TARİHSEL SÜREÇTE TÜRKİYE’DE SAĞLIK PLANLAMASI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2020, , 614 - 628, 10.06.2020

İbrahim Hüseyin Cansever , Nezihe Tüfekci

https://doi.org/10.21076/vizyoner.665449

Cited By: 2

Öz

Planlama, şu anda ve gelecekte mevcut kaynakların verimli ve uygun şekilde kullanılması yoluyla gelecek için belirlenen hedeflere ulaşmayı sağlayan sistematik bir yaklaşımdır. Sağlık planlaması ise, sağlık sektörüne ayrılan payın etkili olarak kullanılması ayrıca toplumun ihtiyaçlarının karşılanmasına yardımcı olmaktadır. Ekonomik gelişim planlarının nihai amacı, insanların yaşam standartlarını yükseltmek iken; sağlık planlarının amacı, nüfusun sağlık seviyesini yükseltmektir. Sağlıklı bir toplum oluşturma yolunda sağlık planlaması önemli bir yer tutmakta ve dolayısıyla sosyal ve ekonomik gelişmenin önünün açılması için gerekli bir eylem olarak görülmektedir. Bu çalışmanın amacı, sağlık planlamasına ilişkin kavramsal çerçeveyi ortaya koyarak, Türkiye’de tarihsel süreçte sağlık planlaması çalışmalarına ilişkin içerikleri bir arada sunmaktır. Bu amaca yönelik olarak, Türkiye’deki sağlık planlaması çalışmalarının içerikleri ele alınmış ve karşılaştırmalı olarak sunulmuştur. Çalışmada Cumhuriyet’in ilanından günümüze kadar Türkiye’de sağlık planlaması alanında önemli çalışmalar yapıldığı görülmüştür. Yapılan sağlık planlaması çalışmalarının hepsinde toplumun sağlık seviyesini yükseltmek ana amaç olmuş, ilk dönemlerde teşkilatın kurulması, sağlık tesisi yapımı bulaşıcı hastalıklar gibi temel konular amaçlanmışken; sonraki planlarda temel konulardan farklı olarak sağlık hizmetlerinin daha kaliteli hale getirmenin amaçlandığı görülmüştür. Sonuç olarak, sağlık planlaması Türk sağlık sektörünün gelişmesinde önemli bir yer kaplamış ve halen de uygulama safhasında olan stratejik plan ile sektöre yön vermekte ve gelişime önemli katkılar sağladığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Planlaması, Sağlık Planlama Süreci, Sağlık Planlama Türleri, Sağlık Planlama Seviyeleri, Sağlık Politikası

AN EVALUATION OF TURKISH HEALTH PLANNING WITH A HISTORICAL PERSPECTIVE

Öz

Planning is a systematic approach for achieving the goals set for the future through the efficient and appropriate use of the resources available now and in the future. Health planning, on the other hand, is the effective use of the share allocated to the health sector and is also defined as helping the society for meeting their needs. While the ultimate aim of economic development plans is to raise people's living standards; the purpose of health plans is to raise the level of the health of population. Health planning plays an important role in building a healthy society and thus is seen as a necessary action to pave the way for social and economic development. The aim of the study is to present the conceptual framework of health planning and to present the contents of health planning studies in our country with a historical perspective. For this purpose, the contents of health planning studies in Turkey are discussed and presented comparatively. In the study, it is observed that important studies have been carried out in the field of health planning in Turkey since the proclamation of the Republic. In all of the health planning studies, increasing the health level of the society is the main goal, while the basic issues such as establishment of the agency and construction of the health facility in the first periods are aimed; unlike the basic issues, it is seen that the aim is to achieve better quality health services. As a result, health planning occupies an important place in the development of the health sector in Turkey and it is seen that the strategic plan, which is still in the implementation phase, gives direction to the sector and contributes to the development.

