“Dolap Beygiri” Filminin Muhasebe Etiği ve Muhasebe Hileleri Bağlamında İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 31, 779 - 799, 20.08.2021

Mehmet Akif Altunay

https://doi.org/10.21076/vizyoner.888258

Öz

Son yıllarda yaşanan muhasebe skandallarında muhasebecilerin de rolünün bulunması muhasebe etiğini önemli hale getirmiştir. Muhasebe hilelerinin önüne geçebilmek amacıyla küresel ve yerel olmak üzere birçok değişim ve dönüşüm yaşanmıştır. Ancak kamu veya özel sektör çalışanlarının muhasebe etiğine uygun hareket etmeme ihtimali bir risk unsuru olarak durmaktadır. Bu çalışmanın amacı seksenli yılların başında üretilen bir sinema filmi olan “Dolap Beygiri” filminin muhasebe etiği ve hile unsurları çerçevesinde incelenmesidir. Bu çalışmada “Dolap Beygiri” filmi nitel bir yöntem olan betimsel-yorumlayıcı analiz yöntemiyle analiz edilmiştir. Filmin tamamı incelenmiş ve muhasebe meslek etiği ve muhasebe hileleri ile ilgili olduğu değerlendirilen sahneler analiz edilerek yorumlanmıştır. Çalışmada üç sonuca ulaşılmıştır. Birincisi filmin muhasebe mesleğini okumak, memur olmak ve memleketi kurtarmak kavramlarıyla özdeş halde ve olumsuz bir bakış açısıyla yansıttığı sonucuna varılmıştır. İkincisi, muhasebe hileleri ile mücadelede muhasebecilerin dürüstlüğünün yeterli olmayacağı, muhasebecilerin çalışanlarını hile yapmamaları için gözetlemeleri gerektiği sonucuna varılmıştır. Üçüncüsü bir muhasebecinin her zaman dürüst olabileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dolap Beygiri Filmi, Muhasebe Mesleği, Meslek Etiği, Sinema, Hile Unsurları

Examination of “Dolap Beygiri” Movie in the Context of Accounting Ethics and Accounting Frauds

Öz

The roles of accountants in recent accounting scandals have made accounting ethics important. Many regulations, both global and local, have been made in order to prevent accounting frauds. However, the possibility of public or private sector employees not to act in accordance with accounting ethics remains a risk factor. The aim of the study is to examine the movie "Dolap Beygiri", a motion picture produced in the early eighties, within the framework of accounting ethics and fraud elements. In the study, the movie "Dolap Beygiri" is analyzed with the descriptive-interpretative analysis method, which is a qualitative method. The whole film is analyzed and the scenes that are considered to be related to accounting professional ethics are analyzed and interpreted. The study reaches three results. First, it is concluded that the film reflects the accounting profession identically with the concepts of studying, being a civil servant and saving the country. Second, it is concluded that the honesty of accountants would not be sufficient in combating accounting fraud, and accountants should monitor their employees to prevent fraud. Third, it is concluded that an accountant can always be honest.

Anahtar Kelimeler

Dolap Beygiri Film, Accounting Profession, Professional Ethics, Cinema, Fraud Elements

