Sağlık Hizmeti Tüketiminde Hekimlik Mesleğinin Rolü

Yıl 2024, , 847 - 860, 31.08.2024

Taner Abiş , Hasan Giray Ankara

https://doi.org/10.21076/vizyoner.1470254

Öz

Sağlık sisteminde cerrahi girişimler, performansın önemli göstergelerinden biridir. Bu araştırmanın amacı, hekimlik mesleğinin büyük ve küçük illerde cerrahi girişimlere olan etkisini ortaya koymaktır. Araştırmada, panel veri analizi yöntemi kullanılarak ameliyat göstergesini etkileyen faktörler incelenmiştir. Araştırma, Türkiye’nin 30 büyük ve 51 küçük ilinin 2012-2019 yılları arasındaki verileri ile incelenmiştir. Büyük ve küçük illerde uzman hekim, poliklinik başvuru sayısı, diğer sağlık personeli ve ortalama kalış günü ameliyat sayısını pozitif yönde etkilerken pratisyen hekim göstergesi, ameliyat sayısını negatif yönde etkilemektedir. Büyük ve küçük illerde uzman hekimlerin ameliyat oranını önemli ölçüde artırması durumunda pratisyen hekim sayısının ameliyat göstergesini önemli ölçüde azalttığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca büyük illerde uzman hekim sayısı, ameliyat oranını küçük illere göre çok daha fazla artırmaktadır. Ancak pratisyen hekim sayısı, büyük illerde ameliyat oranını küçük illere kıyasla daha fazla azaltmaktadır. Pratisyen hekimler koruyucu sağlık hizmetleri sunumunda, hastalıkların erken teşhisi, hastalıkların önlenmesi ve etkin bir şekilde yönetilmesinde kritik role sahiptir. Koruyucu hekimlik vesilesiyle erken ve etkili müdahalelerle hastalıkların ilerlemesi durdurulabilir ya da hastalıklar ortadan kaldırılabilir, böylece ameliyat gerektiren işlemler minimize edilir. Sağlık hizmetine erişiminde illerin gelişmişlik düzeylerine bakılmaksızın eşit sağlık yatırımlarının ve fırsatlarının sağlanması aynı zaman koruyucu hekimliğin toplum sağlığını geliştirmede önemli bir düzlemde olduğunu topluma benimsetmek gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sitem-GMM, Uzman Hekim, Pratisyen Hekim, Koruyucu ve Tedavi Edici Sağlık Hizmetleri

The Role of the Profession of Physicianship in Health Service Consumption

Öz

Surgical operations are one of the critical indicators of performance in the health system. The purpose of the study is to find out the impact of the profession of physicianship on surgical interventions in big and small provinces. In the research, factors affecting the surgery indicator are investigated using the panel data analysis method. The study examines the data from Türkiye's 30 big and 51 small provinces between 2012-2019. In big and small provinces, the number of specialist physicians, outpatient visits, other health personnel and the average day of stay affect the number of surgeries positively, while the general practitioner indicator affects the number of surgeries negatively. It is deduced that the number of general practitioners considerably decreases the surgery indicator if the number of specialists substantially increases the surgery rate in big and small provinces. In addition, the number of specialists in big provinces have raised the rate of surgery much more than in small provinces. Nevertheless, the number of general practitioners reduces the rate of surgery more in big provinces than in small provinces. General physicians have a critical role in the preventive health services, early diagnosis of diseases, prevention and effective management of diseases. Through preventive medicine, early and effective interventions can halt the progression of diseases or eradicate them, thus minimizing the need for operation. It is essential to ensure equal health investments and opportunities without regard to the development levels of the provinces in terms of access to health services, and at the same time, it is necessary to make the society recognize that preventive medicine is an important level in improving public health.

