The Mediating Role of Leader-Member Exchange on the Effect of Proactive Personality on Work Outcomes: A Research on Private Security Personnel

Yıl 2022, , 84 - 97, 30.12.2022

Ümit Şevik

https://doi.org/10.21076/vizyoner.1143305

Öz

The study aims to determine the mediating effect of leader-member exchange on the effect of proactive personality on work outcomes. In the literature, mostly the effects of a proactive personality on positive work outcomes have been examined. Employees with proactive personalities, who tend to take the initiative to influence their environment, would be affected more by negativities than employees with less proactive characteristics. In this context, the role of the leaders, the harmony of the leader and the followers, and the quality of the leader-member exchange are important factors in contributing to the effectiveness of the organization and less affecting the employees with proactive personality traits from the negativities. Within the scope of the effect of proactive personality on negative work outcomes, the intention to leave and the sub-dimensions of emotional exhaustion, depersonalization, and personal accomplishment, which are sub-dimensions of burnout, are evaluated in the study. Within the scope of the research, a questionnaire is applied on 116 private security personnel working in a private security firm in Ankara with a non-probabilistic convenience sampling method. Survey results are analyzed through SPSS 24 and AMOS 24 programs. As a result of the analysis, there is a positive effect between the proactive personality and the leader-member exchange, while the negative effect of the proactive personality and the leader-member exchange on personal accomplishment is determined. However, a partial mediation effect of the leader-member exchange is found in the effect of proactive personality on the sub-dimension of reduced sense of personal accomplishment.

Anahtar Kelimeler

Proactive Personality, Leader-Member Exchange, Intention to Leave, Burnout

Proaktif Kişiliğin İş Çıktıları Üzerindeki Etkisinde Lider-Üye Etkileşiminin Aracı Rolü: Özel Güvenlik Personeli Üzerine Bir Araştırma

Öz

Bu çalışma proaktif kişiliğin iş çıktıları üzerindeki etkisinde lider-üye etkileşiminin aracı etkisini belirlemeyi amaçlamaktadır. Literatürde çoğunlukla proaktif kişiliğin olumlu iş çıktılarına etkileri incelenmiştir. Çevresini etkilemek için inisiyatif kullanma eğiliminde olan proaktif kişiliğe sahip çalışanlar, olumsuzluklardan daha az proaktif özelliklere sahip çalışanlara göre daha yüksek oranda etkilenecektir. Bu bağlamda proaktif kişilik özelliklerine sahip çalışanların örgütün etkinliğine katkı sunmalarında ve olumsuzluklardan daha az etkilenmelerinde liderlerin rolü, lider ile takipçilerin uyumu ve lider-üye etkileşiminin kalitesi önemli bir etkendir. Proaktif kişiliğin olumsuz iş çıktıları üzerinde etkisi kapsamında işten ayrılma niyeti ile tükenmişlik alt boyutlarından duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı hissi azalması alt boyutları bu çalışmada değerlendirilmiştir. Araştırma kapsamında Ankara’da bir özel güvenlik firmasında çalışan 116 özel güvenlik personeline olasılığa dayalı olmayan kolayda örnekleme yöntemi ile anket uygulanmıştır. Anket sonuçları SPSS 24 ve AMOS 24 programları kullanılarak analiz edilmiştir. Yapılan analiz sonucunda proaktif kişilik ile lider-üye etkileşimi arasında pozitif etki varken, proaktif kişiliğin ve lider-üye etkileşiminin kişisel başarı hissi azalması üzerinde negatif etkisi tespit edilmiştir. Bununla birlikte proaktif kişiliğin kişisel başarı hissi azalması alt boyutu üzerindeki etkisinde lider-üye etkileşiminin kısmi aracılık etkisi tespit edilmiştir.  