Kaynakça

• Acar, O. K. ve Akman, E. (2019). Türkiye’de kamu personel politikalarının süreç modeli çerçevesinde analizi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(27), 203-217. doi:10.20875/makusobed.533924
• AICPA. (2002). Statement on auditing standards (SAS) No.99: Consideration of fraud in a financial statement audit. American Institute of Certified Public Accountants. Erişim adresi: https://www.aicpa.org/Research/Standards/AuditAttest/DownloadableDocuments/AU-00316.pdf, (17.02.2021).
• Alankaya, Ş. ve Akpınar, S. (2017). Sinema filmlerindeki muhasebeci karakterlerinin kişilik özellikleri: Hollywood filmleri incelemesi. İşletme Bilimi Dergisi, 5(3), 235-255.
• Altın Piyasa. (2020). Son 30 yılın altın fiyatları. Erişim adresi: http://www.altinpiyasa.com/son-30-yilin-altin-fiyatlari_45225.html, (17.02.2021).
• Aydoğdu Bağcı, S. (2020). Kaynaklarına göre vergi türleri vergilerin tarihsel ve teorik gelişimi. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Başbakanlık. (2004). Kamu Görevlileri Etik Kurulu Genelgesi. Erişim adresi: https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/02/etik_genelge_2004_27-1.pdf, (17.02.2021).
• Başbakanlık. (2005). Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri İle Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik. Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=8044&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5, (17.02.2021).
• Batı, M. (2019). Muhasebe hileleri ve vergiden kaçınma: Türk vergi mevzuatındaki yasallığı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Beard, V. (1994). Popular culture and professional identity: Accountants in the movies. Accounting, Organizations and Society, 19(3), 303-318. doi: 10.1016/0361-3682(94)90038-8
• Bekci̇, İ. ve Avşarlıgil, N. (2011). Finansal bilgi manipulasyonu yöntemlerinden yaratıcı muhasebe ve bir uygulama. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi (MÖDAV), (2), 131-162.
• Bektöre, S. (2003). Muhasebe mesleği, etik ve Enron olayı. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), 1-9.
• Bowal, P. ve Lau, B. (2005). Professional ethics. LawNow, 29(4), 32-42.
• Bozkurt, N. (2011). İşletmelerin kara deliği hile: Çalışan hileleri. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Caglio, A., Cameran, M. ve Klobas, J. (2019). What is an accountant? An investigation of images. European Accounting Review, 28(5), 849-871. doi: 10.1080/09638180.2018.1550000
• Christensen, M. ve Rocher, S. (2020). The Persistence of accountant beancounter images in popular culture. Accounting, Auditing & Accountability Journal, 33(6), 1395-1422. doi: 10.1108/AAAJ-09-2019-4163
• Coşkun Arslan, M. ve Şahin, E. (2018). Muhasebe mesleğinin medyadaki yansımaları üzerine bir inceleme. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 2040-2054. doi: 10.17218/hititsosbil.422635
• Coşkun, Y. (2012). Repo ve ters repo düzenlemeleri: Banker krizi sonrası ortaya çıkışı ve finansal başarısızlık dersleri ışığında politika önerileri. Business and Economics Research Journal, 3(1), 59-90.
• Cressey, D. R. (1953). Other people’s money; a study of the social psychology of embezzlement. New York, NY, US: Free Press.
• Çevikbaş, R. (2006). Yönetimde etik ve yozlaşma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(1), 265-289.
• Çüçen, A. K. (2003). Felsefeye giriş. Bursa: Asa Yayınları.
• Daştan, A., Bellikli, U. ve Bayraktar, Y. (2015). Muhasebe eğitiminde etik ikilem ve etik karar alma konularına yönelik KTÜ-İİBF öğrencileri üzerine bir araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(1), 75-92.
• Dellaportas, S. (2013). Conversations with inmate accountants: Motivation, opportunity and the fraud triangle. Accounting Forum, 37(1), 29-39. doi: 10.1016/j.accfor.2012.09.003
• Demi̇rdağ, M. (2017). Türkiye ekonomisindeki gelişmelerin sinema sektörüne yansıması (1970-1980). Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Devlet Memurları Kanunu. (DMK). (1965). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.657.pdf, (17.02.2021).
