Judicial Review of Presidential Decrees

Yıl 2023, , 213 - 231, 29.10.2023

Burç Volkan Zor , Yüksel Metin

https://doi.org/10.21076/vizyoner.1326944

Öz

With the Constitutional amendment dated April 16, 2017, the President, who is the sole executive organ, was given the authority to issue a Presidential decree, which includes the primary and first-hand regulatory authority, similar to the legislative power. Unlike other administrative regulations, the Constitutional Court has the authority and duty to examine the claims of unconstitutionality of presidential decrees. The Constitutional Court has the authority to audit Presidential decrees both in terms of form and substance within the scope of an abstract review of norms, but only in terms of substance within the scope of concrete norm control. Starting from its first decision on January 23, 2020, the Constitutional Court has reviewed 153 separate provisions in 43 decisions and has annulled approximately 40% of them. Another point that draws attention in the decisions given by the court is that the unanimous decisions are less in number than the decisions made by the majority of the votes. In the study, the subjects discussed such as the legal nature and scope of the Presidential decrees, whether they create a protected area, their place in the hierarchy of norms, and the forms and types of supervision by the Constitutional Court, the statistical data of the decisions made by the Court and the important decisions determined are examined.

Anahtar Kelimeler

Presidential Decree, Protected Area, Constitutional Audit, Concrete Norm Control, Abstract Review of Norms

Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Yargısal Denetimi

Öz

16 Nisan 2017 tarihli Anayasa değişikliğiyle birlikte tek başına yürütme organı olan Cumhurbaşkanı’na yasama yetkisine benzer şekilde asli ve ilk elden düzenleme yetkisini de kapsayan, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarma yetkisi verilmiştir. Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin Anayasa’ya aykırılığı iddialarını inceleme yetkisi ve görevi ise diğer idari düzenlemelerden farklı olarak Anayasa Mahkemesi tarafından yerine getirilmektedir. Anayasa Mahkemesi Cumhurbaşkanlığı kararnamelerini soyut norm denetimi kapsamında hem şekil hem esas yönünden, somut norm denetimi kapsamında ise sadece esas yönünden denetleme yetkisine sahiptir. Anayasa Mahkemesi, 23 Ocak 2020 tarihinde verdiği ilk karardan başlayarak bugüne kadar toplam 43 kararda 153 ayrı hükmü incelemiş ve bunların yaklaşık olarak %40’ını iptal etmiştir. Mahkemenin verdiği kararlarda dikkat çeken bir diğer husus ise oybirliği ile verdiği kararların oyçokluğu ile verdiği kararlardan daha az sayıda olmasıdır. Bu çalışmada Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin hukuki niteliği, kapsamı, mahfuz alan oluşturup oluşturmadığı, normlar hiyerarşisindeki yeri gibi üzerinde tartışılan konular ve Anayasa Mahkemesi tarafından yapılan denetimin şekilleri, türleri, Mahkemenin verdiği kararların istatistiki verileri ve tespit edilen önemli kararlar incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Mahfuz Alan, Anayasal Denetim, Somut Norm Denetimi, Soyut Norm Denetimi

