İstanbul’un Kent Dokusunun Posta Pulları Üzerinden Değerlendirilmesi

Yıl 2022, , 659 - 683, 20.05.2022

Serkan Aycil

https://doi.org/10.21076/vizyoner.948210

Öz

Bu araştırma, köklü ve tarihsel bir birikime sahip olan ve aynı zamanda üç farklı imparatorluğa başkentlik yapmış olan İstanbul’u filateli nesneleri üzerinden farklı bir üslupla tanıtmak amacıyla hazırlanmıştır. Modernleşme ve kent sosyolojisindeki değişimlerin taşınmaz kültür varlıkları üzerinde oluşturduğu fiziki kayıplar, çalışmanın gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Deniz ve kara kültürünü bir arada barındıran kadim kent hem Türklerin hem de bu coğrafyada yaşamış olan Avrupalıların tarihi birikimine tanıklık yapmaktadır. Bu kapsamda, kentin simgesi haline gelen ve kente dair yaşanmışlığı betimleyen; surlar, suyolları, dikilitaşlar, köprüler, ibadethaneler, hisarlar, deniz fenerleri, kuleler, tren garları, kasırlar, köşkler, yalılar, çarşılar, müzeler, çeşmeler, saraylar, nostaljik tramvaylar ve sarnıçlar kentin sosyolojik dokusuyla birlikte işlenerek tematik bir sentez oluşturulmaya çalışılmıştır. Tanıtım ve turizm yönlü kavrayışı, kültürel eksende yeniden yorumlamak üzerine oluşturulan kurguda, mevcut eserlerin korunması adına farkındalık oluşturma fikri yer almaktadır. Kentin tanıtımına katkı sunmayı hedefleyen bu çalışma, aynı zamanda benzer konularda çalışmalar yapan diğer araştırmacıların görsel düşünme becerilerini geliştirmelerine de yardımcı olacak niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

Pul, Posta Pulu, Kent Sosyolojisi, Taşınmaz Kültür Varlıkları, İstanbul

The Evaluation of Istanbul’s Urban Teksture through Postage Stamps

Öz

The research aims to introduce Istanbul, which has a deep-rooted and historical past and was the capital of three different empires, through philatelic objects in a different style. The physical losses on immovable cultural assets caused by the changes in modernization and urban sociology revealed the necessity of the study. The ancient city, which hosts sea and land cultures together, witnesses the historical accumulation of both Turks and Europeans living in this geography. In this context, walls, waterways, obelisks, bridges, places of worship, castles, lighthouses, towers, train stations, mansions, mansions, mansions, bazaars, museums, fountains, palaces, nostalgic trams and cisterns, which has become the symbol of the city and describes the urban experience, are processed together with the sociological texture of the city in order to create a thematic synthesis. The fiction, created to reinterpret the concept of promotion and tourism on a cultural axis, includes the idea of raising awareness for the preservation of existing artifacts. It is also thought that besides contributing to the promotion of the city, the study job would help researchers develop their visual thinking skills.

