Center State Orientation in Turkish Foreign Policy: Transformation or Continuation

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 30, 501 - 519, 20.05.2021

Betül Özyılmaz Kiraz

https://doi.org/10.21076/vizyoner.810910

Cited By: 1

Öz

Until his resignation in 2016, Ahmet Davutoğlu had largely determined the foreign policy discourse of the Justice and Development Party (JDP) governments and his “center state Turkey” discourse had formed the bases of foreign policy practices. Accordingly, activism experienced in Turkish foreign policy in the 2000s has often been considered as a foreign policy transformation identified with Davutoğlu’s foreign policy vision. The study is concerned with the question of whether center state orientation and the activism in Turkish foreign policy in the 2000s is a foreign policy transformation associated with Davutoğlu’s foreign policy vision or not. In the study, discoursive and practical aspects of center state orientation is analyzed. It is argued that ideational basis of Turkey’s center state discourse was founded in the aftermath of the Cold War. It is presented that foreign policy practices related to this discourse like establishing cultural and educational cooperation, developing diplomatic relations, focusing on foreign aid, solving problems with neighbors, playing an active role in regional peace and stability, prioritizing economic relations were started to be put into practice beginning from this period as well. Therefore, although it is a fact that these policies were implemented in a more intense and active way after 2002, saying that they are part of a foreign policy transformation under the JDP rule or Davutoğlu era results in an inadequate reading.

Anahtar Kelimeler

Turkish Foreign Policy, Justice and Development Party, Ahmet Davutoğlu, Center State

Türk Dış Politikasında Merkez Ülke Olma Yönelimi: Dönüşüm Mü, Devamlılık Mı?

Öz

Ahmet Davutoğlu, istifa ettiği 2016 yılına kadar AK Parti hükümetlerinin dış politika söylemini büyük ölçüde belirlemiş; Davutoğlu’nun “merkez ülke Türkiye” söylemi, dış politika pratiklerinin temel çerçevesini oluşturmuştur. Buna bağlı olarak, 2000’li yıllarda Türk dış politikasında yaşanan aktivizm de çoğu zaman Davutoğlu’nun dış politika anlayışıyla özdeşleştirilen bir dış politika dönüşümü olarak değerlendirilmiştir. Bu çalışma, 2000’li yıllarda Türk dış politikasında merkez ülke olma yöneliminin ve buna bağlı olarak yaşanan aktivizmin Davutoğlu’nun dış politika anlayışıyla özdeşleştirilen bir dış politika dönüşümü olup olmadığı sorusuna odaklanmaktadır. Çalışmada, Türkiye’nin merkez ülke yöneliminin söylemsel ve eylemsel boyutları analiz edilmektedir. Bir söylem olarak merkez ülke ifadesinin fikri temellerinin Soğuk Savaş’ın sona ermesinin akabinde atıldığı ve bu söylem bağlamında gerçekleşen kültürel ve akademik işbirliklerinin kurulması, diplomatik ilişkilerin geliştirilmesi, dış yardımlara odaklanılması, komşu ülkelerle sorunların çözülmesi, ekonomik ilişkilerin öncelenmesi ve geliştirilmesi bölgesel barış ve istikrarın sağlanmasında aktif rol üstlenilmesi gibi dış politika eylemlerinin de bu dönemden itibaren uygulamaya konulduğu savunulmaktadır. Buna göre, 2002 sonrası dönemde bu politikaların daha yoğun ve aktif bir şekilde uygulandığı bir gerçek olmakla birlikte, bunların Soğuk Savaş sonrası Türk dış politikasında ortaya çıkan bir trendin devamı olduğunun ıskalanarak AK Parti ya da Davutoğlu sonrası yaşanan bir dış politika dönüşümü olarak tanımlanması eksik bir okumaya sebep olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk Dış Politikası, AK Parti, Ahmet Davutoğlu, Merkez Ülke

