Etik Liderlik ve Whistleblowing (Erdemli Raporlama): Yükseköğretimde Bir Araştırma

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 35, 864 - 892, 22.08.2022

Mustafa Altıntaş , Musa Özata , Oğuzhan Bozbayır

https://doi.org/10.21076/vizyoner.1008429

Öz

Liderlik geçmişten günümüze kadar kurum ve kuruluşların vazgeçilmez bir unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır. Liderlik tarzları ise sürekli değişerek yenileşmeye devam etmektedir. Whistleblowing kavramı ise kuruluşların, toplumların faydasına olan ve yanlışların ortaya çıkarılarak bu durumların düzeltilmesini ele alan bir yaklaşımdır. Bu çalışmanın amacı etik liderlik ile whistleblowing kavramı arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Tanımlayıcı nitelikte olan bu çalışmada nicel araştırma deseni kullanılmıştır. 539 akademisyenin katılımıyla gerçekleşen çalışmada toplanan veriler istatistiki analizlere tabi tutulmuştur. Ölçeklerin geçerliliği için açımlayıcı faktör analizi, güvenirlik analizi, bağımsız gruplar arası t testleri, tek yönlü varyans analizleri, korelasyon analizi ve regresyon analizi yapılmıştır. Yapılan korelasyon analizi sonucunda etik liderlik ile whistleblowing niyetinin içsel ve dışsal alt boyutları arasında anlamlı ilişkilerin olduğu görülmüştür. Yapılan regresyon analizine göre etik liderlik whistleblowing davranışını pozitif yönde etkilemektedir. Ayrıca etik liderlik davranışlarının artmasının dışsal whistleblowing davranışını azaltacağı sonucuna ulaşılmıştır. Ortaya çıkan bu sonucun etik liderlik davranışlarının whistleblowing niyetini açığa çıkarmayı sağladığı söylenebilir. İlgili sonuçlar neticesinde alan yazına katkı sağlamaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Etik Liderlik, Whistleblowing, Akademisyenler

Ethical Leadership and Whistleblowing: A Research in Higher Education

Öz

Leadership is an indispensable element of institutions and organizations from past to present. Leadership styles, on the other hand, continue to change and innovate. The concept of whistleblowing, on the other hand, is an approach that benefits organizations and societies and deals with the correction of these situations by revealing mistakes. The aim of the study is to determine the relationship between ethical leadership and the concept of whistleblowing. In this descriptive study, quantitative research design is used. The data collected in the study, which is carried out with the participation of 539 academicians, are subjected to statistical analysis. For the validity of the scales, exploratory factor analysis, reliability analysis, t-tests between independent groups, one-way analysis of variance, correlation analysis and regression analysis are performed. As a result of the correlation analysis, it is seen that there are significant relationships between ethical leadership and internal and external sub-dimensions of whistleblowing intention. According to the regression analysis, ethical leadership positively affects whistleblowing behavior. In addition, it is concluded that increasing ethical leadership behaviors would decrease external whistleblowing behavior. It can be said that this result enables to reveal the whistleblowing intention of ethical leadership behaviors. As a result of the relevant results, it is tried to contribute to the literature.

