Dışsal Amaçların Yaşam Doyumuna Etkisi: Kültürler Arası Bir Araştırma

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 30. YönOrg 2022, 55 - 70, 30.12.2022

Ömer Lütfi Antalyalı Tolga Gül

https://doi.org/10.21076/vizyoner.1144204

Öz

Bu çalışmada, dışsal amaçların yaşam doyumuna etkisinde kültürler arası farklılık araştırılmıştır. Batıdaki araştırmalarda dışsal amaçların yaşam doyumuna etkisinin olmadığı ya da negatif olduğu belirtilirken, bazı kültürlerde durumun farklı olabileceğine ilişkin bulgular söz konudur. Çağdaş yönetim anlayışlarında, olumsuz çıktılarından dolayı dışsal amaçlar, örgütlerde kanser hücresi muamelesi görmekte ve kişisel gelişim destekleriyle azaltılmaya veya yok edilmeye çalışılmaktadır. Bununla beraber dışsal amaçlar, bireysel değil sosyolojik bağlamda ele alınacak olursa, yönetim anlayışlarına durumsal bir bakış açısı sağlanabilecektir. Araştırmada dışsal amaçların yaşam doyumuna etkisi Kırgızistan ve Türkiye toplumlarında anket yöntemi ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Toplamda 842 üniversite öğrencisi ile çalışılmıştır. Türkiye’de dışsal motivasyon yaşam doyumuna etki etmezken, Kırgızistan’da pozitif etki etmektedir. Ayrıca Kırgızistan’daki etkinin yolunu anlamak için özyeterlik ve özsaygı ölçümleri gerçekleştirilmiştir. Yol analizi sonucu, dışsal motivasyonun yaşam doyumuna etkisinde özyeterlik ve özsaygının tam aracılık ettiği bulgusuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dışsal Amaçlar, Yaşan Doyumu, Özsaygı, Özyeterlik

The Effect of Extrinsic Goals on Life Satisfaction: A Cross-Cultural Research

Öz

In the study, the intercultural differences in the effect of extrinsic goals on life satisfaction are investigated. While it is stated in the studies in the West that external goals have no effect on life satisfaction or are negative, there are findings that the situation may be different in some cultures. In contemporary management approaches, external purposes are treated as cancer cells in organizations due to their negative outcomes, and they are tried to be reduced or destroyed with personal development supports. However, if external purposes are handled in a sociological rather than individual context, a situational perspective can be provided to management understandings. In the research, the effect of external goals on life satisfaction is examined comparatively in the societies of Kyrgyzstan and Turkey, using the questionnaire method. In total, 842 university students are studied. While extrinsic motivation does not affect life satisfaction in Turkey, it has a positive effect in Kyrgyzstan. In addition, self-efficacy and self-esteem measurements are carried out to understand the path of influence in Kyrgyzstan. As a result of the path analysis, it is found that self-efficacy and self-esteem fully mediated the effect of extrinsic motivation on life satisfaction.