Anahtar Kelimeler

Stamp, Postage Stamps, Urban Sociology, Immovable Cultural Heritage, Istanbul

Kaynakça

• 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu. (1983, 23 Temmuz). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2863&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• Açıkgöz, Ö. (2011). Dünya nüfusunun yarıdan fazlasının şehirlerde yaşayacağı 21. yüzyılda, daha da revaç bulan bir sosyoloji alt disiplini olarak "şehir sosyolojisi" ve mahiyeti üzerine. Sosyoloji Konferansları, (26), 235-240.
• Acıgöz, Ş. (2020). Boğaz’ın incileri yalı köşk ve saraylarımız. PTT Hayat, 17, 1-98.
• Aktan, D. (2018, Ağustos). Tablo temalı pullar. Pttlife, 22, 1-128.
• Akyıldız, A. (2016). Karaköy (Galata) köprüsünü ilk kim yaptırdı? IV. Uluslararası İstanbul Sempozyumu (s. 887-906). İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Aladağ, H. (2010). Kültür varlıklarının korunmasında koruma yöntemi süreci [Yüksek Lisans Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Altunel, A. O., Erbay, A., Şıpka, T. ve Karakaş, N. (2010). Boğaz aşan köprüler: Boğaziçi Köprüsü’nden üçüncüsüne, köprü güzergâhlarının İstanbul ormanlarına etkileri. III. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu (s. 244-253). Kocaeli TMMOB, Kocaeli, Türkiye.
• Anameriç, H. (2018). Filatelik materyalin nitelenmesi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 58(1), 595-622.
• Angı, O. S. (2015). Ayasofya’nın yapımında kullanılan doğal taşlar ve günümüzdeki korunmuşluk durumları. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi, (14), 43-57.
• Arıkan, Z. (1984). Busbeck ve Osmanlı İmparatorluğu. Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 4, 197-224.
• Arslan, A. (2014). İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nin turizmdeki yeri üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(29), 24-29.
• Aydın, H. (2006). Türkün ruh eseri Topkapı Sarayı. Vakıflar Dergisi, 8-13.
• Aydıngün, Ş., Eğilmez, A. H., Aydıngün, H., Gürbüz İ., Gürbüz, G.,Albukrek, M., Küçükali, G., Kuruçayırlı, E. ve Erdem, B. (2015). İstanbul Çatalca/İnceğiz-Maltepe'deki yeraltı yapıları. Arkeoloji ve Sanat, 149, 115-126.
• Aydıngün, Ş. G. (2016). Yarımburgaz Mağarası’nda son durum. Arkeoloji ve Sanat, 152, 217-230.
• Aydoğmuş, N. (2015). Bir görsel iletişim aracı olarak posta pulu tasarımının Dünya’daki ve Türkiye’deki tarihi değişimi ve grafik tasarım ürünü olarak incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Yaşar Üniversitesi.
• Bahar, H. İ. (2009). Sosyoloji (3. Baskı). Usak Yayınları.
• Batur, A. (2019). Beylerbeyi Sarayı kıyıdan tepelere uzanan bir sahil saray. Milli Saraylar Sanat Tarih Mimarlık Dergisi, 17, 139-161.
• Biçkici Arıkan, B. (2015). İstanbul'un tarihi su kemerleri ve suyun iletimi. 5. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu (s. 275-286). TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, Erzurum, Türkiye.
• Cengiz, H. (2010). İstanbul Müzeleri literatürü. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 8(16), 277-332.
• Çeçen, K. (1988). Sinan'ın yaptığı köprüler. Mimarbaşı Koca Sinan: Yaşadığı çağ ve eserleri. 1.Cilt. Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Çelik Şavk, Ü. (2011). Sorularla Evliya Çelebi insanlık tarihine yön veren 20 kişiden biri. Hacettepe Üniversitesi Basımevi.
• Çil, E. (2006). Bir kent okuma aracı olarak mekân dizim analizinin kuramsal ve yöntemsel tartışması. Megaron, 1(4), 218-233.
• Dadyan, S. (2018). Babamın Pulları/My Father’s Stamps “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Pul Hikâyeleri, Siyah Kitap.