Anahtar Kelimeler

Health Planning, Health Planning Process, Types of Health Planning, Levels of Health Planning, Health Policy

Kaynakça

• Abel-Smith, B. (1994). An introduction to health policy, planning and financing. New York: Longman Publishing.
• Akdağ, R. (2008). İlerleme raporu: Türkiye sağlıkta dönüşüm programı. Yayın No: 749, Ankara: Sağlık Bakanlığı.
• Bacthler, J. ve Yuill, D. (2001). Policies and strategies for regional development: A shift in paradigm. United Kingdom: European Policies Research Centre University of Strathclyde.
• Barker, C. Thunhurst, C. ve Ross, D. (1998). An approach to setting priorities in health planning. Journal of Management in Medicine, 12(2), 92-100.
• Belek, İ. (2012). Dünya bankası projeleri / kredileri: emperyalizmin Türkiye sağlık sistemini ele geçirme projesi. TTB (Ed.), Türkiye’de Sosyalleştirmenin 50 Yılı içinde (49-64), Ankara: Türk Tabipler Birliği Yayınları.
• Binagwaho, A. (2014). National guide for the health sector policy and strategic plan development. P.O. Box.84, Kigali: Minister of Health in Republic of Rwanda.
• Blum, H. L. ve Sully, E. L. (1969). What is comprehensive planning for health?. Inquiry, 6(2), 3-16.
• Chatora, R. ve Tumusiime, P. (2004). Planning and implementation of district health services. Brazzaville: World Health Organization.
• CHP. (1938). Sıhhat ve içtimai muavenet vekâleti, içinde On Beşinci Yıl, Yeniden bastıran kurum: Türkiye Tıp Akademisi, (2010), 3. Baskı, İstanbul: Türkiye Tıp Akademisi.
• Church, J., Saunders, D., Wanke, M., Pong, R., Spooner, C., Dorgan, M. (2002). Citizen participation in health decision-making: past experience and future prospects. Journal of Public Health Policy, 23(1), 12-32.
• Colt, A. M. (1970). Elements of comprehensive health planning. American Journal of Public Health, 60(7), 1194-1204.
• Commission on the Social Determinants of Health. (2008). Closing the gap in a generation: health equity through action on the social determinants of health. Geneva: World Health Organization.
• Davidoff, P. ve Reiner, T. A. (1962). A choice theory of planning. Journal of the American Institute of Planners, 28(2), 103-115.
• Dirican, R. (1970). Türkiye’de sağlık hizmetlerinin örgütlenmesine genel bir bakış, Atatürk Üniversitesi Tıp Bülteni, (3), 25-41.
• DPT. (1973). Planlama nedir? Niçin planlama yapıyoruz?. Yayın No:3, Düzeltilmiş Beşinci Baskı, Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı Yayınları.
• DPT. (2006). Kamu idareleri için stratejik planlama kılavuzu. 2. Sürüm, Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• El Taguri, A. (2008). Essential concepts in modern health services. Libyan Journal of Medicine, 3(3), 148-155.
• Elling, R. H. (1968). The shifting power structure in health. The Milbank Memorial Fund Quarterly, 46(1), 119-143.
• Ettelt, S., Nolte, E., Thomson, S., Mays, N. ve Uluslararası Sağlık Hizmetleri Karşılaştırma Ağı. (2010). Sağlık hizmetlerinde kapasite planlama: Uluslararası deneyimlerin incelenmesi. Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, Yayın No. 785, Ankara: Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü, Sağlık Bakanlığı.
• Fazekas, M. (2010). Framework for assessing, improving and enhancing health service planning. Cambridge: RAND Cooperation.
• Feingold, E. (1969). The changing political character of health planning. American Journal of Public Health, 59(5), 803-808.
• Fişek, N. H. (1962). Türkiye’de sağlık hizmetlerinin sosyalleştirilmesi üzerine çalışmalar. Devlet Planlama Teşkilatı Dergisi, (1), 55-65.
• Fişek, N. H. (1963). Türkiye’de sağlık hizmetlerinin sosyalleştirilmesi üzerine çalışmalar. Sağlık Dergisi, 37(3), Prof. Dr. Nusret Fişek’in Kitaplaşmamış Yazıları-I.
• Fişek, N. H. (1967). Türkiye’de sağlık hizmetlerinin bugünü ve yarını. Prof. Dr. Nusret Fişek’in Kitaplaşmamış Yazıları-I, Erişim adresi: http://www.ttb.org.tr/n_fisek/kitap_1/22.html, (12 Temmuz 2019).