Anahtar Kelimeler

Extrinsic Goals, Satisfaction with Life, Self-Esteem, Self-Efficacy

Kaynakça

• Alipour, F. ve Taghvaei, D. (2016). Predicting life satisfaction based on self-efficacy and social support. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 6, 1471-1480.
• Allan, B. A. ve Duffy, R. D. (2014). Calling, goals, and life satisfaction: A moderated mediation model. Journal of Career Assessment, 22(3), 451-464.
• Anic, P. ve Tončić, M. (2013). Orientations to happiness, subjective well-being and life goals. Psihologijske Teme, 22(1), 135-153.
• Ansari, M. ve Khan, S. A. (2015). Self-efficacy as a predictor of life satisfaction among undergraduate students. The International Journal of Indian Psychology, 2(2), 5-11.
• Ateş, B. ve Sağar, M. E. (2022). Öğretmen Adaylarında Psikolojik Esnekliğin, Öz-Yeterliğin ve İletişim Becerilerinin Yaşam Doyumu Üzerindeki Yordayıcı Rolü. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 11(1), 219-227.
• Azizli, N., Atkinson, B. E., Baughman, H. M. ve Giammarco, E. A. (2015). Relationships between general self-efficacy, planning for the future, and life satisfaction. Personality and Individual Differences, 82, 58-60.
• Baller, S. L. (2010). An investigation of materialistic values and physical activity participation, location, and experience [Doctoral Dissertation]. University of Alabama Libraries.
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191-215.
• Bandura, A. (1982). Self-Efficacy mechanism in human agency. American Psychologist, 37(2), 122-147.
• Bandura, A. (1986). Social Foundations Of Thought And Action. Englewood Cliffs, NJ.
• Bolat, A. ve Antalyalı, Ö. L. (2015). Etkili yöneticilerin dört temel özelliği, Harvard Business Review Türkiye, Kasım, 94-99.
• Branden, N. (1995). The Six Pillar Of Self-Esteem. Bantam Book: New York.
• Brdar, I., Rijavec, M. ve Miljković, D. (2009). Approaches to happiness, life goals and well- being. T. Freire (Ed.), Understanding positive life. Research and practice on positive psychology içinde (s. 45-64). Climepsi Editores.
• Byrne, B.M., (2013). Basic concepts, applications, and programming structural equation modeling with AMOS (2. Baskı). Routledge Taylor & Francis Group.
• Campbell, J. D. ve Lavallee, L. F. (1993). Who am I? The role of self-concept confusion in understanding the behavior of people with low self-esteem. R. F. Baumeister (Ed.), Self-esteem. The plenum series in social/clinical psychology içinde (s. 3-20). Springer..
• Cıldız M. ve Yılmaz, H. (2019). Başarı korkusu ve yaşam doyumu arasındaki ilişkide özyeterliğin aracı rolü. The Journal of Academic Social Sciences, 87(7), 329-354.
• Coopersmith, S. (1967). The antecedents of self-esteem. Ca, Freeman Press.
• Çakar, F. S. (2012). The relationship between the self-efficacy and life satisfaction of young adults. International Education Studies, 5(6), 123-130.
• Çattık, M. ve Aksoy, V. (2018). Gelişimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin sosyal destek, öz yeterlik ve yaşam doyum düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 43(195).
• Çeçen-Eroğul, A. R. ve Türk, S. B. (2013). Ergenlerde çocukluk örselenme yaşantıları ve öfke ifade tarzları ile benlik saygısı ve yaşam doyumu arasındaki ilişkilerin incelenmesi. International Journal of Human Sciences, 10(1), 1421-1439.
• Çetinceli, K. ve Acar, Ö. F. (2022). Benlik saygısı, yaşam doyumu ve akademik başarı arasındaki ilişki: Lojistik öğrencileri üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(34), 412-425.
• Deci, E. L. ve Moller, A. C. (2005). The concept of competence: A starting place for understanding ıntrinsic motivation and self-determined extrinsic motivation. A. J. Elliot ve C. S. Dweck (Ed.), Handbook of competence and motivation içinde (s. 579–597). Guilford Publications.
• Deci, E. L. ve Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination ın human behavior. Springer Science & Business Media.
• Deci, E. L. ve Ryan, R. M. (2000). The “what” and “why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11, 227-268.
• Demir, A. ve Kabakçı, A. C. (2020). Kano antrenörlerinin psikolojik sağlamlıkları, algılanan öz-yeterlikleri ve yaşam doyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Egzersiz Psikolojisi Dergisi, 2(1), 21-28.
• Diener, E.ve Diener, M. (2009). Cross-cultural correlates of life satisfaction and self-esteem. Culture and well-being içinde (s. 71-91). Springer.
• Diener, E. ve Lucas, R. E. (1999). 11 personality and subjective well-being. Well-being: Foundations of hedonic psychology, 213.
• Dilmaç, B. ve Ekşi, H. (2008). Meslek yüksekokullarında öğrenim gören öğrencilerin yaşam doyumları ve benlik saygılarının incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, 279-289.
• Dost, M. T. (2007). Üniversite öğrencilerinin yaşam doyumunun bazı değişkenlere göre incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(22), 132-143.
• Durak, İ. (2021). Psikolojik sağlamlık ile yaşam doyumu arasındaki ilişkide öz yeterliğin aracı etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20(78), 1175-1190.
• Duriez, B. ve Klimstra, T. A. (2011). Intrinsic versus extrinsic goals, need satisfaction, and well-being: Longitudinal dynamics among college students. Manuscript Submitted For Publication.
• Erol, M. (2017). Genç yetişkinliğin öncesinde olan ergenlerin yaşam doyumu: “Utangaçlık” ve “öz yeterlik algısı”nın rolü. Türk Psikiyatri Dergisi, 28(2), 95-103.
