DIŞ TİCARET VE CARİ İŞLEMLER DENGESİ TÜRKİYE’NİN EKONOMİK BÜYÜMESİ ÜZERİNDE ETKİLİ MİDİR? 1984-2016 DÖNEMİNE AİT BİR REGRESYON ANALİZİ UYGULAMASI

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 28, 637 - 654, 30.09.2020

Musa Türkoğlu , İlayda Konaç

https://doi.org/10.21076/vizyoner.656514

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma, 1984-2016 dönemi için dış ticaret ve cari işlemler dengesinin iktisadi büyüme üzerindeki etkisini incelemek amacıyla kaleme alınmıştır. Söz konusu dönem için uygulanan en küçük kareler yöntemi ve regresyon analizi sonucunda hem dış ticaret dengesinin hem de cari işlemler dengesinin büyüme oranı üzerinde negatif etkiye sahip olduğu ortaya konulmuştur. En küçük kareler yöntemine göre; büyümedeki değişimlerin %31’i cari işlemler dengesi tarafından açıklanırken, %39’u dış ticaret dengesi tarafından açıklanmaktadır. Ekonomik ve sosyal olayların etkisini ölçmek için oluşturulan kukla değişken eklenmiş modele göre; büyümedeki değişimlerin %43’ü cari işlemler dengesi tarafından açıklanırken, %50’si dış ticaret dengesi tarafından açıklanmaktadır. Çalışmada üç model kurulmuştur. Ekonomik ve sosyal olayların etkisini ölçmek için kukla değişken eklenerek dördüncü model oluşturulmuştur. Cari işlemler fazlası veya daha düşük cari işlemler açığı ile sürdürülebilir büyümenin sağlanması için yurtiçi tasarrufların artırılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dış Ticaret Dengesi, Cari İşlemler Dengesi, Büyüme, Zaman Serileri, En Küçük Kareler Yöntemi

ARE FOREIGN TRADE AND CURRENT ACCOUNT BALANCE EFFECTIVE ON TURKEY'S ECONOMIC GROWTH? A REGRESSION ANALYSIS FOR 1984-2016

Öz

The study aims to examine the effects of foreign trade and current account balance on economic growth for 1984-2016 period. As a result of the least squares method and regression analysis for the period, it is determined that both foreign trade and current account balance have negative effects on the growth rate. According to the least squares method 31% of the changes in growth are explained by current account balance and 39% are explained by the balance of foreign trade. According to the model with dummy variable that is included in order to reveal the impacts of economic and social events while 43% of the changes in growth are explained by current account balance, 50% are explained by foreign trade balance. Three models are estimated in the study. In order to measure the impact of economic and social events, a dummy variable is added, and the fourth model is estimated. In conclusion, it is found that for sustainable growth to be attained with current account surplus or lower current account deficit, domestic savings need to be increased. 

Anahtar Kelimeler

Foreign Trade Balance, Current Account Balance, Growth, Time Series, Least Squares Method