• Fişek, N. H. (1990). Temel sağlık hizmetleri ve sağlık hizmetlerinin finansmanı konusunda söyleşi. Sağlık İş Sendika Dergisi, Ocak Sayısı, Prof. Dr. Nusret Fişek’in Kitaplaşmamış Yazıları-I.
• Fişek, N. H. (1991). Türkiye Cumhuriyeti hükümetlerinde sağlık politikaları. Toplum ve Hekim Dergisi, 7(48), 2-4.
• Garrett, M. J. (1999). Health futures: a hanbook for health proffessionals. Geneva: World Health Organization.
• Green, A. (2007). An introduction to health planning for developing health systems. Third Edition, New York: Oxford University Press.
• Green, A. T. ve Mirzoev, T. N. (2008). Planning for public health policy. S.R. Quah (Ed.), International encylopedia of public health içinde (121-132), Cambridge: Acedemic Press.
• Green, A. ve Collins, C. (2006). Management and planning for public health. M. H. Merson, R.E. Black ve A.J. Mills (Ed.), International public health: diseases, programs, systems and policies, Second Edition, Massachusetts: Jones and Barlett Publishers.
• Harrison, J. P. (2010). Essentials of strategic planning in healthcare. Chicago: Health Administration Press.
• Hilleboe, H. E. (1968). Health planning on a community basis. Medical Care, 6(3), 203-214.
• Hilleboe, H. E., Barkhus, A. ve Thomas, W. C. (1972). Approaches to national health planning. Geneva: World Health Organization.
• Hochbaum, G. M. (1969). Consumer participation in health planning: Toward conceptual clarification. American Journal of Public Health, 59(9), 1698-1705.
• Hyman, H. H. (1970). The social planning process. Hunter College: New York. akt. H.H. Hyman, (1976), Health Planning: A Systematic Approach.
• International Health Facility Guidelines. (2014). Health service planning. Part S, Version 4.1.
• Jira., C., Feleke, A. ve Mitike, G. (2004). Health planning and management for health extension workers. Ethiopia: Ethiopia Public Health Training Initiative.
• Keleher, H. (2011). Population health planning for health equity. Australian Journal of Primary Health, (17) 327-333.
• Knox, E. G. (1979). Epidemiology in health care planning: a guide to the uses of a scientific method. New York: Oxford University Press.
• Lawrie, L., Ardal, S., Butler, J. ve Edwards, R. (2006). The planning process. The Health Planner’s Toolkit, Module.1, Ontario: Health System Intelligence Project.
• Lee, K. ve Mills, A. (1982). Policy-making and planning in the health sector. London: Croom Helm.
• Logaraj, M. (2015). Health planning. Erişim adresi: https://www.slideshare.net/mlogaraj/healthplanning-50306629, (09.08.2018).
• Mills, A. ve Gilson, L. (1988). Health economics for developing countries: A survival kit. No. 17, London: EPC Publication.
• Mott, B.J.F. (1969). The myth of planning without politics. American Journal of Public Health, 59(5), 797-803.
• O’Neill, K., Viswanathan, K., Celades, E. ve Boerma, T. (2016). Monitoring, evaluation and review of national health policies, strategies and plans. WHO (Ed.), Strategizing national health in the 21st century: a handbook, Chapter 9, Geneva.
• O'Neill, M. (1992). Community participation in quebec's health system: a strategy to curtail community empowerment?. International Journal of Health Services, (22), 287-301.
• Popov, G. A. (1971). Principles of health planning in USSR. Geneva: World Health Organization.
• Queensland Health. (2015). Guide to health services planning. Version 3, State of Queensland.
• Raffel, M. W. (1968). A model health planning process. Public Health Reports, 83(6), 474-478.
• Sağlık Bakanlığı. (1993). Ulusal sağlık politikası. Ankara: Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü.
• Sağlık Bakanlığı. (2003). Sağlıkta dönüşüm. Ankara: Sağlık Bakanlığı.
• Sağlık Bakanlığı. (2010). Stratejik Plan: 2010-2014. Yayın No: 788, Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayınları.