Anahtar Kelimeler

Ethical Leadership, Whistleblowing, Academicians

Kaynakça

• Abay, P. (2019). Etik liderlik ve örgütsel adalet algısının çalışanların örgütsel sinizm davranışlarına etkisi üzerine bir sağlık kuruluşunda uygulama [Doktora Tezi]. İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• Ajzen, I. ve Fishbein, M. (1980). Understanding attitudes and predicting social behavior. Englewood Cliffs, Prentice Hall.
• Alioğulları, Z. D. (2019). Liderin politik becerisi, lider-üye etkileşimi, etik liderlik ve bazı iş sonuçları arasındaki ilişkiler [Doktora Tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Akatay, A., Yücekaya, P. ve Kısat, N. Ç. (2016). Yöneticilerin etik liderlik davranışlarının, örgütsel adalet ve sinizm üzerine etkileri: Çanakkale İl Emniyet Müdürlüğü’nde bir araştırma. Yönetim Bilimleri Dergisi, 14(28), 483-509.
• Akdoğan, A. ve Demirtaş, Ö. (2014). Etik liderlik davranışlarının etik iklim üzerindeki etkisi: Örgütsel politik algılamaların aracı rolü. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 107-124.
• Alleyne, P., Hudaib, M. ve Pike, R. (2013). Towards a conceptual model of whistle-blowing intentions among external auditors. The British Accounting Review, 45(1), 10-23.
• Alper, M. (2018). Whistleblowing ile örgütsel sessizlik arasındaki ilişkiye örgüt kültürünün etkisi ve bir araştırma [Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Alpkan, L., Karabay, M., Şener, İ., Elçi, M. ve Yıldız, B. (2020). The mediating role of trust in leader in the relations of ethical leadership and distributive justice on internal whistleblowing: a study on Turkish banking sector. Kybernetes, In press.
• Altıntaş, M. (2019). Örgütsel Sağlık ve erdemli raporlama (whistleblowing) arasındaki ilişkinin araştırılması: Eğitim ve sağlık kuruluşları örneği [Yüksek Lisans Tezi]. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi.
• Altıntaş, M. ve Özata, M. (2020a). Researching the relationship between organizational health and whistleblowing behavior: education and health organizations version. Journal of International Health Sciences and Management. 6(10), 12-34.
• Altıntaş, M. ve Özata, M. (2020b). Erdemli raporlama ve örgütsel sağlık ilişkisi (eğitim ve sağlık çalışanları üzerinde bir araştırma). Efe Akademi.
• Andrade, J. A. (2015). Reconceptualising whistleblowing in a complex world. Journal of Business Ethics, 128(2), 321-335.
• Apaza, C. R. ve Chang, Y. (2011). What makes whistleblowing effective: ,Whistleblowing in Peru and South Korea. Public Integrity, 13, 113-130.
• Avey, J. B., Palanski, M. E. ve Walumbwa, F. O. (2011). When leadership goes unnoticed: the moderating role of follower selfesteem on the relationship between ethical leadership and follower behavior. Journal of Business Ethics, 98(4), 573-582.
• Aydan, S. (2017). Sağlık sektöründe etik iklim ve örgütsel güvenin ihbarcılık (whistleblowing) niyeti üzerine etkisi: bir üniversite hastanesi örneği [Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Bahar, B. (2019). Sosyal öğrenme kuramı ve sosyal değişim kuramı perspektifinden etik liderlik. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 237-242.
• Bartlett, J. E., Kotrlik, J. W. ve Higgins, C. C. (2001). Organizational research: determining appropriate sample size in survey research. ınformation technology, Learning and Performance Journal, 19, 43-50.
• Bhal K. T. ve Dadhich, A. (2011). Impact of ethical leadership and leader-member exchange on whistle blowing: the moderating ımpact of the moral ıntensity of the ıssue, Journal of Business Ethics, 103(3), 485-496.
• Bowen, R. M., Call, A. C. ve Rajgopal, S. (2010). Whistle-blowing: Target firm characteristics and economic consequences. The Accounting Review, 85(4), 1239-1271.
• Brown, M. E., Trevino, L. K. ve Harrison, D. A. (2005). Ethical leadership: A social learning perspective for construct development and testing. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 97, 117-134.
• Brown, M. E. ve Trevino, L. (2006). Ethical leadership: A review and future directions. Leadership Quarterly, 17(3), 595-616.