Anahtar Kelimeler

Proaktif Kişilik, Lider-Üye Etkileşimi, İşten Ayrılma Niyeti, Tükenmişlik

Kaynakça

• Akın, A. ve Özcan, N. A. (2015). Short Turkish version of proactive scale: A study of validity and reliability. Mevlana International Journal of Education, 5(1), 165-172. http://dx.doi.org/10.13054/mije.14.12.5.1.
• Aslaner, F. (2020). Pozitif psikolojik sermayenin lider-üye etkileşimi vasıtasıyla bireysel performansı etkilemede örgütsel destek ile örgütsel prestij algılarının rolü: Perakende Sektöründe Bir Araştırma [Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Baba, V. V., Tourigny, L., Wang, X. ve Liu, W. (2009). Proactive personality and work performance in China: The moderating effects of emotional exhaustion and perceived safety climate. Canadian Journal of Administrative Sciences/Revue Canadienne des Sciences de l'Administration, 26(1), 23-37. https://doi.org/10.1002/cjas.90.
• Baş, T., Keskin, N. ve Mert, İ. S. (2010). Lider üye etkileşimi (Lüe) modeli ve ölçme aracının Türkçe'de geçerlik ve güvenilirlik analizi. Ege Academic Review, 10(3), 1013-1039.
• Bhatti, G. A., Islam, T., Mirza, H. H. ve Ali, F. H. (2015). The relationships between LMX, job satisfaction and turnover intention. Science International, 27(2), 1523-1526.
• Bolino, M., Valcea, S. ve Harvey, J. (2010). Employee, manage thyself: The potentially negative implications of expecting employees to behave proactively. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 83(2), 325-345. https://doi.org/10.1348/096317910X493134.
• Carmeli, A. ve Weisberg, J. (2006). Exploring turnover intentions among three professional groups of employees. Human Resource Development International, 9(2), 191-206. https://doi.org/10.1080/13678860600616305.
• Celiker, N., Ustunel, M. F. ve Guzeller, C. O. (2019). The relationship between emotional labour and burnout: A meta-analysis. Anatolia, 30(3), 328-345. https://doi.org/ 10.1080/ 13032917.2019.1581625.
• Civelek, M. E. (2018). Yapısal Eşitlik Modellemesi Metodolojisi (1. Baskı). Beta Yayınevi.
• Coşkun, R., Altunışık, R. ve Yıldırım, E. (2019). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, SPSS Uygulamalı (10. Baskı). Sakarya Yayıncılık.
• Crant, J. M. ve Bateman, T. S. (2000). Charismatic leadership viewed from above: The impact of proactive personality. Journal of Organizational Behavior, 21(1), 63-75. https://doi.org/10.1002/(SICI)1099-1379(200002)21:1<63::AID-JOB8>3.0.CO;2-J.
• Crant, J. M., Hu, J. ve Jiang, K. (2016). Proactive personality. Proactivity at Work: Making Things Happen in Organizations, 193, 211-243.
• Çakar, S. (2020). Örgüt İkliminin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Tükenmişlik Üzerindeki Etkisinde Duygusal Emeğin Aracılık Rolü: Konaklama İşletmelerinde Bir Araştırma [Doktora Tezi]. Tokat Osmangazi Üniversitesi.
• Çalgan, Z., Yeğenoğlu, S. ve Aslan, D. (2009). Eczacılarda mesleki bir sağlık sorunu: Tükenmişlik. Hacettepe University Journal of the Faculty of Pharmacy, (1), 61-74. https://dergipark.org.tr/en/pub/hujpharm/issue/49841/639131.
• Çetin, F., Şeşen, H. ve Basım, H. N. (2013). Örgütsel psikolojik sermayenin tükenmişlik sürecine etkileri: Kamu sektöründe bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(3), 95-108. https://app.trdizin.gov.tr/publication/paper/detail/TVRRNU56YzBOQT09.
• Dansereau, F., Yammarino, F. J. ve Markham, S. E. (1995). Leadership: The multiple-level approaches. The Leadership Quarterly, 6(2), 97-109.
• Deran, A. ve Beller, B. (2015). Muhasebe meslek mensuplarında tükenmişlik sendromu üzerine Giresun il merkezinde yapılan bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (45), 69-93. https://doi.org/10.18070/euiibfd.76305.
• Dilshani, A. K. D. N. (2015). The impact of leader member exchange (LMX) on job burnout. Proceedings of 8th International Research Conference, 228-234. http://ir.kdu.ac.lk/handle/345/1547.
• Doğan, A. ve Basım, H.N. (2021). Mesleki özdeşleşmenin tükenmişlik üzerine etkisi: İş yükü algısı ve psikolojik dayanıklılığın aracılık rolü. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(3), 1531-1556. https://doi.org/10.30798/makuiibf.911304.
• Erdoğan, B. ve Bauer, T. N. (2005). Enhancing career benefits of employee proactive personality: The role of fit with jobs and organizations. Personnel Psychology, 58(4), 859-891. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.2005.00772.x.
