, Cilt: I, İstanbul: Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi Yayını, 349-380.
• Günay, R., 2007, “Cumhuriyet Döneminde Midyat”, Makalelerle Mardin (Ed. İ. Özcaşar) içinde, Cilt: I, İstanbul: Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi Yayını, 681-700.
• İzady, M.,R., 2004, Bir El Kitabı Kürtler, İstanbul: Doz Yayınları.
• İzgör, A. Z. 1999, Diyarbakır Salnameleri, Cilt: 1-5, İstanbul: Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Yayını.
• Komisyon, 1967, Mardin İl Yıllığı, Mardin: Mardin Valiliği Yayını.