• Dimnik, T. ve Felton, S. (2006). Accountant stereotypes in movies distributed in north america in the twentieth century. Accounting, Organizations and Society, (31), 129-155.
• Doğan, H. İ. ve Sevi̇nç, B. (2011). Suç teorileri ve şehir güvenliği: Bitlis iliyle ilgili genel bir değerlendirme. Polis Bilimleri Dergisi, 13(4), 27-53.
• Dolap Beygiri. (2017). Türk sineması araştırmaları. Erişim adresi: https://www.tsa.org.tr/tr/film/filmgoster/245/dolap-beygiri, (17.02.2021).
• Donat, Y. (2016, 8 Şubat). Ne şehittir ne gazi. Erişim adresi: https://www.sabah.com.tr/yazarlar/donat/2016/02/08/ne-sehittir-ne-gazi, (17.02.2021).
• Edib Ahmet bin Mahmut Yükneki. (2013). Günümüz diliyle Atebetü’l-Hakâyık gerçeklerin eşiği. Y. Çağbayır (Çev.). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Enofe, A. O., Nakpodia, J. O. ve Moruku, J. A. (2014). Ethics and role of accountants. European Journal of Business and Management, 6(27), 144-148.
• Eryılmaz, B. (2008). Etik kültürü geliştirmek. Türk İdare Dergisi, (459), 1-12.
• Felton, S., Dimnik, T. ve Bay, D. (2008). Perceptions of accountants’ ethics: evidence from their portrayal in cinema. Journal of Business Ethics, 83(2), 217-232. doi: 10.1007/s10551-007-9613-z
• Güçhan, G. (1993). Sinema-toplum ilişkileri. Kurgu Dergisi, (12), 51-71.
• Güngör, E. (2017). 1950’ler Türkiye’sinde modernleşme ve gündelik hayat değişimlerine sinema üzerinden bakmak: İstanbul Geceleri filmi. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi (AKAR), 2(3), 94-112.
• Hazine ve Maliye Bakanlığı. (1983). Maliye Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/4.5.178.pdf, (17.02.2021).
• Hazine ve Maliye Bakanlığı. (2005a). Etik Hakkında Genelge. Erişim adresi: https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/02/Etik-Hakk%C4%B1nda-Genelge.docx, (17.02.2021).
• Hazine ve Maliye Bakanlığı. (2005b). İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar. Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/12/20051231M3-4.htm, (17.02.2021).
• Hoffjan, A. (2004). The image of the accountant in a german context. Accounting and the Public Interest, 4(1), 62-89. doi: 10.2308/api.2004.4.1.62
• International Ethics Standards Boards for Accountants (IESBA). (2014). Muhasebe meslek mensupları için etik kurallar el kitabı. Türker, M., Sayar, A. R. Z. ve Türker, İ. (Ed.). S. Gündoğdu, M. Karataş, A. A. Biçer ve A. Saldanlı, (Çev.). Ankara: TÜRMOB Yayınları. Erişim adresi: https://turmob.org.tr/ekutuphane/detailPdf/58717b3a-355d-48d3-8712-b7e9744b0ba4/muhasebe-meslek-mensuplari-icin-etik-kurallar-el-kitabi--turkce-----2014, (17.02.2021).
• International Ethics Standards Boards for Accountants (IESBA). (2018). IESBA Handbook Code of Ethics. New York: IFAC. Erişim adresi: https://www.ifac.org/system/files/publications/files/IESBA-Handbook-Code-of-Ethics-2018.pdf, (17.02.2021).
• Jacobs, K. ve Evans, S. (2012). Constructing accounting in the mirror of popular music. Accounting, Auditing & Accountability Journal, 25(4), 673-702. doi: 10.1108/09513571211225097
• Jacobson, D. (1965). The public image of the accountant. New York Certified Public Accountant, 35(9), 680-682.
• Jeacle, I. (2012). Accounting and popular culture: Framing a research agenda. Accounting, Auditing & Accountability Journal, 25(4), 580-601.
• Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. (2004). Erişim adresi: https://www.uab.gov.tr/uploads/pages/etik-komisyonu/1-5-5176.pdf, (17.02.2021).
• Kamu Görevlileri Etik Kurulu. (2020). 2005-2020 Yıllarına Ait Kamu Görevlileri Etik Kuruluna Yapılan Başvuruların İstatistik Bilgileri. Erişim adresi: http://www.etik.gov.tr/wp-content/uploads/2020/01/2005-2020basvuruistatistikleri.pdf, (17.02.2021).
• Karabey, C. N. (2020). İşletmelerde etik karar verme. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Kaya, N. ve Yanık, R. (2011). Muhasebe meslek ahlâkı, etik ve müşteri tatmini ilişkisi. EKEV Akademi Dergisi, 15(49), 293-306.
• Köse, E. ve Aldemir, M. E. (2019). Muhasebe etiği ve etik dışı davranmaya yönelten sebepler: Nevşehir ilinde bir araştırma. Uluslararası İşletme, ekonomi ve Yönetim Perspektifleri Dergisi (IJBEMP). ASOS Yayınevi. doi: 10.29228/ijbemp.40370