• Brown, O., Hays, J. ve Stuebs, M. (2016). Modeling accountant whistleblowing intentions: applying the theory of planned behaviour and the fraud triangle. Accounting and the Public Interest, 16(1), 28-56.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (16. Baskı). Pegem.
• Caillier, J. G. (2013). Do employees feel comfortable blowing the whistle when their supervisors practice transformational leadership?. International Journal of Public Administration. 36(14), 1020-1028.
• Callahan, E. S. ve Dworkin, T. M. (2000). The state of state whistleblower protection. American Business Law Journal, 38(1), 99-175.
• Cansaran, D. ve Yılmaz, F. (2018). Etik liderlik davranışının kişilerarası ilişki boyutları üzerine etkileri: Göynücek ilçesi kamu kurumlarında bir uygulama. Verimlilik Dergisi, (2), 163-181.
• Cheng, J., Bai, H. ve Yang, X. (2019). Ethical leadership and internal whistleblowing: A mediated moderation model. Journal of Business Ethics, 155, 115-130.
• Cintya, L. ve Yustina, A. I. (2019). From intention to action in whistleblowing: examining ethical leadership and affective commitment of accountants in Indonesia. International Journal of Business, 24(4), 412-433.
• Coşkun, R., Altunışık, R. ve Yıldırım, E. (2019). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (10. Baskı). Sakarya Yayıncılık.
• Çeken, H. (2012). Etik liderlik ve örgütsel adaletin örgütsel sapma davranışları üzerindeki etkisi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (28), 18-39.
• Deborah, L. S., John, T. S., Jeff, J. ve John, M. T. (2010). The influence of organizational justice on accountant whistle-blowing. accounting, Organizations and Society, 35(7), 707-717.
• Delmas, C. (2015). The ethics of government whistleblowing. Social Theory and Practice, 77-105.
• Dozier, J. B., ve Miceli, M. P. (1985). Potential predictors of whistleblowing: A prosocial behavior perspective. Academy of Management Review, 10, 823-836.
• Düger, Y. S. (2020). Etik liderlik ve çalışanların yenilikçi davranışı: Lider-üye etkileşimi ve duygusal zekânın düzenleyici aracılık modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(3), 706-725.
• Dworkin, T. ve Baucus, M. S. (1998). Internal vs. external whistleblowers: A comparison of whistleblowering processes. Journal of Business Ethics, 17(12), 1281-1298.
• Dyck, A., Morse, A. ve Zingales, L. (2010). Who blows the whistle on corporate fraud? The Journal of Finance, 65(6), 2213-2253.
• Eisenbeiss, S. A. (2012). Re-thinking ethical leadership: An interdisciplinary integrative approach. Leadership Quarterly, 23(5), 79-808.
• Francalanza, C. ve Buttigieg, E. (2016). Maltese certified public accountants and whistleblowing: Traits, ınfluences and propensity. Journal of Applied Accounting Research, 17(3), 262-284.
• Frisch, C. ve Huppenbauer, M. (2014). New insights into ethical leadership: A qualitative investigation of the experiences of executive ethical leaders. Journal of Business Ethics, 123(1), 23-43.
• Graham, J. W. (1986). Principled organizational dissent: A theoretical essay. L. L. Cummings ve B. M. Staw (Ed..), Research in organizational behavior, (8), Greenwich, JAI Press.
• Hair, J., Anderson, R. E., Tatham, R. L. ve Black, W. C. (2010). Multivariate data analysis. Prentice Hall.
• Hersh, M. A. (2002). Whistleblowers-heroes or tratiors? Individual and collective responsibility for ethical behaviour. Annual Reviews in Control, 26, 243-262.
• Hoyt, C. L., Price, T. L. ve Poatsy, L. (2013). The social role theory of unethical leadership. The Leadership Quarterly, 24, 712-723.
• Kaya Erten, Z., Bayraktar, E. ve Açmaz, G. (2017). Etik ve etik liderlik. ERÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(1), 62-68.
• Kennett, D., Downs, A. ve Durler, M. G. (2011). Accounting students’ intent to blow the whistle on corporate fraudulent financial reporting: An experiment. International Journal of Business and Social Science, 2(14), 15-23.
• Lawrence, M. S. (2005). Encyclopedia of white-collar & corporate crime, 1. Cilt, ABD.
• Liang, J., Farh, C. I. ve Farh, J. L. (2012). Psychological antecedents of promotive and prohibitive voice: A two-wave examination. Academy of Management Journal, 55(1), 71-92.
