Covid-19 Pandemisinde Hemşirelerin Ölüm Kaygısı Düzeyinin Psikolojik Sağlamlığa Etkisinin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 36, 1224 - 1236, 20.11.2022

Sümeyye Özmen Umut Baran Ocakdan

https://doi.org/10.21076/vizyoner.1101610

Cited By: 3

Öz

Bu çalışmanın amacı, Covid-19 pandemisinde hastanede çalışan hemşirelerin ölüm kaygısı düzeylerinin psikolojik sağlamlığa etkisinin belirlenmesidir. Ayrıca ilgili değişkenlerin çeşitli sosyodemografik değişkenlere göre farklılık gösterip göstermediğinin incelenmesi amaçlanmıştır. Tanımlayıcı nitelikteki bu araştırmanın evreni Türkiye genelindeki hastanelerde aktif olarak çalışan hemşirelerden oluşmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise uygulamayı kabul eden 384 hemşireden oluşmaktadır. Veri toplama aracı olarak online ortamda hazırlanan anket formu tercih edilmiştir. Anket formunda sosyodemografik sorulara ek olarak, “Ölüm Kaygısı Ölçeği” ve “Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği” kullanılmıştır. Katılımcıların ölüm kaygısının orta düzeyde ve psikolojik sağlamlıklarının ise ortanın üzerinde olduğu bulunmuştur. Analizler sonucunda erkeklerin psikolojik sağlamlıklarının; kadınların ve evlilerin ise ölüm kaygılarının diğerlerine oranla daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca psikolojik sağlamlık ile ölüm kaygısı arasında negatif yönde ve orta düzeyde bir ilişki bulunmuştur. Son olarak ölüm kaygısının psikolojik sağlamlığı %12,1 oranında açıkladığı keşfedilmiştir. Bu nedenle sağlık kurumlarındaki yöneticiler tarafından hemşirelerde görülebilecek ölüm kaygısının belirtilerine ve sonuçlarına ilişkin farkındalığın oluşması için eğitim programları düzenlenmelidir.  

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Ölüm Kaygısı, Psikolojik Sağlamlık, Hemşire

Examination of the Effect of Death Anxiety Level of Nurses on Psychological Resilience During the Covid-19 Pandemic

Öz

The aim of the study is to determine how the death anxiety level of nurses working in the hospitals affects resilience, and to examine whether it differs according to various sociodemographic variables. The universe of this descriptive study consists of nurses working actively in hospitals across Turkey. The sample of the study consists of 384 nurses who accepted to participate. As a data collection tool, online questionnaire form is preferred. In addition to sociodemographic questions, “Death Anxiety Scale” and “Brief Resilience Scale” are used in the questionnaire form. It is found that the death anxiety of the participants is moderate, and their psychological resilience is above average. As a result of the analysis, it is determined that death anxiety level of women and married participants is higher than the others. In addition, a negative and moderate relationship is found between psychological resilience and death anxiety. Finally, it is discovered that death anxiety predicted resilience by 12.1%. For this reason, educational programs should be organized to raise awareness about the symptoms and consequences of death anxiety. 

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Death Anxiety, Psychological Resilience, Nurse