Kaynakça

• Acar, Y. (2008). İktisadi büyüme ve büyüme modelleri. Bursa: Dora Yayıncılık.
• Açıkgöz, Ş. (2007). İktisadi büyümenin kaynakları: doğrusal olmayan dinamiklik, oynaklık ve yapısal değişim. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Aksu, L. (2013). Türkiye’de iktisadi büyümenin kaynakları, Doktora Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Aktaş, C. (2009). Türkiye’nin ihracat, ithalat ve ekonomik büyüme arasındaki nedensellik analizi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(2), 35-47.
• Alma Gürünlü, Ö. ve Vupa, Ö. (2008). Regresyon analizinde kullanılan en küçük kareler ve en küçük medyan kareler yöntemlerinin karşılaştırılması. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Fen Dergisi (E-Dergi), 3(2), 219-229.
• Avcı, B. S. (2015). Cari açık ve ekonomik büyüme ilişkisi Türkiye örneği, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Awokuse, T. O. (2008). Trade openness and economic growth: ıs growth export- ledorimport- led?. Applied Economics, (40), 161-173.
• Aydın, Y. (2014). Açık ekonomide trilemma. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 1-15.
• Aydoğuş, İ ve Öztürkler, H. (2006). Türkiye’de cari işlemler sorununun analizi. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Aytaç, A. ve Akduğan, U. (2012). Dış ticaret ve ekonomik büyüme üzerine bir nedensellik analizi: 2001-2011 Türkiye örneği. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 55-70.
• Bildirici, M. ve Parasız, İ. (2003). Finansal makro ekonomi. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Bulut, E. (2014). İktisadi analiz. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Debelle, G. ve Faruqee, H. (1996). What determines the current account? (IMF Working Paper No:86/58). International Monetary Fund.
• Demir, S. (2010). 2001 Krizi sonrasında türkiye ekonomisinde iktisadi büyümenin kaynakları ve sonuçları. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Demirhan, E. (2005). Büyüme ve ihracat arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 60(4), 75-88.
• Erdoğan, S. (2006). Türkiye’nin ihracat yapısındaki değişme ve büyüme ilişkisi: koentegrasyon ve nedensellik testi uygulaması. Selçuk Üniversitesi, Karaman İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2006(1), 30-39.
• Ersungur, Ş. M., Doru, Ö. ve Aslan, M. B. (2017). Türkiye’de GSYH ve döviz kuru hareketlerinin cari denge üzerindeki etkisi: VAR analizi yaklaşımı. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 31(3), 451-463.
• Esfahani, H. S. (1991). Exports, imports, and economic growth in semi-industrialized countries. Journal of Development Economics, 35(1), 93-116.
• Genç, M. C., Değer, M. K. ve Berber, M. (2010). Beşeri sermaye, ihracat ve ekonomik büyüme: Türkiye ekonomisi üzerine nedensellik analizi. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 5(1), 29-40.
• Göçer, İ. ve Hepkarşı, N. (2013). İhracat-büyüme ilişkisi yapısal kırılmalı bir analiz. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1(4), 7- 87.
• Guan, J. ve Hong, Y. (2012). An empirical analysis on U.S. foreign trade and economic growth. AASRI Procedia 2, 39-43. İnal, V. (2013). Büyüme teorisinin gelişimi ve Türkiye’nin büyüme sorunları. Ankara: Efil Yayınevi Yayınları.
• İşgüden, T. ve Akyüz, M. (1990). Uluslararası iktisat. İstanbul: Evrim Kitabevi Yayın No:3.
• Kandi,l M. ve Greene, J.E. (2002). The impact of cyclical factors on the us balance of payments. (Working Paper, No: 45). International Monetary Fund.
• Karacabey, A. ve Gökgöz, F. (2012). Korelasyon ve tekli regresyon analizi-en küçük kareler yöntemi. Erişim adresi: https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/232/mod_resource/content/3/10-Korelasyon-Tekli%20Regresyon-OLS.pdf, (12 Şubat 2018).
• Karras, G. (2003). Trade openness and economic growth: can we estimate precise effetc?. Applied Econometrics and International Development, 3(1), 7-25.
• Kaynak, M. (2011). Büyüme teorileri giriş. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Kıraçlar, F. (2005). Ekonomik büyüme modellerinde beşeri sermaye: içsel büyüme modelinin analizi. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Korkmaz, S. (2014). Türkiye ekonomisinde ihracat ve ekonomik büyüme arasındaki nedensellik ilişkisi. Business and Economics Research Journal, 5(4), 119-128.