• Eroğlu, A. (2020). İş yükü ve iş tatmininin işten ayrılma niyeti üzerine etkisinde kişi-örgüt uyumunun rolü kamuda bir araştırma [Doktora Tezi]. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
• Fuller, C. M., Simmering, M. J., Atinc, G., Atinc, Y. ve Babin, B. J. (2016). Common methods variance detection in business research. Journal of Business Research, 69(8), 3192-3198. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2015.12.008.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, Felsefe-Yöntem-Analiz (5. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Hellman, C. M. (1997). Job satisfaction and intent to leave. The Journal of Social Psychology, 137(6), 677-689. https://doi.org/10.1080/00224549709595491.
• Hua, J., Zheng, L., Zhang, G. ve Fan, J. (2019). Proactive personality and cross-cultural adjustment: A moderated mediation model. International Journal of Intercultural Relations, 72, 36-44. https://doi.org/10.1016/j.ijintrel.2019.06.003.
• Jawahar, I. M., Kisamore, J. L., Stone, T. H. ve Rahn, D. L. (2012). Differential effect of inter-role conflict on proactive individual’s experience of burnout. Journal of Business and Psychology, 27(2), 243-254. https://doi.org/10.1007/s10869-011-9234-5.
• Johnsrud, L. K. ve Rosser, V. J. (2002). Faculty members' morale and their intention to leave: A multilevel explanation. The Journal of Higher Education, 73(4), 518-542. https://doi.org/10.1080/00221546.2002.11777162.
• Karageorghis, C. I., Priest, D. L., Terry, P. C., Chatzisarantis, N. L. ve Lane, A. M. (2006). Redesign and initial validation of an instrument to assess the motivational qualities of music in exercise: The Brunel Music Rating Inventory-2. Journal of Sports Sciences, 24(8), 899-909. https://doi.org/10.1080/02640410500298107.
• Kızıloğlu, E. ve Akgemci, T. (2020). İş yeri nezaketsizliğinin bilgi paylaşma tutumu ve iş çıktıları üzerindeki etkisinde etik iklimin aracı rolü. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (33), 97-112. https://doi.org/10.20875/makusobed.806885.
• Kong, L. N., Yang, L., Pan, Y. N. ve Chen, S. Z. (2021). Proactive personality, professional self-efficacy and academic burnout in undergraduate nursing students in China. Journal of Professional Nursing, 37(4), 690-695. https://doi.org/10.1016/j.profnurs.2021.04.003.
• Korkmaz, Ö. (2020). Proaktif kişilik özelliğinin öz yeterlilik, yaratıcılık ve iş tatmini üzerindeki etkileri [Yüksek Lisans Tezi]. Kırıkkale Üniversitesi.
• Lan, Y., Xia, Y., Li, S., Wu, W., Hui, J. ve Deng, H. (2020). Thwarted enthusiasm: effects of workplace incivility on newcomer proactive behaviors. Chinese Management Studies, 14(4), 1035-1056. https://doi.org/10.1108/CMS-05-2019-0167.
• Liang, H. L. ve Yeh, T. K. (2019). The effects of employee voice on workplace bullying and job satisfaction: The mediating role of leader–member exchange. Management Decision, 58(3), 569-582. https://doi.org/10.1108/MD-01-2019-0112.
• Markham, S. E., Yammarino, F. J., Murry, W. D. ve Palanski, M. E. (2010). Leader–member exchange, shared values, and performance: Agreement and levels of analysis do matter. The Leadership Quarterly, 21(3), 469-480. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2010.03.010.
• McCormick, B. W., Guay, R. P., Colbert, A. E. ve Stewart, G. L. (2019). Proactive personality and proactive behaviour: Perspectives on person–situation interactions. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 92(1), 30-51. https://doi.org/10.1111/joop.12234.
• Meydan, C. H., Basım, H. N. ve Çetin, F. (2011). Örgütsel adalet algısı ve örgütsel bağlılığın tükenmişlik üzerine etkisi: Türk kamu sektöründe bir araştırma. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 57, 175-200.
• Meydan, C. H. ve Şeşen, H. (2015). Yapısal eşitlik modellemesi (2. Baskı). Detay Yayıncılık.
• Naktiyok, A. ve Karabey, C. N. (2005). İşkoliklik ve tükenmişlik sendromu. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), 179-198. https://dergipark.org.tr/en/pub/atauniiibd/issue/2688/35327.
• Pala, T. ve Sürgevil, O. (2016). Duygusal emek ölçeği: Ölçek geliştirme, güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. Ege Academic Review, 16(4), 773-787.
• Schermuly, C. C. ve Meyer, B. (2016). Good relationships at work: The effects of leader–member exchange and team–member exchange on psychological empowerment, emotional exhaustion, and depression. Journal of Organizational Behavior, 37(5), 673-691. https://doi.org/10.1002/job.2060.