Kaynakça

• Ahmad, F. (1995). Modern Türkiye’nin oluşumu. Y. Alogan (Çev.), İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Akçadağ, E. (2010). Dünyada ve Türkiye’de kamu diplomasisi. Erişim adresi: http://www.kamudiplomasisi.org/pdf/emineakcadag.pdf , (08.09.2020).
• Aksu, F. (2010). Kosova Krizi’nde Türkiye’nin dış politikası. YDÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 51-89.
• Al Jazeera Türk. (2014, 6 Ocak). Türkiye-Suriye ilişkileri: İnişler ve çıkışlar. Erişim adresi: http://www.aljazeera.com.tr/dosya/turkiye-suriye-iliskileri-inisler-ve-cikislar, (15.02.2021).
• Altan, C. (2005). Afrika Ülkeleriyle ekonomik ve ticarî ilişkilerimiz. Ekonomik Sorunlar Dergisi, (17), Erişim adresi: http://www.mfa.gov.tr/data/Kutuphane/yayinlar/EkonomikSorunlarDergisi/Sayi17/XVII_CanAltan.pdf, (20.09.2020).
• Altunışık, M. (2009). Worldviews and Turkish foreign policy in the Middle East. New Perspectives in Turkey, (40), 171-194.
• Askerov, A. (2017). Turkey’s ‘zero problems with the negihbors’ policy: was it realistic?. Contemporary Review of the Middle East, 4(2), 149-167.
• Balcı, A. (2018). Türkiye dış politikası: İlkeler, aktörler ve uygulamalar. 3. Baskı, İstanbul: Alfa.
• Bayer, R. ve Keyman, F. (2012). Turkey: an emerging hub of globalization and internationalist humanitarian actor?, Globalizations, 9(1), 73-90.
• Berberakis, T. (2000, 19 Ocak). Papandreu’dan tarihî ziyaret. Milliyet, Erişim adresi: http://www.milliyet.com.tr/2000/01/19/dunya/dun02.html, (06.09.2020).
• Cem, İ. (1997, 8 Ekim). Dışişleri Bakanı Sayın İsmail Cem’in basın toplantısı. Erişim adresi: http://www.turkishgreek.org/kuetuephane/item/32-disisleri-bakani-sayin-ismail-cem-in-basin-toplantisi-8-ekim-1997, (06.09.2020).
• Cem, İ. (2009). Türkiye, Avrupa, Avrasya Cilt I. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Cem, İ., (2002, 5 Haziran). Turkish foreign policy: opening new horizons for Turkey at the beginning of a new millennium. Turkish Policy Quarterly. Erişim adresi: http://turkishpolicy.com/Files/ArticlePDF/turkish-foreign-policy-opening-new-horizons-for-turkey-at-the-beginning-of-a-new-millennium-spring-2002-en.pdf, (28.08.2020).
• Çalık, M. (1992). Özal: “Türkiye’nin önünde hacet kapıları açılmıştır”. Türkiye Günlüğü, (19), 5-23.
• Çavuşoğlu, M. (2019). 2020 yılına girerken girişimci ve insani dış politikamız. Erişim adresi: http://www.mfa.gov.tr/site_media/html/2020-yilina-girerken-girisimci-ve-insani-dis-politikamiz.pdf, (01.08.2020).
• Çavuşoğlu, M. (2020). 2021 yılına girerken girişimci ve insani dış politikamız. Erişim adresi: http://www.mfa.gov.tr/site_media/html/2021-yilina-girerken-girisimci-ve-insani-dis-politikamiz.pdf, (12.02.2021).
• Davutoğlu, A. (2004, 26 Şubat). Türkiye merkez ülke olmalı. Radikal. Erişim adresi: http://www.radikal.com.tr/yorum/turkiye-merkez-ulke-olmali-702116/, (18.08.2020).
• Demirtaş Coşkun, B. (2007). Ankara ve Berlin’in Bosna Savaşı’na yönelik politikaları: karşılaştırmalı bir inceleme. Uluslararası İlişkiler, 4(13), 57-88.
• Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu. (2020). DEİK hakkında. Erişim adresi: https://www.deik.org.tr/deik-deik-hakkinda, (12.09.2020).
• Hazar, N. (2012). Türkiye Afrika’da: eylem planının uygulanması ve değerlendirme on beş yıl sonra (Rapor No. 125). Ankara: ORSAM.
• Hazar, N. (2016). Türk dış politikasında Afrika. Ankara: Dış Politika Enstitüsü.
• İşeri, E. (2014). Türk dış Politikasında ‘barış boru hattı’ vizyonu. Orta Doğu Analiz, 6(61), 10-13.
• Kavak, Y. ve Başkan, G. A. (2001). Türkiye’nin Türk Cumhuriyetlere, Türk ve akraba topluluklara yönelik eğitim politika ve uygulamaları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (20), 92-103.
• Kiraz, S. (2018). Türk dış politikasında çok yönlülük denemeleri bağlamında Karadeniz İşbirliği Örgütü ve D-8’in karşılaştırmalı olarak analizi. Turkish Studies: Economics, Finance and Politics, (13), 125-140.