• Korkmaz, S. ve Aydın, A. (2015). Türkiye’de dış ticaret - ekonomik büyüme ilişkisi: Nedensellik analizi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 10(3), 47-76.
• Kostakoğlu, S. F. ve Dibo, M. (2011). Türkiye’de cari açık ve ekonomik büyüme ilişkisinin var yöntemi ile analizi. Anadolu International Conference in Economics II, 15-17 Haziran 2011, Eskişehir, 15-17.
• Kutlar, A. (2005). Uygulamalı ekonometri. 2. Baskı, İstanbul: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kutlar, A. (2007). Ekonometriye giriş. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kuyubaşı, U. (2009). Beşeri sermayeye dayalı ekonomik büyüme modelleri ve Gemmell’ın beşeri sermaye modeline yönelik bir uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Özmen, E. ve Furtun, G. (1998). Export-Led growth hypothesis and theturkish data: An empirical ınvestication. METU Studies in Development, 25(3), 491-503.
• Parikh, A.ve Stirbu, C. (2004). Relationship between trade liberalisation, economic growthand trade balance: an econometric ınvestigation. (HWWA Discussion Paper, No: 282), Hamburg Institute of International Economics.
• Paul, B.P. (2011). Revisiting export-led growth for bangladesh: a synthesis of cointegration and innovation accounting. International Journal of Economics and Finance, 3(6), 3-15.
• Sevüktekin, M. ve Nargeleçekenler, M. (2007). Eviews uygulamalı ekonometrik zaman serileri analizi. 2. Baskı, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Seyidoğlu, H. (2001). Uluslararası iktisat teori, politika ve yöntemler. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Şen, F. (2007). Büyüme ve dış ticaret ilişkisi: Türkiye örneği. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Tarı, R. ve Bozkurt, H. (2006). Türkiye’de istikrarsız büyümenin VAR modelleri ile analizi (1991/1-2004/3). İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, (4), 1-16.
• Taşar, İ. (2015). İktisat programı içsel büyüme modelleri çerçevesinde Türkiye’de ekonomik büyümenin yapısal dönüşümü. Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Telatar, O. M. ve Terzi, H. (2009). Türkiye’de ekonomik büyüme ve cari işlemler dengesi ilişkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(2), 119-134.
• Türkoğlu, M. ve Yetişen, S. (2016). Düzey 2 bölgelerinde eğitim ve sağlık açısından beşeri sermaye yapısının panel veri analizi ile karşılaştırılması. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 7(14), 66-80.
• Türkoğlu, M., Ökten, S. ve Yetişen, S. (2016). Dış borçların ve yurtiçi tasarrufların ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: Türkiye için zaman serisi yaklaşımı (1984-2015). I. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu Bildiri Kitabı, Fırat Üniversitesi, 13-15 Ekim 2016, Elazığ, 2695-2712.
• Türkoğlu, M., Yetişen, S. ve Sezgin, A. (2016). Düzey 2 bölgelerinde bölgesel rekabet, kültür ve kişi başına gayri safi katma değer açısından beşeri sermaye yapısının panel veri analizi ile karşılaştırılması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(17), 199-215.
• Ünsal, E. M. (2005). Uluslararası iktisat teori politika ve açık ekonomi makro iktisadı. Ankara: İmaj Yayıncılık.
• Üzümcü, A. (2002). İktisadi büyüme. Sivas: Beta Yayınları.
• Yalçınkaya, Ö ve Temelli, F. (2014). Ekonomik büyüme ile cari işlemler dengesi arasındaki ilişki. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(4), 201-224.
• Yavuz, M. (2012). Türkiye’de ihracatın ekonomik büyüme üzerine etkisi: bir zaman serisi analizi. Ege Üniversitesi, 15. Uluslararası İktisat Öğrencileri Kongresi, 25-27 Nisan 2012, İzmir, 1- 18.
• Yıldırım, N. (2011). İktisadi büyüme teorisi. Ankara: Barış Platin Yayıncılık.
• Yılmaz, Ö., Kaya, V. ve Akıncı, M. (2011). Türkiye’de doğrudan yabancı yatırımlar ve ekonomik büyümeye etkisi (1980-2010). Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(3-4), 13-30.
• Yiğit, G. (2014). Dış ticaret açığının Türkiye ekonomisine etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ordu.