Kaynakça

• Akça, F. ve Köse, İ. A. (2008). Ölüm kaygısı ölçeğinin uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Klinik Psikiyatri Dergisi, 11(1), 7-16.
• Aktaş, E. (2021). Covid-19 virüs salgınında sağlık personelinin coronavirüs anksiyetesi ve ölüm anksiyetesi düzeylerinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• Angın, Y. (2021). Covid-19 pandemi sürecinden geçerken sağlık çalışanlarında dini başa çıkma ve psikolojik sağlamlık ilişkisi üzerine bir araştırma. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 25(1), 331-345. https://doi.org/10.18505/cuid.884399
• Astuti, H. Y., Ismail, S. ve Johan, A. (2022). Nurses’ resilience during Covid-19 pandemic: A scoping review. International Journal of Nursing and Health Services (IJNHS), 5(1), 88-95. http://doi.org/10.35654/ijnhs.v5i1.566
• Barzilay, R., Moore, T. M., Greenberg, D. M., DiDomenico, G. E., Brown, L. A., White, L. K., Gur, R. C. ve Gur, R. E. (2020). Resilience, Covid-19-related stress, anxiety and depression during the pandemic in a large population enriched for healthcare providers. Transl Psychiatry, 10(1), 1-8. http://dx.doi.org/10.1038/s41398-020-00982-4.
• Biçer, İ., Çakmak, C., Demir, H. ve Kurt, M. E. (2020). Koronavirüs anksiyete ölçeği kısa Formu: Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, 25(1), 216-225. https://doi.org/10.21673/anadoluklin.731092
• Bonanno G. A. (2004). Loss, trauma, and human resilience: have we underestimated the human capacity to thrive after extremely aversive events?. Am Psychol. 59(1), 20-8. https://doi.org/10.1037/0003-066X.59.1.20
• Bozdağ F. ve Ergün N. (2021). Psychological resilience of healthcare professionals during Covid-19 pandemic. Psychological Reports, 124, 2567–2586. https://doi.org/10.1177/0033294120965477
• Bozdağ, F. (2020). Pandemi sürecinde psikolojik sağlamlık. Turkish Studies, 15(6), 247-257. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.44890
• Carpenito-Moyet, L. J. (2008). Handbook of nursing diagnosis, Lippincott, Williams and Wilkins.
• Ceylan, U. E. (2018). A terror management perspective on the anxiety of death and religious attitudes of directly affected by terrorist attacks. Journal of International Social Research, 11(57), 279-288.
• Çetin, C. ve Anuk, Ö. (2020). Covid-19 pandemi sürecinde yalnızlık ve psikolojik dayanıklılık: Bir kamu üniversitesi öğrencileri örneklemi. ASEAD, 7(5), 170-189.
• Damirchi, E. S., Mojarrad, A., Pireinaladin, S. ve Grjibovski, A. M. (2020). The role of self-talk in predicting death anxiety, obsessive-compulsive disorder, and coping strategies in the face of coronavirus disease (Covid-19). Iranian Journal of Psychiatry, 15(3), 182-188.
• Demren, H. H. (2020). 112 acil sağlık hizmetleri personelinde psikolojik sağlamlık ve sosyo-demografik değişkenlerin işe bağlılıkla ilişkisi [Yüksek Lisans Tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Doğan, T. (2015). Kısa psikolojik sağlamlık ölçeği’nin Türkçe uyarlaması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 93-102.
• Dok, B. ve Owen, F. K. (2021). Psikolojik Danışman Adaylarının Ölüm Kaygılarının Psikolojik Dayanıklılık ve Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Edu 7: Yeditepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(12), 23-45.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (5. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Harper, C. A., Satchell, L. P., Fido, D. ve Latzman, R. D. (2020). Functional fear predicts public health compliance in the Covid-19 pandemic. International Journal of Mental Health Addiction, 19(5), 1875-1888.