• Kutlu, M. N. (2020, 15 Ekim). Latin Amerika ülkeleriyle diplomatik ilişkilerimizin 70. yılı ve açılım politikamız. Anadolu Ajansı. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/analiz/latin-amerika-ulkeleriyle-diplomatik-iliskilerimizin-70-yili-ve-acilim-politikamiz/2006976, (13.02.2021).
• Morris, C. (2000, 20 Ocak). Greece and Turkey Strenghten Ties. BBC. Erişim adresi: http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/612554.stm, (06.09.2020).
• Oktay, E. G. (2006). Türkiye’nin Avrasya’daki çok taraflı girişimlerine bir örnek: Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü. Uluslararası İlişkiler, 3(10), 149-179.
• Oran, B. (2006). Dönemin bilançosu. B. Oran (Ed.), Türk dış politikası: Kurtuluş Savaşı’ndan bugüne olgular, belgeler, yorumlar Cilt II (1980-2001) içinde (9-33), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özcan, G. (2000). Doksanlı yıllarda Türkiye’nin değişen güvenlik ortamı. G. Özcan ve Ş. Kut (Ed.). En uzun on yıl: Türkiye’nin ulusal güvenlik ve dış politika gündeminde doksanlı yıllar içinde (13-42), İstanbul: Büke Yayınları.
• Özcan, G. (2004). Türk dış politikasında oluşum süreci. F. Sönmezoğlu (Ed.). Türk dış politikasının analizi içinde (829-894), İstanbul: Der Yayınları.
• Özgür, S. (2011, 5 Haziran). Davutoğlu: vizeleri kaldırmak için seferberlik ilan ettik. Hürriyet. Erişim adresi: http://www.hurriyet.com.tr/gundem/davutoglu-vizeleri-kaldirmak-icin-seferberlik-ilan-ettik-17961841, (08.09.2020).
• Özkan, M. ve Akgün, B. (2010). Turkey’s opening to Africa. Journal of Modern African Studies, 48(4), 525-546.
• Rosenau, J. N. (1976). The study of foreign policy. J. N. Rosenau, K. W. Thompson ve G. Boyd (Eds.). World politics: an introduction içinde (15-35), New York: Free Press.
• Sputniknews. (2015, 24 Nisan). Akdamar Kilisesi dünya mirası oldu. Erişim adresi: https://tr.sputniknews.com/kultur/201504241015175601/ , (06.09.2020).
• TBMM Tutanak Dergisi. (1990, 1 Eylül). Dönem 18. Cilt 47. Birleşim 1. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Tutanak Dergisi. (1991, 1 Eylül). Dönem 18. Cilt 63. Birleşim 1. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Tutanak Dergisi. (1992, 22 Ocak). Dönem 19. Cilt 3. Birleşim 29. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Tutanak Dergisi. (1992, 7 Mayıs). Dönem 19, Cilt 10, Birleşim 74, Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Tutanak Dergisi. (1994, 12 Nisan). Dönem 19. Cilt 57. Birleşim 88. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Tutanak Dergisi. (1995, 1 Ekim). Dönem 19. Cilt 94. Birleşim 1. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Tutanak Dergisi. (1996, 1 Ekim). Dönem 20. Cilt 11. Birleşim 1. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Tutanak Dergisi. (1997, 1 Ekim). Dönem 20. Cilt 34. Birleşim 1. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Tutanak Dergisi. (1997, 20 Aralık). Dönem 20. Cilt 40. Birleşim 32. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Tutanak Dergisi. (1998, 1 Ekim). Dönem 20. Cilt 62. Birleşim 1. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Tutanak Dergisi. (2000, 18 Nisan). Dönem 21. Cilt 31. Birleşim 82. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Tutanak Dergisi. (2009, 21 Ekim). Dönem 23. Cilt 51. Birleşim 9. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Tutanak Dergisi. (2010, 20 Aralık). Dönem 23. Cilt 87. Birleşim 37. Ankara: TBMM Matbaası.
• Tuğtan, M. A. (2016). Kültürel değişimlerin dış politikadaki yeri: İsmail Cem ve Ahmet Davutoğlu. Uluslararası İlişkiler, 13(49), 3-24.
• Türk Eximbank. (2020). Bankamız hakkında. Erişim adresi: https://www.eximbank.gov.tr/tr/hakkimizda/kurumsal/bankamiz-hakkinda, (12.04.2020).