• Liu, G. ve Ren, H. (2017). Ethical team leadership and trainee auditors’ likelihood of reporting client’s irregularities. Journal of Financial Crime, 24(1), 157-175.
• Lowe, D. J., Pope, K. R. ve Samuels, J. A. (2015). An examination of financial sub-certification and timing of fraud discovery on employee whistleblowing reporting intentions. Journal of Business Ethics, 131(4), 757-772.
• Malik, M. S. ve Nawaz, K. (2018). The role of ethical leadership in whistleblowing intention among bank employees: Mediating role of psychological safety. Review of Integrative Business and Economics Research, 7(4), 238-252.
• Mayer, D. M., Aquino, K., Greenbaum, R. L. ve Kuenzi, M. (2012). Who displays ethical leadership, and why does it matter? An examination of antecedents and consequences of ethical leadership. Academy of Management Journal, 55, 151-171.
• Miceli, M. P. ve Near, J. P. (1988). Individual and situational correlates of whistle-blowing. Personnel Psychology, 41(2), 267-281.
• Miceli, M. P. ve Near, J. P. (1992). Blowing the whistle: the organizational and legal implications for companies and employees. Lanham, Lexington Books
• Miethe, T. D. (1999). Whistleblowing at work: Tough choices in exposing fraud, waste, and abuse on the job. Boulder, Westview Press.
• Mollenkamp, C. ve Terhune, C. (2003). Leading the news: Health-South puts false accounting at $2.5 billion. Wall Street Journal (July 8), A3.
• Morrison, E. W. ve Milliken, F. J. (2000). Organizational silence: A barrier to change and development in a pluralistic world. Academy of Management Review, 25(4), 706-725.
• Nayir, D. Z. ve Herzig, C. (2012). Value orientations as determinants of preference for external and anonymous whistleblowing. Journal of Business Ethics, 107(2), 197-213.
• Nayir, D. Z., Rehg, M. T. ve Asa, Y. (2018). Influence of ethical position on whistleblowing behaviour: Do preferred channels in private and public sectors differ?. Journal of Business Ethics, 149(1), 147-167.
• Near, J. P. ve Miceli, M. P. (2008). Wrongdoing, whistle-blowing, and retaliation in the us government what have researchers learned from the merit systems protection board (mspb) survey results?. Review of Public Personnel Administration, 28(3), 263-281.
• Near, J. P. ve Miceli, M. P. (1985). Organizational dissidence: The case of whistle blowing. Journal of Business Ethics, 4, 1-16.
• Near, J. P., Rehg, M. T., Van Scotter, J. R. ve Miceli, M. P. (2004). Does type of wrongdoing affect the whistle-blowing process? Business Ethics Quarterly, 14(02), 219-242.
• Near, J. P., Ryan, K. C. ve Miceli, M. P. (1995). Results of a human resource management “experiment”: Whistle-blowing in the federal bureaucracy, 1980-1992. Academy of Management Proceedings, 1995, 369-373.
• Near, J. P. ve Miceli, M. P. (1996). Whistle-blowing: myth and reality. Journal of Management, 22, 507-526.
• Nisar, T., Prabhakar, G. ve Torchia, M. (2019). Whistleblowing: when do employees act to ‘blow the whistle’?. Organizational Dynamics, 48(1), 44-49.
• Northouse, P. G. (2016). Leadership theory and practice (7. Baskı). Sage.
• Northouse, P. G. (2015). Leadership: Theory and practice. Thousand Oaks, Sage publications.
• Oran, F. Ç. (2018). Liderlik tarzlarının örgütsel güven ve etik dışı davranışların ifşasına (whistleblowing) etkisi: Uygulamalı bir çalışma [Doktora Tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Park, H. ve Blenkinsopp, J. (2009). whistle-blowing as planned behavior-a survey of South Korean Police officers. Journal of Business Ethics, 85(4), 545-556.
• Park, H., Blenkinsopp, J., Oktem, M. K. ve Omurgonulsen, U. (2008). Cultural orientation and attitudes toward different forms of whistleblowing: A comparison of South Korea, Turkey, and the UK. Journal of Business Ethics, 82(4), 929-939.
• Puni, A., Agyemang, C. B. ve Asamoah, E. S. (2016). Religiosity, job status and whistleblowing: evidence from micro-finance companies in the Ga-east district of the Greater Accra region of Ghana”. Global Journal of Human Resource Management, 4(1), 52-64.