• Huang, L., Wang, Y., Liu, J., Ye, P., Cheng, B., Xu, H., Qu, H. ve Ning, G. (2020). Factors associated with resilience among medical staff in radiology departments during the outbreak of 2019 novel coronavirus disease (Covid-19): A cross-sectional study. Medical Science Monitor: International Medical Journal of Experimental and Clinical Research, 26, e925669-1 - e925669-10. https://doi.org/10.12659/MSM.925669
• Huffman, E. M., Athanasiadis, D. I., Anton, N. E., Haskett, L. A., Doster, D. L., Stefanidis, D. ve Lee, N. K. (2021). How resilient is your team? Exploring healthcare providers' well-being during the Covid-19 pandemic. Am J Surg, 221(2), 277–284. https://doi.org/10.1016/j.amjsurg.2020.09.005
• İri, N. İ. Ö. ve Korkmaz, F. (2021). Bireylerin koronavirüs anksiyete düzeylerinin psikolojik sağlamlıklarına etkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(4), 769-778. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.848507
• Karabağ Aydın, A. ve Fidan, H. (2022). The Effect of Nurses' Death Anxiety on Life Satisfaction During the Covid-19 Pandemic in Turkey. Journal of Religion and Health, 61(1), 811–826. https://doi.org/10.1007/s10943-021-01357-9
• Karakuş, G., Öztürk, Z. ve Tamam, L. (2012). Ölüm ve ölüm kaygısı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 21(1), 42-79.
• Kasapoğlu, F. (2020). Covid-19 salgını sürecinde kaygı ile maneviyat, psikolojik sağlamlık ve belirsizliğe tahammülsüzlük arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Turkish Studies, 15(4), 599-614. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.44284
• Khoshi, A., Nia, H. S. ve Torkmandi, H. (2017). Investigation into the factors affecting death anxiety in Iranian students. Journal of Clinical and Diagnostic Research, 11(12), 24-27. https://doi.org/10.7860/JCDR/2017/27856.10996
• Kul, A., Demir, R. ve Katmer, A. N. (2020). Covid-19 salgını döneminde psikolojik sağlamlığın yordayıcısı olarak yaşam anlamı ve kaygı. Turkish Studies, 15(6), 695-719. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.44419
• Lai, J., Ma, S., Wang, Y., Cai, Z., Hu, J., Wei, N., Wu, J., Du, H., Chen, T., Li, R., Tan, H., Kang, L., Yao, L., Huang, M., Wang, H., Wang, G., Liu, Z. ve Hu, S. (2020). Factors associated with mental health outcomes among health care workers exposed to coronavirus disease 2019. JAMA Network Open, 3(3), e203976-e203976. https://doi.org/10.1001/jamanetworkopen.2020.3976
• Li, R., Chen, Y., Lv, J., Liu, L., Zong, S., Li, H. ve Li, H. (2020). Anxiety and related factors in frontline clinical nurses fighting Covid-19 in Wuhan. Medicine, 99(30), e21413. https://doi.org/10.1097/MD.0000000000021413
• Lin, J., Ren, Y. H., Gan, H. J., Chen, Y., Huang, Y. F. ve You, X. M. (2020). Factors associated with resilience among non-local medical workers sent to Wuhan, China, during the Covid-19 outbreak. BMC Psychiatry, 20(1), 1-8. https://doi.org/10.1186/s12888-020-02821-8
• Lorcu, F. (2015). Örneklerle Veri Analizi SPSS Uygulamalı (1. Baskı). Detay Yayıncılık.
• Luthar, S. S., Cicchetti, D. ve Becker, B. (2000). The construct of resilience: A critical evaluation and guidelines for future work. Child Development, 71(3), 543-62. http://doi.org/10.1111/1467-8624.00164
• Mekonen, E., Shetie, B. ve Muluneh, N. (2021). The Psychological Impact of Covid-19 Outbreak on Nurses Working in the Northwest of Amhara Regional State Referral Hospitals, Northwest Ethiopia. Psychology Research and Behavior Management, 13, 1353–1364. https://doi.org/10.2147/PRBM.S291446
• Menzies, R. E. ve Menzies, R. G. (2020). Death anxiety in the time of Covid-19: theoretical explanations and clinical implications. Cogn Behav Therap., 13(e19), 1-11. http://doi.org/10.1017/S1754470X20000215