• Türk Silahlı Kuvvetlerinin yabancı ülkelere gönderilmesine izin verilmesine dair TBMM kararı. (1992, 10 Aralık). Resmi Gazete (Sayı: 21431). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/21431.pdf, (12.09.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı. (2013). TİKA, Türkiye’dir. Erişim adresi: http://www.tika.gov.tr/tr/haber/tika_turkiyedir-3545, (12.09.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı. (2015). TİKA’nın Latin Amerika projeleri. Erişim adresi: http://www.tika.gov.tr/tr/haber/tika_nin_latin_amerika_projeleri-15308, (11.08.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı. (2020a). Tarihçe. Erişim adresi: http://www.tika.gov.tr/tr/sayfa/tarihce-222, (11.09.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı. (2020b). 2020 yılı performans programı. Erişim adresi: https://www.tika.gov.tr/upload/2020/02/PERFORMANS%20RAPORU/TIKA_PerformansProgrami2020Web.pdf, (11.02.2021).
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı. (2020a). Türkiye Bursları. Erişim adresi: https://www.ytb.gov.tr/uluslararasi-ogrenciler/turkiye-burslari, (08.09.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı. (2020b). Başkanlığımız. Erişim tarihi: https://www.ytb.gov.tr/kurumsal/baskanligimiz-2, (08.09.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı. (2020c). Kardeş topluluklar: Genel bilgi. Erişim adresi: https://www.ytb.gov.tr/kardes-topluluklar/genel-bilgi, (08.09.2020)
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı. (2020d). Kardeş topluluklar: Programlar. Erişim adresi: https://www.ytb.gov.tr/kardes-topluluklar/programlar, (08.09.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2020a). Dışişleri bakanlarımız. Erişim adresi: http://www.mfa.gov.tr/_disisleri-bakanlari-listesi.tr.mfa, (23.08.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2020b). Orta Asya ülkeleri ile ilişkiler. Erişim adresi: http://www.mfa.gov.tr/turkiye-orta-asya-ulkeleri-iliskileri.tr.mfa, (10.09.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2020c). Türkiye’nin kalkınma işbirliği: Genel özellikleri ve en az gelişmiş ülkelere yönelik yaklaşımı. Erişim adresi: http://www.mfa.gov.tr/turkiyenin-kalkinma-isbirligi.tr.mfa, (11.09.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2020d). Türkiye’nin uluslararası acil insani yardımları. Erişim adresi: http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin_-insani-yardimlari.tr.mfa, (12.08.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2020e). Türkiye Ermenistan siyasi ilişkileri. Erişim adresi: http://www.mfa.gov.tr/turkiye-ermenistan-siyasi-iliskileri.tr.mfa, (06.09.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2020f). Türkiye’nin enerji profili ve stratejisi. Erişim adresi: http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-enerji-stratejisi.tr.mfa, (16.09.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2020g). Türkiye’nin Latin Amerika ve Karayiplere yönelik politikası ve bölge ülkeleri ile ilişkileri. Erişim adresi: http://www.mfa.gov.tr/i_-turkiye_nin-latin-amerika-ve-karayiplere-yonelik-politikasi-ve-bolge-ulkeleri-ile-iliskileri.tr.mfa, (05.09.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2020h). Sorularla dış politika. Erişim adresi: http://www.mfa.gov.tr/sorular.tr.mfa, (06.09.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlığı. (2020). Türkiye’nin STA’ları. Erişim adresi: https://ticaret.gov.tr/data/5b872ada13b8761450e18f4b/STA%20tablosu.pdf, (15.09.2020).
• Uzgel, İ. (2006). Balkanlarla ilişkiler. B. Oran (Ed.), Türk dış politikası: Kurtuluş Savaşı’ndan bugüne olgular, belgeler, yorumlar Cilt II (1980-2001) içinde (481-523), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yaraç Laçinok, N. (2007). Turgut Özal. A. F. Demir (Ed.), Türk dış politikasında liderler içinde (537-639), İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Yeşiltaş, M. ve Balcı, A. (2011). AK Parti dönemi Türk dış politikası sözlüğü: kavramsal bir harita. Bilgi, (23), 9-34.
• Yunus Emre Enstitüsü. (2020). Yunus Emre Enstitüsü. Erişim adresi: https://www.yee.org.tr/tr/kurumsal/yunus-emre-enstitusu, (10.09.2020)
• Zeyrek, D. (2008, 30 Haziran). Erivan-Antalya Uçak Seferleri Sessiz Başladı. Radikal. Erişim adresi: http://www.radikal.com.tr/ekonomi/erivan-antalya-ucak-seferleri-sessiz-basladi-885880/, (06.09.2020).