Kaynakça

• Adadağ, Ö. Ü. (2019). Kanun-Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ilişkisinin yargısal denetimine yönelik sorunlar. Anayasa Yargısı, 36(1), 261-277.
• Aktan, C. C. ve Ekinci, A. (2022). Lexrex (1. Baskı). Seçkin Yayınevi.
• Akyılmaz, B., Sezginer, M. ve Kaya, C. (2019). Türk idare hukuku (11. Baskı). Savaş Yayınevi.
• Anayurt, Ö. (2022). Anayasa hukuku (5. Baskı). Seçkin Yayınevi.
• Ardıçoğlu, M. A. (2017). Cumhurbaşkanlığı kararnamesi. Ankara Barosu Dergisi, 75(3), 19-51.
• Aslan, V. (2019). Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin kanunlara uygunluğunun denetimi ve çeşitli hususların kararname ile düzenleneceğinin kanunlarda belirtilmesi üzerine. Anayasa Yargısı Dergisi, 36(1), 139-161.
• Atar, Y. (2019). Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin hukuki rejimi ve anayasallık denetimi. Anayasa Yargısı Dergisi, 36(1), 241-259.
• Atar, Y. (2022). Türk anayasa hukuku (15. Baskı). Seçkin Yayınevi.
• Atay, E. E. (2019). İdare hukuku (2. Baskı). Seçkin Yayınevi.
• AYM. (1991a, 10 Ocak). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/1991/1
• AYM. (1991b, 3 Temmuz). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/1991/20
• AYM. (1992, 26 Mayıs). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/1992/36
• AYM. (2003, 22 Mayıs). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2003/42
• AYM. (2016, 12 Ekim). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2016/159
• AYM. (2020a, 6 Aralık) https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2020/30
• AYM. (2020b, 12 Haziran). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2020/6
• AYM. (2020c, 11 Haziran). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2020/27
• AYM. (2020d, 30 Aralık). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2020/82
• AYM. (2020e, 23 Ocak). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2020/5
• AYM. (2021a, 3 Mart). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2021/13
• AYM. (2021b, 11 Kasım). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2021/84
• AYM. (2021c, 18 Mart). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2021/18
• AYM. (2022a, 30 Kasım). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2022/147
• AYM. (2022b, 13 Aralık). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2022/157
• AYM. (2022c, 30 Kasım). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2022/146
• AYM. (2022d, 13 Ekim). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2022/118
• AYM. (2022e, 9 Kasım). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2022/138
• AYM. (2022f, 13 Ekim). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2022/115
• AYM. (2022g, 28 Eylül). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2022/108
• AYM. (2023a, 5 Nisan). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2023/65
• AYM. (2023b, 9 Mart). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2023/40
• AYM. (2023c, 16 Şubat). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2023/22
• Azaklı, M. (2019). Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin somut norm denetimi yoluyla incelenmesi. Anayasa Yargısı Dergisi, 36(1), 73-103.
• Barın, T. (2019). Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin normlar hiyerarşisindeki yeri sorunu. Cumhurbaşkanının İşlemleri Sempozyumu (s. 1-21). İstanbul, Türkiye.
• Boztepe, M. (2018). Olağanüstü hal rejiminde yürütmenin düzenleyici bir işlemi olarak Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ve OHAL kanun hükmünde kararnameleri ile mukayesesi. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 1(3), 378-395.
• Can, O. (2020). Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin hukuki rejimi Anayasa Mahkemesi yaklaşımı. Anayasa Yargısı Dergisi, 37(1), 133-192.
• Çağlayan, R. (2017). İdare hukuku dersleri (4. Baskı). Adalet Yayınevi.
• Erdoğan, D. (2021). Türk anayasa hukukunda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi (1. Baskı). Yetkin Yayınevi.
• Eren, A. (2019). Anayasa Mahkemesinin kanun hükmünde kararnamelere ilişkin içtihadı doğrultusunda Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin değerlendirilmesi. Anayasa Yargısı Dergisi, 36(1), 1-72.
• Eren, A. (2022). Anayasa hukuku dersleri (4. Baskı). Seçkin Yayınevi.
• Gençay, F. D. (2020). Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin yargısal denetimi: ilk kararlar - ilk izlenimler. TBB Dergisi, (151), 1-27.
• Gözler, K. (2019). İdare hukuku-cilt I (3. Baskı). Ekin Kitabevi.
• Gözler, K. (2021). Türk anayasa hukuku (4. Baskı). Ekin Yayınevi.
• Gözübüyük, Ş. ve Tan, T. (2019). İdare hukuku cilt I-genel esaslar- (13. Baskı). Turhan Kitabevi.
• Güller, A. (2021). 2017 anayasa değişikliği sonrası Cumhurbaşkanlığı kararnamelerine ait mahfuz alan meselesi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(3), 943-966.
• Günday, M. (2017). İdare hukuku (11. Baskı). İmaj Yayınevi.
• Kalabalık, H. (2019). İdare hukuku dersleri-cilt II (4. Baskı). Seçkin Yayınevi.
• Kaplan, G. (2020). İdari yargılama hukuku (7. Baskı). Ekin Yayınevi.
• Keser, H. (2022). Türk hukukunda Cumhurbaşkanlığı kararnamelerine ilişkin sorunlar ve çözüm önerileri. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 13(2), 272-289.
• Keskinsoy, Ö., Kaya, S. B. ve Meri, T. (2020). Cumhurbaşkanlığı kararnamesi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilmiler Fakültesi Dergisi, 75(4), 1383-1416.
• Küçük, A. ve Doğan, B. (2019). Türkiye’de 2017 anayasa değişikliği kapsamında yürütmenin asli düzenleme yetkisi ve mahfuz düzenleme alanı. Süleyman Demirel Hukuk Fakültesi Dergisi, 9(1), 1-60.
• Muratoğlu, T. (2022). Bazı konuların Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle düzenlenmesini öngören anayasa hükümleri hakkında değerlendirmeler. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 27(47), 375-415.
• Özbudun, E. (2022). Türk anayasa hukuku (22. Baskı). Yetkin Yayınevi.
• Özdemir, H. E. (2019). Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin hukuki çerçevesi. İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 6(1), 265-282.
• Özdemir, Y. (2021). Cumhurbaşkanı kararlarının yargısal denetimi. Selçuk Üniversitesi Hukuk Faküktesi Dergisi, 29(4), 3211-3256.
• Söyler, Y. (2018). Yeni başkanlık sisteminde Cumhurbaşkanlığı kararnamesi (1. Baskı). Seçkin Yayınevi.
• T.C. Adalet Bakanlığı Hukuk Sözlüğü. (2022). Mahfuz. https://sozluk.adalet.gov.tr/mahfuz adresinden 25 Aralık 2022 tarihinde alınmıştır.
• Tunç, H. (2019). Türk anayasa hukuku (1. Baskı). Gazi Kitabevi.
• Ulusoy, A. (2020). Cumhurbaşkanlığı kararnameleri: varoluşsal, yapısal ve hukuksal bir değerlendirme. Anayasa Yargısı Dergisi, 37(2), 31-66.
• Ülgen, O. (2018). Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin niteliği ve türleri. Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (1), 3-39.
• Yelken, H. (2022). Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin anayasal denetimi (1. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, T. (2019). İdarenin kanuniliği ilkesi bağlamında Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin anayasal sınırı. Anayasa Yargısı Dergisi, 36(1), 293-314.
• Yılmaz, B. M. (2021). Kanuni idare bağlamında Cumhurbaşkanlığı kararnamesi (1. Baskı). Adalet Yayınevi.
• Yılmaz, H. (2020). Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin konu bakımından yetki sınırları. İstanbul Hukuk Mecmuası, 78(1), 225-263.