• Mo, Y., Deng, L., Zhang, L., Lang, Q., Liao, C., Wang, N., Qin, M. ve Huang, H. (2020). Work stress among Chinese nurses to support Wuhan in fighting against Covid-19 epidemic. Journal of Nursing Management, 28(5), 1002-1009. https://doi.org/10.1111/jonm.13014
• Morgan, G. A., Leech, N. L., Gloeckner, G. W. ve Barret, K. C. (2004). SPSS for introductory statistics: Use and interpretation (2. Baskı). Lawrence Erlbaum Associates.
• Öz, F. ve Yılmaz, E. (2009). Ruh sağlığının korunmasında önemli bir kavram: Psikolojik sağlamlık. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 16(3), 82-89.
• Öz, F., İnci, F. ve Bahadır-Yılmaz, E. (2012). Hemşirelik öğrencilerinin ölüm kaygısı ile psikolojik sağlamlık düzeyleri ve aralarındaki ilişki. Yeni Symposium, 50(4), 229-236.
• Özer, Ö., Özkan, O., Özmen, S. ve Erçoban, N. (2021). Investigation of the effect of Covid-19 perceived risk on death anxiety, satisfaction with life, and psychological well-being. Omega (Westport). 0(0), 1-19. http://doi.org/10.1177/00302228211026169
• Özgüç, S., Kaplan Serin, E. ve Tanriverdi, D. (2021). Death anxiety associated with coronavirus (Covid-19) sisease: A systematic review and meta-Analysis. OMEGA-Journal of Death and Dying, 0(0) 1-34. https://doi.org/10.1177/00302228211050503
• Özkan, O., Özmen, S., Özer, Ö. ve Erçoban, N. (2021). Investigation of Covid-19 perceived risk in public hospital workers in Turkey. Hosp Top. 99(4), 178-186. http://doi.org/10.1080/00185868.2021
• Özmen, S., Özkan, O., Özer, Ö. ve Yanardağ, M. Z. (2021). Investigation of Covid-19 fear, well-being and life satisfaction in Turkish society. Social Work In Public Health, 36(2), 164-177. http://doi.org/10.1080/19371918.2021.1877589
• Özyürek, A. ve Atalay, D. (2020). Covid-19 pandemisinde yetişkinlerde yaşamın anlamı ve ölüm kaygısı ile iyilik hali arasındaki ilişkinin incelenmesi. TURAN: Stratejik Arastirmalar Merkezi, 12(46), 458-472. https://doi.org/10.30622/tarr.873732
• Sampaio, F., Sequeira, C. ve Teixeira, L. (2021). Impact of Covid-19 outbreak on nurses' mental health: A prospective cohort study. Environmental Research, 194, 110620. https://doi.org/10.1016/j.envres.2020.110620
• Saruç, S. ve Kızıltaş, A. (2021). Covid-19 pandemi sürecinde sağlık çalışanlarının anksiyete düzeylerinin psikolojik sağlamlıkları ve yaşadıkları sorunlar açısından incelenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 12(4), 314-323. http://doi.org/10.14744/phd.2021.04378
• Setiawati, Y., Wahyuhadi, J., Joestandari, F., Maramis, M. M. ve Atika, A. (2021). Anxiety and Resilience of Healthcare Workers During Covid-19 Pandemic in Indonesia. Journal of Multidisciplinary Healthcare, 14, 1-8. https://doi.org/10.2147/JMDH.S276655
• Sezgin, K. (2016). Üniversite öğrencilerinin psikolojik sağlamlık ve dindarlık düzeylerinin incelenmesi: Dicle Üniversitesi örneği [Yüksek Lisans Tezi]. Dicle Üniversitesi.
• Smith, B. W., Dalen, J., Wiggins, K., Tooley, E., Christopher, P. ve Bernard, J. (2008). The brief resilience scale: Assessing the ability to bounce back. International Journal of Behavioral Medicine, 15(3), 194-200. https://doi.org/10.1080/10705500802222972
• Şahin, M. K., Aker, S., Şahin, G. ve Karabekiroğlu, A. (2020). Prevalence of depression, anxiety, distress and insomnia and related factors in healthcare workers during Covid-19 pandemic in Turkey. Journal of Community Health, 45(6), 1168-1177. https://doi.org/10.1007/s10900-020-00921-w
• Talo Yıldırım, T., Ataş, O., Asafov, A. ve Yıldırım, K. (2020). Psychological status of healthcare workers during the Covid-19 pandemic. Journal of the College of Physicians and Surgeons Pakistan, 30(6), 26-31. https://doi.org/10.29271/jcpsp.2020.Supp1.S26
• Templer, D. I. (1970). The construction and validation of a death anxiety scale. The Journal of General Psychology, 82(2), 165-177. https://doi.org/10.1080/00221309.1970.9920634