• Rabie, M. S. ve Malek, M. A. (2020). Ethical leadership and whistleblowing: Mediating role of stress and moderating effect of ınteractional justice, Seisense Journal of Management, 3(3), 1-11.
• Robertson, J. C., Stefaniak, C. M. ve Curtis, M. B. (2011). Does wrongdoer reputation matter? Impact of auditor-wrongdoer performance and likeability reputations on fellow auditors’ intention to take action and choice of reporting outlet. Behavioral Research in Accounting, 23(2), 207-234.
• Robinson, S. N., Robertson, J. C. ve Curtis, M. B. (2012). The effects of contextual and wrongdoing attributes on organizational employees’ whistleblowing intentions following fraud. Journal of Business Ethics, 106(2), 213-227.
• Rothschild, J. ve Miethe, T. D. (1999). Whistle-blower disclosures and management retaliation: The battle to control information about organization corruption. Work and Occupations, 26, 107-128.
• Schultz, J. J., Jr., Johnson, D. A., Morris, D. ve Dyrnes, S. (1993). An investigation of the reporting of questionable acts in an international setting. Journal of Accounting Research, 31, 75-103.
• Smith, R. (2001). Enron files for chapter 11 bankruptcy, sues dynegy-proceeding is biggest ever in the U.S., with assets of just under $50 billion. Wall Street Journal (December 3), A3.
• Solomon, D. ve Sandberg, J. (2002). Leading the news: WorldCom’s false profits climb-Telecom firm’s latest tally may exceed $9 billion; SEC files more charges. Wall Street Journal (November 6), A3.
• Tok, T. N. ve Doğan, H. (2019). Okul yönetici rolleri ölçeği: Bir ölçek geliştirme çalışması. Current Research in Education, 5(1), 1-12.
• Trevino, L. K., Hartman, L. P. ve Brown, M. E. (2000). Moral personand moral manager: How executives develop a reputation for ethical leadership. California Management Review, 42, 128-142.
• Trevino, L. K. ve Weaver, G. R. (2001). Organizational justice and ethics program ‘‘follow through’’: Influences of employees’ harmful and helpful behavior. Business Ethics Quarterly, 11(4), 651-671.
• Trevino, L. K., Weaver, G R., Gibson, D. G. ve Toffler, B. L. (1999). Managingethics and legal compliance: Whathurtsandwhatworks. California Management Review, 41, 131-151.
• Tuna, M., Bircan, H. ve Yeşiltaş, M. (2012). Etik liderlik ölçeğinin geçerlilik ve güvenilirlik çalışması: Antalya örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 26(2), 143-155.
• Turan, B. (2021). Kişilik özelliklerinin içsel ve dışsal whistleblowing niyeti üzerindeki etkisinde x ve y kuşaklarının düzenleyici etkisi [Doktora Tezi]. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi.
• Victor, B., Trevino, L. K. ve Saphiro, D. L. (1993). Whistle blowing of unethical behavior: the influence of justice evaluations and social context factors. Journal of Business Ethics, 12, 253-263.
• Weinberger, L. A. (2003). An examination of the relationship between emotional ıntelligence, leadership study and perceived leadership effectiveness, Human Resource Development Research Center, Swanson ve associates.
• Wen, P. ve Chen, C. (2016). How does ethical leadership influence employees’ whistleblowing intention? evidence from China. Social Behavior and Personality. 44(8), 1255-1266.
• Yaman, A. (2016). İç denetçinin yeni rolü; etik liderlik. Denetişim, (5), 9-16.
• Yarmacı, N. (2018). İşgörenlerin örgütsel dışlanma algılarının örgütsel sessizlik ve olumsuz durumları bildirme eğilimlerine etkisi: otel işletmeleri örneği [Doktora Tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.
• Yoğurtcu, B. ve K Güngör, S. (2021). Bir yükseköğretim kurumunda örgütsel gücün etik iklim ve etik liderlik ile ilişkisi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 1151-1170.
• Zamantılı Nayır, D. (2012), Kurumsal etik ve whistleblowing (1.Baskı). Pozitif.
• Zhang, F. W., Liao, J. Q. ve Yuan, J. M. (2016). Ethical leadership and whistleblowing: collective moral potency and personal identification as mediators. Social Behavior and Personality: An International Journal. 44(7), 1223-1231.
• Zhu, W., Trevino, L.K. ve Zheng, X. (2016). Ethical leaders and their followers: The transmission of moral identity and moral attentiveness. Business Ethics Quarterly, 26(01), 95-115.