• Schwarzer, R., Schmitz, G. S. ve Tang, C. (2000). Teacher burnout in Hong Kong and Germany: A cross-cultural validation of the Maslach Burnout Inventory, Anxiety, Stress & Coping, 13(3), 309-326. https://doi.org/10.1080/10615800008549268.
• Shin, I. ve Jeung, C. W. (2019). Uncovering the turnover intention of proactive employees: The mediating role of work engagement and the moderated mediating role of job autonomy. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(5), 843. https://doi.org/10.3390/ijerph16050843.
• Song, C. ve Lee, C. H. (2020). The effect of service workers' proactive personality on their psychological withdrawal behaviors: A moderating effect of servant leadership. Leadership & Organization Development Journal, 41(5), 653-667. https://doi.org/10.1108/LODJ-04-2019-0149.
• Teng, C. C., Lu, A. C. C., Huang, Z. Y. ve Fang, C. H. (2019). Ethical work climate, organizational identification, leader-member-exchange (LMX) and organizational citizenship behavior (OCB): A study of three star hotels in Taiwan. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 32(1), 212-229. https://doi.org/10.1108/IJCHM-07-2018-0563.
• Tett, R. P. ve Meyer, J. P. (1993). Job satisfaction, organizational commitment, turnover intention, and turnover: path analyses based on meta‐analytic findings. Personnel Psychology, 46(2), 259-293. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.1993.tb00874.x.
• Tett, R. P. ve Guterman, H. A. (2000). Situation trait relevance, trait expression, and cross-situational consistency: Testing a principle of trait activation. Journal of Research in Personality, 34(4), 397-423. https://doi.org/10.1006/jrpe.2000.2292.
• Wahab, M. A. ve Blackman, D. (2022). Proactive personalities, trait competitiveness and well-being among retail employees: job burnout as a mediator. Journal of Asia Business Studies. https://doi.org/10.1108/JABS-04-2021-0171.
• Wang, Z., Zhang, J., Thomas, C. L., Yu, J. ve Spitzmueller, C. (2017). Explaining benefits of employee proactive personality: The role of engagement, team proactivity composition and perceived organizational support. Journal of Vocational Behavior, 101, 90-103. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2017.04.002.
• Wang, S., Mei, M., Xie, Y., Zhao, Y. ve Yang, F. (2021). Proactive Personality as a Predictor of Career Adaptability and Career Growth Potential: A View From Conservation of Resources Theory. Frontiers in Psychology, 12, 699461. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.699461.
• Wijaya, N. H. S. (2019). Proactive personality, LMX, and voice behavior: employee–supervisor sex (Dis) similarity as a moderator. Management Communication Quarterly, 33(1), 86-100. https://doi.org/10.1177/0893318918804890.
• Yang, J., Gong, Y. ve Huo, Y. (2011). Proactive personality, social capital, helping, and turnover intentions. Journal of Managerial Psychology, 26(8), 739-760. https://doi.org/10.1108/02683941111181806.
• Yolcu, İ. U. ve Çakmak, A. F. (2017). Proaktif kişilik ile proaktif çalışma davranışı ilişkisi üzerinde psikolojik güçlendirmenin etkisi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(2), 425-438. https://doi.org/10.17130/ijmeb.2017228692.
• Yüksel, M. ve Bolat, T. (2016). Örgütsel politika, Hofstede'in örgüt kültürü boyutları, iş tutumları ve iş çıktıları ilişkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11(3), 173-204. https://doi.org/10.17153/oguiibf.272948.
• Zagenczyk, T. J., Smallfield, J., Scott, K. L., Galloway, B. ve Purvis, R. L. (2017). The moderating effect of psychological contract violation on the relationship between narcissism and outcomes: An application of trait activation theory. Frontiers in Psychology, 8, 1113. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.01113.
• Zhang, Z., Wang, M. O. ve Shi, J. (2012). Leader-follower congruence in proactive personality and work outcomes: The mediating role of leader-member exchange. Academy of management journal, 55(1), 111-130. http://dx.doi.org/10.5465/amj.2009.0865.
• Zhou, X., Rasool, S. F., Yang, J. ve Asghar, M. Z. (2021). Exploring the relationship between despotic leadership and job satisfaction: the role of self efficacy and leader–member exchange. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(10), 5307. https://doi.org/10.3390/ijerph18105307.