Anahtar Kelimeler

System-GMM, Specialist Physician, General Practitioner, Preventive and Curative Services

Kaynakça

• Ağır, H. ve Tıraş, H. H. (2018). Türkiye’de sağlık harcama türlerinin değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (KSÜSBD), 15(2), 643–670. Akbulut, H. ve Güran, M. C. (2015). Gelişmekte olan ülkelerde kamu transfer harcamaları ve büyüme ilişkisi: Dinamik panel veri yöntemi ile uzun dönem analizi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33(1), 1–18.
• Akman, E. ve Kopuz, K. (2021). Katastrofik sağlık harcamalarında koruyucu sağlık hizmetlerinin rolü. Journal of Healthcare Management and Leadership, 1, 1–14.
• Areliano, M. ve Bover, O. (1995). Another look at the instrumental variable estimation of error-components models. Journal of Econometrics, 68, 29–51.
• Arıkan, S. ve Perçinci, N. B. (2021). Karbonhidratların kronik hastalıklarla ilişkisi ve tıbbi beslenme tedavisindeki rolü. Türkiye Sağlık Araştırmaları Dergisi, 2(2), 37–50.
• Bahar, O. ve Bozkurt, K. (2010). Gelişmekte olan ülkelerde turizm-ekonomik büyüme ilişkisi: Dinamik panel veri analizi. Turizm Araştırmaları Dergisi, 21(2), 255265.
• Baltagi, B. H. (2005). Econometric analysis of panel data (3rd ed.). John Wiley and Sons Ltd., Chichester: Wiley.
• Başak, O., Atay, E. ve Polatlı, D. (2002). Birinci basamak sağlık hizmetleri ve aile hekimliği: Pratisyen hekimlerin yaklaşımları. Türk Aile Hekimliği Dergisi, 6(1), 36–41.
• Baydaş, A. ve Yalman, F. (2021). Sağlık hizmetlerinin etkin yönetilmesi açısından sağlık okuryazarlık düzeyi ile sağlıklı yaşam biçimi davranışı arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (22), 791-824.
• Blundell, R. ve Bond, S. (1998). Initial conditions and moment restrictions in dynamic panel data models. Journal of Econometrics, 87, 115–143.
• Çetin, M. ve Seker, F. (2014). Ticari açıklık ve finansal gelişmenin doğrudan yabancı yatırımlar üzerindeki etkisi: OECD ülkeleri üzerine dinamik panel veri analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28(1), 125–147.
• Doğan, H., Hot, İ. ve Kesmezacar, Ö. (2006). Difteri aşısı: Koruyucu hekimlik tarihinden bir örnek. Cerrahpaşa Tıp Dergisi, 37(3), 110–114.
• Dökmen, G. (2012). Yolsuzlukların vergi gelirleri üzerindeki etkisi: Dinamik veri analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 13(1), 41–51.
• Ekiyor, A. ve Uyanık H. H. (2018). Aile hekimliği uygulamasında hizmet sunucuların memnuniyet düzeylerinin demografik özellikleri açısından farklılıkları. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 4(1), 94–108.
• Ergül, Ş. ve Kalkım, A. (2011). Önemli bir kronik hastalık: Çocukluk ve ergenlik döneminde obezite. TAF Preventive Medicibe Bulletin, 10(2), 223–230.
• Eom, T. H., Lee, S. H. ve Xu, H. (2008). Introduction to panel data analysis: Concepts and practices, Miller/Handbook of Research Methods in Public Administration, AU5384_C032, 571.
• González, R. M., Marrero, G. A., Rodríguez-López, J. ve Marrero, Á. S. (2019). Analyzing CO2 emissions from passenger cars in europe: A dynamic panel data approach. Energy Policy, 129, 1271–1281. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2019.03.031.
• Gülcü, S. ve Arslan, S. (2018). Çocuklarda aşı uygulamaları: Güncel bir gözden geçirme. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8(1), 34–43.
• Kerstens, K. ve Woestyne, V. D. I. (2014). Comparing malmquist and hicks–Moorsteen productivity indices: exploring the impact of unbalanced vs. balanced panel data. European Journal of Operational Research, 233(3), 749-758.
• Korkmaz, Y. (2019). Tıbbi konsültasyon ve kusurun paylaştırılması sorunu. Türkiye Barolar Birliği (TBB) Dergisi, 140, 239–302.
• Köse, A. (2022). Aile hekimliği performans sisteminin istatistiki bölge düzeyinde etkinlik analizi ile değerlendirilmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 303–323. https://doi.org/10.21733/ibad.1095625.
• Kuloğlu, Y. ve Uslu, K. (2022). Geleceğin sağlık çalışanlarında sağlık okuryazarlık düzeyinin sağlık algısı üzerindeki etkisi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 23(1), 255–277.
