Yaşlı İstismarı ve İhmalinin Önlenmesine Yönelik Uygulamalar

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 34, 642 - 658, 20.05.2022

Havvanur Toraman , Feyza Özkaya Mehmet Bulut Ayşenur Ünal Nur Kesen Serap Daşbaş

https://doi.org/10.21076/vizyoner.905350

Cited By: 1

Öz

İnsan yaşamının bir evresi olan yaşlılık, bireyin toplum içerisinde sosyal rol kaybına uğradığı ve yeti yitimlerinin yaşandığı bu nedenle sosyal destek ihtiyacının artış gösterdiği bir dönemdir. Bu dönemde yaşlı ihmal ve istismarı yaşanan en önemli sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Yaşlı ihmal ve istismarının bir sosyal sorun olarak politika ve toplum düzeyinde görünürlüğünün yeterli düzeyde olmadığı görülmektedir. Oysa çalışmalar yaşlı bakımının ve rehabilitasyonunun topluma ekonomik ve sosyal açıdan ciddi bir yük getirdiğini göstermekte ve istismarın daha gerçekleşmeden, önlenmesinin önemine vurgu yapmaktadır. Bu çalışmada yaşlı ihmal ve istismarını önleme uygulamalarının kapsamı, önemi, hedefleri ve önleme uygulamalarında kullanılabilecek müdahale yöntemleri hakkında bilgi verilmesi amaçlanmıştır. Önlemeye yönelik uygulamalar hakkında bilgi verilerek gerek yaşlının gerekse de toplumun bilgilendirilmesi, bunun yanında konuya ilişkin politika düzenlemelerine katkı sağlanması hedeflenmektedir. Çalışmada yaşlı istismarının uzun erimli bir süreç olduğu ve yaşlı istismarına müdahalede çok boyutlu ve çok disiplinli çalışmanın daha etkili olduğu bilgisine ulaşılmıştır. Sonuç olarak bu çalışmanın yaşlıların istismardan korunması ve sosyal işlevselliklerinin desteklenerek sosyal refahının sürdürülebilirliğine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.  

Anahtar Kelimeler

Önleme, Önleme Uygulamalarını Etkileyen Faktörler, Önleme Faaliyetleri, Yaşlı İhmal ve İstismarı, Yaşlı İstismarının Önlemeye Yönelik Sosyal Politikalar

Practices for the Prevention of Elder Abuse and Neglect

Öz

Old age, which is a stage of human life, is a period in which the individual loses their social role in society and experiences disability, and therefore the need for social support increases. Elderly neglect and abuse emerge as the most important problems experienced during this period. It is seen that the negligence and abuse of elderly people as a social problem does not have sufficient visibility at the level of politics and society. However, studies show that elderly care and rehabilitation place a serious economic and social burden on society and emphasize the importance of preventing abuse before it even occurs. In the study, it is aimed to provide information about the scope, importance, objectives and prevention interventions of elderly neglect and abuse prevention practices. It is aimed to inform both the elderly and the community by providing information about prevention practices, as well as to contribute to policy regulations on the issue. In the study, it is determined that elder abuse is a long-term process and that multidimensional and multidisciplinary work is more effective in intervening in elder abuse. As a result, it is thought that the study would contribute to the sustainability of social well-being by protecting older people from abuse and supporting their social functionality.

Anahtar Kelimeler

Prevention, Factors Affecting Prevention Practices, Prevention Activities, Elder Neglect and Abuse, Social Policies for the Prevention of Elder Abuse