• Kutlu, H. A. (2011). Muhasebe meslek ahlakı. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu. (1990). Erişim adresi: https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/02/etik_kanun_3628.pdf, (17.02.2021).
• Milletlerarası Andlaşma. (2010). Saydamlığın Artırılması ve Yolsuzlukla Mücadelenin Güçlendirilmesi Stratejisi (2010-2014). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/02/20100222-1.htm, (17.02.2021).
• Özçeli̇k, H. ve Angı, G. G. (2017). Muhasebe meslek mensuplarının meslek etiği ve etik ikilem algıları: Antalya ili örneği. Muhasebe ve Denetime Bakış, (50), 141-158.
• Öztürk, S., Karabayır, M. E. ve Cengiz, S. (2018). Muhasebe meslek mensubu adayları ve etik ikilem. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, (Özel Sayı), 328-353. doi: 10.29067/muvu.344768
• Sarı Aksakal, B. (2018). Türk sineması ışığında Türkiye’deki sosyoekonomik, sosyopolitik ve sosyokültürel dönüşümler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(58), 749-759. doi: 10.17719/jisr.2018.2589
• Sever, M. (2019). 1980 sonrasında Türkiye’de toplumsal değişme. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 2(3), 2-10.
• Smith, D. ve Jacobs, K. (2011). “Breaking up the sky”: The characterisation of accounting and accountants in popular music. Accounting, Auditing & Accountability Journal, 24(7), 904-931. doi:10.1108/09513571111161648
• Sorunke, O. A. (2016). Personal ethics and fraudster motivation: The missing link in fraud triangle and fraud diamond theories. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 6(2), 159-165. doi: 10.6007/IJARBSS/v6-i2/2020
• Sönmez, V. ve Alacapınar, F. G. (2016). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri (4. Baskı.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Tavares, J. D. A. ve da Silva Dantas, M. G. (2017). Accountant profile in the cinema of the 21st century. Revista de Gestão, Finanças e Contabilidade, 7(2), 218-239.
• Türk Medeni Kanunu (TMK). (2001). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4721.pdf, (17.02.2021).
• Türker, D. (2006). The Turkish satiric comedies in the 1980s. Yüksek Lisans Tezi, The Graduate School of Social Sciences of Middle East Technical University, Ankara.
• Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği (TÜRMOB). (1990). Serbest Muhasebeci Malı Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik. Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=4650&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5, (17.02.2021).
• Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği (TÜRMOB). (2007). Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirlerin Mesleki Faaliyetlerinde Uyacakları Etik İlkeler Hakkında Yönetmelik. Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=11666&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5, (17.02.2021).
• Uçma Uysal, T., Türker, M. ve Kurt, G. (2019). Etik ve etik kurallar. Ankara: Sayıştay Başkanlığı.
• Uluyağcı, C. (1996). Türk sinemasında güldürü. Kurgu Dergisi, (14), 89-95.
• Uyanık, Ö. Ş. (2019). Türk Sineması’nda sosyoekonomik yapı üzerine bir inceleme (2013—2018). Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ünlü, U. (2012). Son değişiklik kapsamında rüşvet suçu. Türkiye Barolar Birliği Dergisi (TBB), (102), 323-340.
• Vieriu, D. (2017). The conceptual analysis of professional ethics. Journal of Law and Administrative Sciences, (8), 137-144.
• Wolfe, D. T. ve Hermanson, D. R. (2004). The fraud diamond: Considering the four elements of fraud. The CPA Journal, 74(12), 38-42.
• Yazıcı, N. (2018). Hile üçgeni: Fırsatların önlenmesinde kırık camlar teorisi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, 53(3), 843-851. doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.18.09.1023
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, E. (2018). Toplumsal yapının aynası olarak sinema: Söylem ve eleştirel söylem analiz yöntemlerine göre Ayla filminin çözümlemesi. İnif E-Dergi, 3(1), 234-243.