• Diker, H. (2015). Topkapı Sarayı Müzesi’nde güncellenmiş bir sergi mekânı: Has Oda Kutsal Emanetler Dairesi. Yapı Dergisi, 408, 166-173.
• Doru, G. (2017, Temmuz). Yeni pullar tedavülde. Pttlife, 9, 1-128.
• Dursun, H. (2010). İstanbul’da yaşama sanatı (9. Baskı). Timaş Yayınları.
• Eceoğlu, A. (2007). Dolmabahçe Sarayında dört büyük salonda iç mimaride kullanılan renkler [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Kültür Üniversitesi.
• Eker, İ. (2014). Anadolu’da lale kültürü. Bağbahçe Dergisi, 54, 24-27.
• Eldem, E. (2015). Ayasofya: Kilise, Camii, abide, müze, simge. Toplumsal Tarih Dergisi, 254, 76-85.
• Erçetin, A. (2019). Geçmişten günümüze gelişen mekân kurgusu ile Kapalıçarşı. The Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 9(2), 68-77. https://doi.org/10.7456/10902100/002
• Evren, E., Çakır, Z., Mintaş, H., Ceylan, M., Sav, M., Tuzer, M. ve Meral, D. (2012). Sultan Ahmet Camii’nde arkeojeofizik çalışmalar. Vakıf Restorasyon Yıllığı, 4, 100-112.
• Gasımova, S. ve Ahmadov, R. (2013). Azerbaijan’s first postage stamps. İRS Cultural Heritage, 8-11.
• Geçmişten Günümüze Posta. (2007). PTT Genel Müdürlüğü
• Göncüoğlu, S. F. (2016). Osmanlı İstanbul’unun ilk yapıları hisarlar ve mahalleleri. Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.
• Güleç, A. (2011). Süleymaniye Camii kalemişi boyalarının analizleri. Vakıf Restorasyon Yıllığı, 3, 113-122.
• Güngör, S. S. (2017). Tarihi Yarımada’daki Roma ve Bizans dönemi sarnıçları. Stratejik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(2), 37-72.
• Güven Bezaz, Y. (2006). Haberleşme ve tarihçesi, Türkiye Haber-İş Sendikası Yayınları.
• Han, A. (2019). Osmanlı Döneminde Yerebatan Sarnıcı ve mahallesi. Annual of İstanbul Studies, 81-99.
• Harvey, D. (2003). Sosyal adalet ve şehir. (M. Moralı, Çev.), Metis Yayınları.
• İnce, M. (2017). Pulun işlevleri ve tasarımının işleve katkısının incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Işık Üniversitesi.
• İşbecer, A.D. (2004). İstanbul’da TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığına ait tarihi saray ve kasır bahçelerinin peyzaj mimarlığı açısından incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Kahraman Altaş, G., Özgünler, S. ve Gürdal E. (2013). İstanbul’da bulunan erken Bizans yapılarında kullanılan horasan harçların özelliklerinin incelenmesi. Vakıf Restorasyon Yıllığı, 6, 82-88.
• Karakuyu, M., Tezer, S. T. ve Balık, H. (2010). İstanbul’un tarihsel topoğrafyası ve literatür değerlendirmesi. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 8(16), 33-60.
• Kayaoğlu, E., Candaş, A., Kocabal, Y. Z. ve İmrak, C. E. (2014). İstanbul’daki ilk yeraltı füniküler uygulaması tünel. Asansör Sempozyumu ve Sergisi-Güvenlik ve Teknoloji (s. 297-305). İzmir TMMOB, İzmir, Türkiye.
• Keskinok, H. Ç. (1988). Kentsel mekân yaklaşımlarına bir örnek: Castells. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 8(1), 67-75.
• Kırkçeşme Tesisleri (t.y). Osmanlı Tarihi Ansiklopedisi. 4.Cilt. İhlas Matbaacılık.
• Koçak, A. ve Gürçay, S. (2015). Soyluluk çiçeği “Erguvan”a kültürel bir inceleme. Folklor/Edebiyat Dergisi, 84, 33-44.
• Koçyiğit, F. (2014). Lale Devri çeşmelerinin karakteristik özellikleri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(6), 292-326.
• Koyuncu, A. (2011). Sosyoloji kuramlarında kent. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (25), 31-56.
• Kumbar, Ö. (2018). Lâle Devrinin lâle’si: Yazma eserler arasında bir gezinti. Doğu Batı Düşünce Dergisi, 21(85), 234-255.