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. (2016). Durum tespit çalışması 2013-2014 sonuç raporu: Huzurevlerinde bakım hizmeti alan yaşlıların yerleşme nedenleri, istismar ve ihmal nedeni ile yerleşme oranları. K. Durdubaş ve D. Büyük Kalem (Haz.), Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Akdemir, N., Görgülü, Ü. ve Çınar, F. (2008). Yaşlı istismarı ve ihmali. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 15(1), 68-75.
• Akış, A.G. (2013).Evde bakım parasının evde yaşlı bakım sürecine etkisinin Bourdieu’cü bir yaklaşımla incelenmesi: Antalya örneği [Yüksek Lisans Tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
• Alon, S. ve Warman, A. (2014). Treatment and prevention of elder abuse and neglect: Where knowledge and practice meet—A model for ıntervention to prevent and treat elderabuse in Israel. Journal of Elder Abuse & Neglect, 26(2), 150-171.
• Altıntaş, H. K. ve Gülbahar, K. A. (2020). Prevalence of elder abuse among community‐dwelling older adults in Turkey and its associated factors. Japanese Psychogeriatric Society, 20(1), 3-10.
• Artan, T. (2016). Huzurevinde kalmakta olan yaşlılarda istismarın bir türü olarak ekonomik istismar. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 3(1), 48-56.
• Arun, Ö. (2018). Türkiye’de yaşlanma çalışmaları dün, bugün, yarın. Mediterranean Journal of Humanities, VIII(2), 41-61.
• Arun, Ö. ve Karademir-Arun, B. (2011).Türkiye’de yaşlı kadının en büyük sorunu: Dulluk. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(4), 1515 -1527.
• Baştuğ, E. (2020). Aile hekimliği polikliniğe başvuran 65 yaş üstü hastaların yaşlı istismarı açısından değerlendirilmesi [Tıpta Uzmanlık Tezi]. Sağlık Bilimleri Üniversitesi.
• Bennett, G. ve Kingston, P. (1993). Elder abuse concepts, theories and interventions. Science+Business Media B.V.
• Bond, C. M. ve Butler, K. H. (2013). Elder abuse and neglect definitions, epidemiology, and approaches to emergency department screening. Clinics in Geriatric Medicine, 29(1), 257-273.
• Canadian Task Force on the Periodic Health Examination. (1994). Periodic health examination, 1994 update: 4. Secondary prevention of elder abuse and mistreatment. Canadian Medical Association Journal, 151, 1413-1420.
• Çiftçi, H., Daştan, N. ve Kaya, F. (2020). Acil servisin bilinmeyen-görülmeyeni: Yaşlı istismarı. STED/Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 29(3), 213-220.
• Çuhadar, S. G. ve Lordoğlu, K. (2016). Demografik dönüşüm sürecinde Türkiye'de yaşlanma ve sorunlar. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 54, 63-80.
• Daly, M. ve Butcher, H. (2018). Evidence-based practice guideline: elder abuse prevention. Journal of Gerontological Nursing, 44(7), 21-30.
• Daşbaş, S. (2014). 65 yaş üstü bireylerin aile içi yaşlı istismarı konusundaki değerlendirmeleri [Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Daşbaş, S. (2015). Yaşlı istismarının önlenmesi. H. Ceylan (Ed.) Modern hayat ve yaşlılık içinde (s. 207-227). Nobel.
• Daşbaş, S. ve Işıkhan, V. (2019). Elder abuse in Turkey and associated risk factors. Journal of Social Service Research, 45(5), 739-749.
• Dong, X. (2005). Medical implications of elder abuse and neglect. Clinics in Geriatric Medicine, 21(2), 293-313.
• Dong, X. Q. ve Simon, M. A. (2008). A Descriptive study of sex differences in psychosocial factors and elder mistreatment in a chinese community population. International Journal of Gerontology, 2(4), 206-214.
• Dong, X. Q. ve Simon, M. A. (2010). The associations of gender depression and elder mistreatment in a community- dwelling chinese population: the modifying effect of social support. Archives of Gerontology and Geriatrics, 50(2), 202-208.