• Sağlık Bakanlığı. (2011). T.C. Sağlık Bakanlığı yataklı sağlık tesisleri planlama rehberi: Özet kitap. Ankara: Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Sağlık Bakanlığı. (2013). Stratejik Plan: 2013-2017. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayınları.
• Sakharkar, B. M. (2009). Principles of hospital administration and planning. New Delhi: Jaypee Brothers Medical Publishers Ltd.
• Schmets, G., Kadandale, S., Porignon, D. ve Rajan, D. (2016). Introduction, WHO (Ed.), Strategizing national health in the 21st century: a handbook içinde Chapter 1, Geneva.
• Sezen, S. (1999). Devletçilikten özelleştirmeye Türkiye’de planlama. Yayın No: 293, Ankara: Türkiye Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü.
• SMİV. (1954). Milli sağlık programı ve sağlık bankası hakkında etüdler. Yayın No. 177, Ankara: Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekâleti Neşriyatı.
• SSYB. (1946). Birinci on yıllık milli sağlık planı. Sayı. 124, Ankara: Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Yayınları.
• SSYB. (1982). Dr. Refik Saydam 1881-1942: Ölümünün 40. yılı anısına. Ankara: Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Yayınları.
• Terwindt, F. ve Rajan, D. (2016). Strategic planning: transforming priorities into plans. WHO (Ed.), Strategizing national health in the 21st century: a handbook içinde Chapter 5, Geneva.
• Thomas, R. K. (2003). Health services planning. Second Edition, New York: Kluwer Academic/Plenum Publisher.
• Top, M. (2006). Sağlık hizmetlerinde önceliklerin belirlenmesi: Türkiye’de öncelik belirleme sürecinde rol alan tarafların görüşleri ve sağlık politikalarına ilişkin değerlendirmeleri. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 9(1), 93-123.
• Urwick, L. F. (1956). The Principle of government and management. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Üner, R. ve Fişek, N. (1961). Sağlık hizmetlerinin sosyalleştirilmesi ve uygulama planı üzerinde çalışmalar. No: 256, Ankara: Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Yayınları.
• Waterson, A. (1971). An operational approach to development planning. International Journal of Health Services, (1), 223-252, W. A. Reinke, (Akt.) Health planning for effective management, New York: Oxford University Press.
• White, K. L., Anderson, D. O., Kalimo, E., Kleczkowski, B. M., Purola, T. ve Vukmanovig, C. (1977). Health services: concept and information for national planning and management. World Health Organiation, No:67, Geneva: Public Health Papers.
• WHO. (1946). Constitution of the world health organization. American Journal of Public Health, 36(11), 1315-1323.
• WHO. (1953). Health planning. Regional Committee Technical Discussion, WP/RC4/TD4. Western Pasific Region.
• WHO. (1961). Planning of public health services. No.215, Geneva: World Health Organization Technical Report Series.
• WHO. (1967). National health planning in developing countries. No: 350, Geneva: World Health Organization Technical Report.
• WHO. (1970). Training in national health planning. No: 456, Geneva: WHO Technical Report Series.
• WHO. (1979). Formulating strategies for health for all by the year 2000: guiding principles and essential issues. Geneva: Document of Executive Board of the World Health Organization.
• WHO. (1981). Health programme evaluation. Geneva: World Health Organization.
• WHO. (2005a). Monitoring evaluation. WHO (Ed.), Health service planning and policy making: a toolkit for nurses and midwives içinde Module 6, Philippines: World Health Organization Western Pasific Regional Publications.
• WHO. (2005b). Stakeholder analysis and networks. WHO (Ed.), Health service planning and policy making: a toolkit for nurses and midwives içinde Module 2, Philippines: World Health Organization Western Pasific Regional Publications.
• WHO. (2011). Health systems strengthening glossary. Geneva: World Health Organization.