• Kürkçüoğlu, E. ve Ocakçı, M. (2015). Kentsel dokuda mekânsal yönelme üzerine bir algı-davranış çalışması: Kadıköy çarşı bölgesi. Megaron, 10(3), 365-388. https://doi.org/10.5505/MEGARON.2015.02486
• Mülayim, S. (2015). Belisarius Kulesi. Sanat Tarihi Yıllığı, (24), 79-94.
• Özdemir Mertlioğlu, S. (2021). Kapital birikim süreçleri ve kent kuramları. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 14(33), 184-202.
• Özen, İ. (2011).Galata köprüleri ve yeni Galata Köprüsü. İTÜ Dergisi, 10(4), 35-46.
• Özgen, K. ve Pesen, C. (2008). Probleme dayalı öğrenme yaklaşımı ve öğrencilerin matematiğe yönelik tutumları. D.Ü. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 69-83.
• Özgüven, B. (1997). Barut ve tabya: Rönesans mimari bağlamında Fatih Sultan Mehmet kaleleri [Doktora Tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Özlü, Z. ve Çay, M. M. (2020). Fenerlerin deniz ulaşımındaki rolü ve Karadeniz sahillerinde kurulan fenerler. M. Okur, Ü. Köksal ve V. Aksoy (Ed.), Geçmişten günümüze Karadeniz’de ulaşım içinde (s. 81-114). Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları.
• PTT Faaliyet Raporu. (2008). PTT Genel Müdürlüğü.
• Sağlam, H. S. (2020). Galata Kulesi’nin Ceneviz Dönemine yönelik bir yeniden değerlendirme. Annual of Istanbul Studies, 2, 53-80.
• Satıcıoğlu, H. (2020). İki kule bir efsane: Burana ve İstanbul Kız Kuleleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 49, 245-260.
• Sayın, N. ve Akbaşlı, S. (2018). İstanbul’un tarihi alanları. A. Karaman, K. Sayın ve A. Ateş (Ed.), Türkiye’nin UNESCO değerleri ve turizm potansiyeli içinde (s. 17-35). Eğitim Yayınevi.
• Sennett, R. (2018). Ten ve taş batı uygarlığında beden ve şehir. (T. Birkan, Çev.), Metis Yayınları.
• Sertkaya Doğan, Ö. (2013). İstanbul’un ulaşımında deniz yollarının yeri ve önemi. M. Bayartan (Ed.), Prof.Dr. Süha Göney: Hayatı, eserleri, Prof.Dr Süha Göney’e armağan içinde (s. 137-163). İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Şensoy, I. (2018a). Müze temalı pullar. Pttlife, 19, 1-128.
• Şensoy, I. (2018b). Baklagiller ve tarihi çeşmeler pullarda. Pttlife, 16, 1-128.
• Tanışık, İ. H. (1943). İstanbul çeşmeleri. 1.Cilt. Antikite ve Müzeler Müdürlüğü Yayınları.
• Taşkın, O. (2020). Bir Valide Sultan yapısı Mısır Çarşısı ve restorasyonu 2013-2018. Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Ulutürk, B. (2010). İstanbul’daki geç antik ve Bizans Dönemine ait dikilitaşlar’ın kent içindeki konumları ve geçirdikleri tarihsel değişim [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Uygun, E. (2017). Tarihe not düşen filatelik gelenekler. Pttlife, 4, 1-156.
• Vatansever, D. (2017). Bâyezid Yangın Kulesi. Tarih ve Uygarlık İstanbul Dergisi, 10, 143-159.
• Yardley, C. (2015). The representation of science and scientists on postage stamps. ANU Pres
• Yavaş, A. (2007). Anadolu Selçuklu Köşklerinin plan tipleri üzerine tespitler. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 47(1), 203-227.
• Yavuz, M. (2010). August Carl Friedrich Jasmund ve mimari faaliyetleri. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 21, 187-209.
• Yavuz, S. (2005). Haydarpaşa Garı ve çevresindeki yapıların tarihsel araştırması, askeri karakol ve muhacir misafirhanesi yapılarının yeniden değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Yıldız, M. (2011). Türk sivil mimarisinin en eski yapılarından Amcazade Hüseyin Paşa Yalısı’nın tarihi serüveni. Türkiyat Mecmuası, 21(1), 395-433.
• Yılmaz, H. F. (2013). Zeyrek Kilise Camii. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 44.Cilt, 377.
• Yücel, E. (1971). Büyükçekmece’de Türk eserleri. Vakıflar Dergisi, 9(9), 95-108.