• Dong, X. ve Simon, M. (2013). Elder abuse as a risk factor for hospitalization in older persons. JAMA Internal Medicine, 173(10), 911-917.
• Donohue, W. A., Dibble, J. L. ve Schiamberg, L. B. (2008). A social capital approach to the prevention of elder mistreatment. Journal of Elder Abuse & Neglect, 20(1), 1-23.
• DPT. (2007). Türkiye’de yaşlıların durumu ve yaşlanma ulusal eylem planı. https://ailevecalisma.gov.tr/media/33628/turkiyede-yaslilarin-durumu-ve-yaslanma-ulusal-eylemplani.pdf adresinden 20 Aralık 2020 tarihinde alınmıştır.
• Dunlop, B. D., Rothman, M. B., Condon, K., Hebert, K. ve Martinez, I. (2008). Elder abuse: Risk factors and use of case data to improve policy and practice. Journal of Elder Abuse & Neglect, 12(3-4), 95-122.
• Duyan, V. (2014). Sosyal hizmet temelleri yaklaşımları müdahale yöntemleri. Sosyal Çalışma Yayınları.
• Ertin, H. ve Özkaya, H. (2016). Etik açıdan yaşlıya kötü muamele/istismar ve toronto bildirgesi. Turkiye Klinikleri J Med Ethics Law Hist-Special Topics, 2(2), 77-84.
• Eryurt, M. A. ve Samancı Peksezer, V. (2016). Türkiye’de yaşlı bakım hizmetlerinin proaktif yönü ve mali yükü analizi etüt araştırması. T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı.
• Hall, J. E. (2017). Centers for disease control and prevention: An overview of elder abuse prevention, X. Dong (Ed.) Elder Abuse Research, Practice and Policy Initiatives içinde (s. 653-673). Springer International Publishing.
• Hall, J., Karch, D. L. ve Crosby, A. (2016). Elder abuse surveillance: uniform definitions and recommended core data elements for use ın elder abuse. National Center for Injury Prevention and Control, Centers for Disease Control and Prevention.
• Jackson, S. L. ve Hafemeister, T. L. (2011). Risk factors associated with elder abuse: The importance of differentiating by type of elder maltreatment. Violence and Victims, 26(6), 738-757.
• Kalaycı, I. ve Özkul, M. (2018). Yaşlı bakım istihdamında yaşlı bakım algısı: Yaşlı refakatçiliği kursiyerleri üzerinde bir uygulama. Turkish Studies Social Sciences, 13(10), 567-586.
• Kalaycı, I. ve Özkul, M. (2017). Geleneksel kalabilsem modern olabilsem: Modernleşme sürecinde yaşlılık deneyimleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 8(17), 90-100.
• Kaplan, R. L. (2001). Financing long-term care in the United States: Who should pay for mom and dad? D. C. Thomasma, D. Weisstub, S. Gauthier ve G. Tomossy ( Ed.), Aging: Caring for Our Elders içinde (s. 65-83). Science+Business Media Dordrecht.
• Karakuş, B. (2018). Türkiye'de yaşlılara yönelik hizmetler kurumsal yaşlı bakımı ve kurumsal yaşlı bakımında illerin durumu. Ertem Yayıncılık.
• Keskinoğlu, P., Giray, H., Pıçakçıefe, M., Bilgiç, N. ve Uçku, R. (2004). Yaşlıda fiziksel, finansal örselenme ve ihmal edilme. Türk Geriatri Dergisi, 7(2), 57-61.
• Kıssal, A. ve Beşer, A. (2009). Yaşlı istismar ve ihmalinin değerlendirilmesi. TAF-Preventive Medicine Bulletin, 8(4), 357-364.
• Lee, D., Morgan, K. ve Lindesay, J. (2007). Effect of institutional respite care on the sleep of people with dementia and their primary caregivers. Journal of the American Geriatrics Society, 55(2), 252-258.
• McClennen, J. C. (2010). Social work theories, assessment and intervention. Springer Publishing Company.
• Nakanishi, M., Nakashima, T., Yamaoka, Y., Hada, K. ve Tanaka, H. (2014). Systems development and difficulties in implementing procedures for elder abuse prevention among private community general support centers in japan. Journal of Elder Abuse & Neglect, 26(1), 31-43.
• Nation, M., Crusto, C., Wandersman, A., Kumpfer, K., Seybolt, D., Morrissey-Kane, E. ve Davino, K. (2003). What works in prevention: Principles of effective prevention programs. American Psychologist, 58, 449-456.