• Mátyás, L. ve Sevestre, P. (2008). The Econometrics of panel data: Fundamentals and recent developments in theory and practice. Springer-Verlag Berlin Heidelberg.
• Mermer, D. (2021). Obezite cerrahisinin maliyet analizi ve sağlık kurumları üzerindeki ekonomik yükü [Yüksek Lisans Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Mühür, İ., Yılmaz, Ş. ve Soylu, Ş. (2022). Geçmişten günümüze aşı ve aşılama. Journal of Medical Topics and Updates (Journal of MTU, 1(1), 32–36. https://doi.org/10.5281/zenodo.6502826
• Saraç, Z. F. ve Yılmaz, M. (2015). Yaşlılık ve sağlıklı beslenme. Ege Tıp Dergisi, 54, 1–11.
• Tam, A. A. ve Çakır, B. (2012). Birinci basamakta obeziteye yaklaşım. Ankara Medikal Journal, 12(1), 37–41.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (1928). Tababet ve Şuabatı San’atlarının tarzı icrasına dair kanun: 6514 sayılı kanun ile değişik hali. Resmî Gazete: Kanun No: 1219 (Cilt: 9, Sayı: 3, s. 887–900).
• T.C. Sağlık Bakanlığı (2022). Sağlık istatistikleri yıllıkları. https://www.saglik.gov.tr/TR-84930/saglik-istatistikleri-yilliklari.html adresinden 15 Haziran 2022 tarihinde alınmıştır.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü. (2012). Sağlık istatistik yıllığı. https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/5111/0/istaturk2012pdf.pdf adresinden 15 Haziran 2023 tarihinde alınmıştır.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü. (2013). Sağlık istatistik yıllığı. https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/5112/0/saglik-istatistik-yilligi-2013pdf.pdf adresinden 15 Haziran 2022 tarihinde alınmıştır.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü. (2014). Sağlık istatistik yıllığı. https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/5119/0/yilliktrpdf.pdf adresinden 15 Haziran 2022 tarihinde alınmıştır.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü (2015). Sağlık istatistik yıllığı. https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/23530/0/2015-yili29pdf.pdf adresinden 15 Haziran 2022 tarihinde alınmıştır.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü. (2016). Sağlık istatistik yıllığı. https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/13183/0/sy2016turkcepdf.pdf adresinden 15 Haziran 2022 tarihinde alınmıştır.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü, (2017). Sağlık istatistik yıllığı. https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/31113/0/111turkcesiydijiv1pdf.pdf adresinden 15 Haziran 2022 tarihinde alınmıştır.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü, (2018). Sağlık istatistik yıllığı. https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/47155/0/siy2018---turkcepdf.pdf adresinden 15 Haziran 2022 tarihinde alınmıştır.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü, (2019). Sağlık istatistik yıllığı. https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/40564/0/saglik-istatistikleri-yilligi-2019pdf.pdf adresinden 15 Haziran 2022 tarihinde alınmıştır.
• Tunç, B. ve Eser, E. (2022). Birinci basamak sağlık hizmet kapsayıcılığının değerlendirilmesine yönelik yeni bir ölçeğin geliştirilmesi ve ön geçerliliğinin değerlendirilmesi. Eskişehir Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Halk Sağlığı Dergisi, 7(3), 476–496. https://doi.org/10.35232/estudamhsd.1110066.
• Wang, F. (2018). The Roles of preventive and curative health care in economic development. PLoS ONE, 13(11), 1–12.
• Yanıkkerem, E. (2017). Obezitenin kadın sağlığına etkileri. Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(1), 37–43.
• Yılmaz, T., Yılmaz, T. E., Ceyhan, Ş., Kasım, İ., Kaya, A., Odabaş, Ö. K., Sargın, Ö., Bahadır, A. ve Özkara, A. (2018). Evde sağlık hizmetleri birimlerine kayıtlı geriatrik hastalıkların influenza ve pnömokok aşısı ile aşınlanma durumları ve doktor önerisinin etkisi. Ankara Medical Journal, 18(3), 391–401. https://doi.org/10.17098/amj.461416.
• Zeren, F. ve Ergun, S. (2010). AB’ye doğrudan pabancı yatırım girişlerini belirleyen faktörler: Dinamik panel veri analizi. Business and Economics Research Journal, 1(4), 67–83.