TÜRKİYE’DEKİ MAKRO EKONOMİK VERİLERİN HİSSE SENEDİ GETİRİLERİNİ ETKİLEME GÜCÜNÜN ARBİTRAJ FİYATLAMA MODELİ İLE ANALİZ

Yıl 2015, Cilt: 6 Sayı: 12, 1 - 19, 03.08.2016

Ali Cüneyt Çetin , İbrahim Anıl Bıtırak

Öz

Bu çalışmanın amacı Türkiye’deki makro ekonomik değişkenlerin hisse senedi getirileri üzerine etkisini belirlemektir. Bu amaçla Arbitraj Fiyatlama Modeli (AFM) ekseninde Ocak 2000-Aralık 2009 dönemi İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında işlem gören hisse senetlerinin getirileri üzerinde hangi makro ekonomik değişkenlerin belirleyici olduğu incelenmiştir. Analizde bağımlı değişken olarak İMKB-100 hisse senedi endeksi, bağımsız değişkenler olarak tüketici fiyat endeksi, ihracatın ithalatı karşılama oranı, sanayi üretim endeksi, imalat sanayi üretim endeksi, imalat sanayi kapasite kullanım oranı, altın fiyatları, dolar döviz kuru, tasarruf mevduatı faiz oranı, cari işlemler dengesi, iç borç stoku, dar ve geniş tanımlı para arzı (M1, M2), kullanılmıştır. Çalışmada zaman serisi verileri “En Küçük Kareler Yöntemi”ne göre değerlendirilmiş ve verilerin analizinde doğrusal regresyon yöntemi kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, hisse senedi getirilerinin altın fiyatlarından ve tasarruf mevduatı faiz oranından negatif yönde etkilendiği, geniş tanımlı para arzı ile imalat sanayi kapasite kullanım oranından ise pozitif yönde etkilendiği belirlenmiştir. Cari işlemler dengesinin, dar tanımlı para arzının ve imalat sanayi üretim endeksinin hisse senedi getirileri üzerindeki etkisi ise istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır

Anahtar Kelimeler

Makro Ekonomik Veriler, Hisse Senedi Getirileri, Arbitraj Fiyatlama Modeli

THE IMPACTS OF MACRO ECONOMICAL VARIABLES ON STOCK RETURNS IN TURKEY’S ECONOMY: AN ANALYSES ON THE AXIS OF ARBITRAGE PRICING MODEL

Öz

The aim of this study is to determine the impacts of macro economical variables in Turkey’s economy on stock returns. For this purpose, it is aimed to analyze by using data of January 2000 – December 2009 the various macroeconomic factors which may affect the returns of the common stocks traded in the Istanbul Stock Exchange by using Arbitrage Pricing Theory (APT). The macroeconomic variables that used in the study are ISE100 index as a dependent variable, consumer price index, the ratio of exports to imports, production index of industry, production index of manufacturing industry, capacity utilization in manufacturing industry, gold prices, US Dollar Exchange rate, deposit interest rate, balance of current account, domestic debt stock, (M1-M2) narrowly and broad defined money supply as independent variables. Time series data are evaluated based on “Smallest Square Technique” and linear regression analysis is used. According to the results, it appeared that return indices of stock be negatively affected by gold prices and deposit interest rate, whereas positively affected by M2 money supply and ratio of capacity utilization in manufacturing industry. The effect of the balance of current account, (M1) the narrowly defined money supply and the production index of manufacturing industry on stock returns is not statistically significant