• Naughton, C., Drennan, J., Lyons, I., Lafferty, A., Treacy, M., Phelan, A., O’Loughlin, A. ve Delaney, L. (2012). Elder abuse and neglect in Ireland: Results from a national prevalence survey. Age and Ageing, 41, 98-103.
• Nazlıer Keser, E. (2019). Türkiye’de yaşlı yoksulluğu sorununa yönelik bir değerlendirme. Toplum ve Sosyal Hizmet, 30(2), 739-764.
• Nerenberg, L. (2002). Caregiver stress and elder abuse. L. Nerenberg (Ed.), Preventing elder abuse by family caregivers içinde (s. 8-10). National Center on Elder Abuse.
• Payne, B. K. (2011). Crime and elder abuse. Charles Thomas-Publisher LTD.
• Phelan, A. ve O’Donnell, D. (2020). An Ecological perspective on elder abuse ınterventions. A. Phelan (Ed.), Advances in Elder Abuse Research Practice, Legislation and Policy içinde (s. 193-223). Springer Nature Switzerland AG.
• Roberto, K. A. ve Teaster, P. (2017). Theorizing elder abuse. X. Dong (Ed.), Elder abuse research, practice and policy içinde (s. 21-45). Springer International Publishing AG.
• Sayan, A. ve Durat, G. (2004). Yaşlı istismarı ve ihmali: Önleyici girişimler. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 7(3), 97-106.
• Sethi, D., Wood, S., Mitis, F., Bellis, M., Penhale, B., Marmelejo, I. I. ve Kärki, F. U. (2011). European report on preventing elder maltreatment. Who regional office for europe.
• Stain, K. (2017). Elder abuse prevention interventions. X. Dong (Ed.), Elder Abuse research, practice and policy içinde (s. 433-461). Springer International Publishing.
• Storey, J. E. (2020). Risk factors for elder abuse and neglect: A review of the literature. Aggression and Violent Behavior, 50, 1-13.
• Şen, F. ve Meriç, M. (2019). Determination of abuse and depression in the elderly. Journal of Elder Abuse & Neglect, 32(1), 60-71.
• T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2014). Onuncu kalkınma planı 2014-2018 yaşlanma özel ihtisas komisyonu raporu. Kalkınma Bakanlığı.
• Tokol, A. ve Alper, Y. (2014). Sosyal politika. Dora Yayıncılık.
• TÜİK. (2019). Nüfus sayımı sonuçları. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2019-33712 adresinden 6 Ocak 2020 tarihinde alınmıştır.
• TÜİK. (2020). Sosyal koruma istatistikleri, 2019. https://tuikweb.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33668 adresinden 1 Ocak 2021 tarihinde alınmıştır.
• TÜİK. (2021). İstatistiklerle Yaşlılar 2020. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Elderly-Statistics-2020-37227 adresinden 1 Ocak 2021 tarihinde alınmıştır.
• Uysal, A. (2002). Dünyada yaygın bir sorun: Yaşlı istismarı ve ihmali. Aile ve Toplum Dergisi, 5(2), 43-49.
• Ünlü, D. (2019). Yaşlıların ekonomı̇k ıistı̇smara maruz kalma durumlarının incelenmesi̇ [Yüksek Lisans Tezi]. İZÜ.
• Wiglesworth, A., Austin, R., Corona, M., Schneider, D., Liao, S., Gibbs, L. ve Mosqueda, L. (2009). Bruising as a marker of physical elder abuse. Journal of the American Geriatrics Society, 57(7), 1191-1196.
• Woolf, L. M. (2003). Elder abuse and neglect. http://faculty.webster.edu/woolflm/abuse.html adresinden 19 Ocak 2021 tarihinde alınmıştır.
• Yeşil, P., Taşcı, S. ve Öztunç, G. (2016). Yaşlı istismarı ve ihmali. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(2), 128-134.
• Yıldırım, İ. (1997). Algılanan sosyal destek ölçeğinin geliştirilmesi, güvenirliği ve geçerliliği. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(13), 81-7.
• Yıldırım, Y. (2005). Yaşlı istismarı ve önlenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 21(1), 167-174.
• Yılmazer, A. (2013). Dünyada ve Türkiye’de yaşlılarda demografik değişiklikler. M. Altındiş (Ed.) Yaşlılarda Güncel Sağlık Sorunları ve Bakımı içinde (s. 1-8). İstanbul Tıp Kitapevi.
• Zastrow, C. ve Krist-Ashman, K. (2014). İnsan davranışı ve sosyal çevre. (D. B Çiftçi, Çev.), Nika Yayınevi.