• Tepe Medin, Ş, Hintistan, S. ve Özoran, Y. (2020). Dahili Kliniklerde Çalışan Hekim ve Hemşirelerde Ölüm Kaygısının Belirlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 7(3), 262-270. https://doi.org/10.31125/hunhemsire.834176
• Terkeş, N., İlter, S. ve Uçan Yamaç, S. (2022). Covid-19 tanısı almış hastaların taburculuk sonrası yaşadıkları sağlık sorunları ve psikolojik sağlamlık düzeyleri. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(2), 122-129.
• Tsamakis, K., Rizos, E., Manolis, A. J, Chaidou, S., Kympouropoulos, S., Spartalis, E., Spandidos, D. A., Tsiptsios, D. ve Triantafyllis, A. S. (2020). Covid-19 pandemic and ı̇ts ı̇mpact on mental health of healthcare professionals. Experimental and Therapeutic Medicine, 19(6), 3451-3453. https://doi.org/10.3892/etm. 2020.8646
• Turhan, E. H. (2021). Ölüm sosyolojisi ekseninde ölüm kaygısı ve koronavirüs. HABITUS Toplumbilim Dergisi, 2, 85-101.
• Türkiye İstatistik Kurumu – [TÜİK]. (2021). Sağlık personeli sayısı. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Saglik-ve-Sosyal-Koruma-101 adresinden 1 Mart 2022 tarihinde alınmıştır.
• Vagni, M., Maiorano, T., Giostra, V. ve Pajardi, D. (2020). Hardiness and coping strategies as mediators of stress and secondary trauma in emergency workers during the Covid-19 pandemic. Sustain 12(18), 88-95. https://doi.org/10.3390/su12187561
• Wang, C., Pan, R., Wan, X., Tan, Y., Xu, L., Ho, C. S. ve Ho, R. C. (2020). Immediate psychological responses and associated factors during the initial stage of the 2019 coronavirus disease (Covid-19) epidemic among the general population in China. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(5), 1729-1754. https://doi.org/10.3390/ijerph17051729
• World Health Organization – [WHO] (2020). Coronavirus disease (Covid-19): Situation report – 117. https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200516-covid-19-sitrep-117.pdf?sfvrsn=8f562cc_2 adresinden 5 Mart 2022 tarihinde alınmıştır.
• World Health Organization – [WHO]. (2021). The impact of Covid-19 on health and care workers: a closer look at deaths. https://www.who.int/publications/i/item/WHO-HWF-WorkingPaper-2021.1 adresinden 6 Mart 2022 tarihinde alınmıştır.
• World Health Organization – [WHO]. (2022). Covid-19 dashboard. https://covid19.who.int adresinden 5 Mart 2022 tarihinde alınmıştır.
• Xiang, Y. T., Yang, Y., Li, W., Zhang, L., Zhang, Q., Cheung, T. ve Ng, C. H. (2020). Timely mental health care for the 2019 novel coronavirus outbreak is urgently needed. The Lancet Psychiatry, 7(3), 228-229. https://doi.org/10.1016/S2215-0366(20)30046-8
• Yelboğa, N., Aydın, S. ve Işık, A. (2022). A study to examine the relationship between fear of Covid-19, psychological resilience, and life satisfaction, Cyprus Turkish Journal of Psychiatry & Psychology, 4(2), 180-188.
• Yıldız, M. (1996). Ölümle ilgili genel tutumlar. Akademik Araştırmalar-Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 178-188.
• Yılmaz Karaman, İ. ve Yastıbaş, C. (2021). Covid-19 pandemisinde görev yapan sağlık çalışanlarında depresyon, anksiyete ve travma sonrası stres belirtilerinin sosyodemografik ve mesleki değişkenler ile ilişkisi nasıldır? Van Tıp Dergisi, 28(2), 249-257. http://doi.org/10.5505/vtd.2021.55453
• Zhang, W. R., Wang, K., Yin, L., Zhao, W. F., Xue, Q., Peng, M., Min, B. Q., Tian, Q., Leng, H. X., Du, J. L., Chang, H., Yang, Y., Li, W., Shangguan, F. F., Yan, T. Y., Dong, H. Q., Han, Y., Wang, Y. P., Cosci, F. ve Wang, H. X. (2020). Mental Health and Psychosocial Problems of Medical Health Workers during the Covid-19 Epidemic in China. Psychotherapy and psychosomatics, 89(4), 242-250. https://doi.org/10.1159/000507639