Anahtar Kelimeler

Macro Economical Data, Stock Returns, Arbitrage Pricing Model

Kaynakça

• AKKUM, T. ve VURAN, B., (2005), Türk Sermaye Piyasasındaki Hisse Senedi Getirilerini Etkileyen Makroekonomik Faktörlerin Arbitraj Fiyatlama Modeli Ġle Analizi, Ġktisat ĠĢletme ve Finans, Cilt: 20, Sayı: 233, ss. 28-45.
• ALTAY, E., (2003), The Effect of Macroeconomic Factors on Asset Returns: A Comparative Analysis of the German and the Turkish Stock Markets in an APT Framework, Martin LutherUniversität Halle, Betriebswirtschaftliche Diskussionsbeiträge, Nr. 48/2003.
• ALTINTAġ, H., TOMBAK F. (2011), Türkiye’de Hisse Senedi Fiyatları ve Makro Ekonomik DeğiĢkenler Arasındaki ĠliĢkinin Ekonometrik Analizi: 1987-2008, Anadolu Üniversitesi Ekonomi Kongresi (Econanadolu II), Haziran, Sayı: 2, ss. 1-21.
• BÜYÜKġALVARCI, A., (2010), The Effects of Macroeconomics Variables on Stock Returns: Evidence from Turkey, European Journal of Social Sciences – Volume 14, Number 3, pp. 404-416.
• CĠHANGĠR, M. ve KANDEMĠR, T. (2010), Finansal Kriz Dönemlerinde Hisse Senetleri Getirilerini Etkileyen Makroekonomik Faktörlerin Arbitraj Fiyatlandırma Modeli Aracılığıyla Saptanmasına Yönelik Bir ÇalıĢma, Süleyman Demirel Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 15, S. 1, ss. 257-296.
• CĠVAN, M. (2007), Sermaye Piyasası Analizleri ve Portföy Yönetimi, Gazi Kitabevi, Ankara.
• ÇAKIR, A. (2012), Arbitraj Fiyatlama Teorisi ve ĠMKB Sektör Endeksleri Üzerine Uygulanması, (BasılmamıĢ Doktora Tezi), Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġstanbul.
• DURUKAN, M. B., (1999), Ġstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda Makroekonomik DeğiĢkenlerin Hisse Senedi Fiyatlarına Etkisi, ĠMKB Dergisi, ISSN 1301-1650, Yıl: 3, Sayı: 11.
• GEETHA, C., MOHIDIN R., CHANDRAN V.V., CHONG V. (2011), The Relationship Between Inflation and Stock Market: Evidence from Malaysia, United States and China, International Journal of Economics and Management Sciences,1 (2).
• GRINBLATT, M., TITMAN, S., (2002), Factor Models and Arbitrage Pricing Theory, Financial Markets and Corporate Strategy, Second Edition, The McGraw−Hill Companies.
• HUMPE, A., ve MACMILLAN, P., (2007), Can Macroeconomic Variables Explain Long Term Stock Market Movements? A Comparison of the US and Japan, Centre for Dynamic Macroeconomic Analysis Working Paper Series, CDMA.
• IġIK, S., DUMAN K., ve KORKMAZ A., (2004), Türkiye Ekonomisinde Finansal Krizler: Bir Faktör Analizi Uygulaması, D.E.Ü., Ġ.Ġ.B.F. Dergisi, 19-1, ss. 45-69.
• ĠSKENDEROĞLU, Ö., KANDIR, S.Y., ÖNAL Y. B. (2011), Hisse Senedi Piyasası ve Reel Ekonomik Faaliyetler Arasındaki ĠliĢkinin AraĢtırılması, Süleyman Demirel Üniversitesi, Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 16, S. 1 ss. 333-348.
• KARAMUSTAFA, O., ve KARAKAYA, A., (2004), Enflasyonun Borsa Performansı Üzerindeki Etkisi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7.
• KARGI, N., (1998), Ekonomik Kalkınma, Tasarruf ve Sermaye Piyasası ĠliĢkileri: Türkiye Örneği, SPK Yayınları, Yayın No: 115, Ankara.
• KAYA, V., ÇÖMLEKÇĠ, Ġ. ve KARA, O. (2013)‚ Hisse Senedi Getirilerini Etkileyen Makroekonomik DeğiĢkenler 2002-2012 Türkiye Örneği, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 35, ss. 167-176.
• KURTARAN, A. (2009), Arbitraj Fiyatlandırma Modelinin Farklı Faktörlerle KarĢılaĢtırılmalı Olarak ĠMKB’de Test Edilmesi, (BasılmamıĢ Doktora Tezi), Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• MAYSAMI, R. C. ve KOH T. S., (2000), A Vector Error Correction Model of The Singapore Stock Market, International Review of Economics & Finance, 9-1, pp. 79-96.
• MOORKORJEE, R. ve YU Q. (1997), Macroeconomic Variables and Stock Prices in a Small Open Economy: The Case of Singapore, Pacific-Basin Finance Journal (5).
• MUKHERJEE, T. K. ve NAKA, A., (1995), Dynamic Relations between Macroeconomic Variables and the Japanese Stock Market: An Application of a Vector Error Correction Model, Journal of Financial Research, 18(2), ss. 223-237.
• MUMCU, F., (2006), Hisse Senedi Fiyatlarını Etkileyen Makroekonomik Faktörler: Türkiye Örneği (1990-2004), Finans-Politik & Ekonomik Yorumlar Dergisi, Sayı: 503.
• ÖZER, A., KAYA, A., ve ÖZER, N. (2011), Hisse Senedi Fiyatları ile Makroekonomik DeğiĢkenlerin EtkileĢimi, Dokuz Eylül Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 26, Sayı: 1, ss. 163-182.
• ROSS, S. A., (1976), The arbitrage theory of capital asset pricing, Journal of Economic Theory, 13, pp. 341-360.
• SAYILGAN, G., SÜSLÜ C. (2011), Makroekonomik Faktörlerin Hisse Senedi Getirilerine Etkisi: Türkiye ve GeliĢmekte Olan Piyasalar Üzerine Bir Ġnceleme, BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 1, ss. 73-96.
• TAÇALĠ, E. (2008). Hisse Senedi Getirilerini Etkileyen Makroekonomik Faktörlerin Arbitraj Fiyatlama Modeli ile Analizi: Türkiye Örneği, (BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġzmir.
• TCMB (2010), Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, http://evds.tcmb.gov.tr/cbt.html, EriĢim: 10.04.2010.
• TÜRKER, A. (2007), Arbitraj Fiyatlama Teorisi ve ĠMKB Uygulaması, (BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü ĠĢletme Anabilim Dalı, Ġzmir.
• TÜRSOY, T., GÜNSEL N. ve RJOUB H., (2008). Macroeconomic Factors, the APT and the Istanbul Stock Market, International Research Journal of Finance and Economics, Issue 22, pp. 49-57.
• YÖRÜK, N. (1999), Arbitraj Fiyatlama Teorisi ve Arbitraj Fiyatlama Modelinin ĠMKB`de Test Edilmesi, (Doktora Tezi), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ZÜGÜL, M., ve ġAHĠN C. (2009), ĠMKB 100 Endeksi Ġle Bazı Makroekonomik DeğiĢkenler Arasındaki ĠliĢkiyi Ġncelemeye Yönelik Bir Uygulama, Akademik BakıĢ, Sayı 16, Nisan, Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi ISSN:1694-528X, Ġktisat ve GiriĢimcilik Üniversitesi, Türk Dünyası Kırgız-Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü, Celalabat-KIRGIZĠSTAN http://www.akademikbakis.org