• Garðarsdóttir, R., Dittmar, H. ve Aspinall, C. (2009). It’s not the money, it’s the quest for a happier self: Further evidence in the goals-motives debate about the negative link between materialism and subjective well-being. Journal of Social and Clinical Psychology, 28, 1100–1127.
• Grouzet, F. M. E., Kasser, T., Ahuvia, A., Dols, J. M. F., Kim, Y., Lau, S., Ryan, R. M., Saunders, S., Schmuck, P. ve Sheldon, K. M. (2005). The structure of goal contents across 15 cultures. Journal of Personality and Social Psychology, 89(5), 800-816.
• Guillen-Royo, M. ve Kasser, T. (2015). Personal goals, socio-economic context and happiness: Studying a diverse sample in Peru. Journal of Happiness Studies, 16(2), 405-425.
• Gül, T. (2022). Çocuk İşçiliği ve Psikolojik Yansımaları. Gazi Kitapevi.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Babin, B. J, Anderson, R. E. (2018). Multivariate data analysis (8.Baskı). Cengage Learning.
• Hill, E. (2015). The relationship between self-esteem, subjective happiness and overall life satisfaction. [Doctoral Dissertation]. National College of Ireland.
• İlhan, T. ve Özbay, Y. (2010). Yaşam amaçlarının ve psikolojik ihtiyaç doyumunun öznel iyi oluş üzerindeki yordayıcı rolü. Turkish Psychological Counseling & Guidance Journal, 4(34).
• Inglehart, R. (1997). Modernization, postmodernization and changing perceptions of risk. International Review of Sociology, 7(3), 449-459.
• Ingrid, B., Majda, R. ve Dubravka, M. (2009). Life goals and well-being: Are extrinsic aspirations always detrimental to well-being? Psihologijske Teme, 18(2), 317-334.
• Ishida, R. ve Okada, M. (2006). Effects of a firm purpose in life on anxiety and sympathetic nervous activity caused by emotional stress: Assessment by psycho physiological method. Stress and Health: Journal of the International Society for the Investigation of Stress, 22(4), 275-281.
• İkiz, E. ve Telef, B. B. (2013). The effects of socioeconomic status and gender besides the predictive effect of self-efficacy on life satisfaction in adolescence. International Journal of Social Science, 6(3), 1201-1216.
• Kapıkıran, N. A., Körükçü, Ö. ve Kapıkıran, Ş. (2014). Erken ergenlikte anne-baba tutumlarının yaşam doyumu ve depresyonla ilişkisi: Benlik saygısının aracılık rolü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(4), 1237-1252.
• Kasser, T. ve Ryan, R. M. (1993). A dark side of the American dream: Correlates of financial success as a central life aspiration. Journal of personality and social psychology, 65(2), 410.
• Kasser, T. ve Ryan, R. M. (1996). Further examining the American dream: Differential correlates of intrinsic and extrinsic goals. Personality And Social Psychology Bulletin, 22(3), 280-287.
• Kasser, T. ve Ryan, R. M. (2001). Be careful what you wish for: Optimal functioning and the relative attainment of intrinsic and extrinsic goals. P. Schmuck ve K. M. Sheldon (Ed.), In Life goals and well-being: Towards a positive psychology of human striving içinde (s. 116–131). Hogrefe & Huber Publishers.
• Kasser, T., Ryan, R. M., Couchman, C. E. ve Sheldon, K. M. (2004). Materialistic values: Their causes and consequences. T. Kasser ve A. D. Kanner (Ed.), In Psychology and consumer culture: The struggle for a good life in a materialistic world içinde (s. 11–28). American Psychological Association.
• Köksal, O., Güler, M. ve Çeti̇n, F. (2015). Öz-yeterlilik algısı, yaşam doyumu ve bir role tutulma etkileşimi: Sosyal bilişsel bir yaklaşım. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 54, 193-207.
• Kurnaz, M. F., Teke, E. ve Günaydın, H. A. (2020). Relationship between self-esteem and life satisfaction: A meta-analysis study. Research on Education and Psychology, 4(2), 236-253.
• Lawrence, D. (2006). Enhancing self-esteem in the classroom. Pine Forge Press.
• Lekes, N., Gingras, I., Philippe, F. L., Koestner, R. ve Fang, J. (2010). Parental autonomy-support, intrinsic life goals, and well-being among adolescents in China and North America. Journal of Youth and Adolescence, 39(8), 858-869.
• Li, J., Fang, M., Wang, W., Sun, G. ve Cheng, Z. (2018). The influence of grit on life satisfaction: Self-esteem as a mediator. Psychologica Belgica, 58(1), 51.
• Madiha, M ve Akhouri, D. (2018). Self efficacy and life satisfaction among young adults. Int J Appl Sci Eng Manag, 4(2), 19-29.
• Majda, R., Ingrid, B. ve Dubravka, M. (2005). What makes us happy? Intrinsic/extrinsic life goals and well-being. 7th Alps-Adria Conference in Psychology (Book of Abstracts, 60). Zadar.
• Mamirova, C. ve Yılmaz, H. (2019). Başarı korkusu ve yaşam doyumu arasındaki ilişkide özyeterliğin aracı rolü. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 87(7), 329-354.
• Marcionetti, J. ve Rossier, J. (2016). Global life satisfaction in adolescence: The role of personality traits, self-esteem, and self-efficacy. Journal of Individual Differences, 37(3), 135–144.
• Martos, T. ve Kopp, M. S. (2012). Life goals and well-being: Does financial status matter? Evidence from a representative Hungarian sample. Social indicators research, 105(3), 561-568.
• Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50(4), 370- 396.
• Midgley, C. ve Urdan, T. (1995). Predictors of middle school students' use of self-handicapping strategies. The Journal of Early Adolescence, 15(4), 389-411.
• Moksnes, U. K. ve Espnes, G. A. (2013). Self-esteem and life satisfaction in adolescents-gender and age as potential moderators. Quality of Life Research, 22(10), 2921-2928.
• Moza, D., Lawrie, S. I., Maricuțoiu, L. P., Gavreliuc, A. ve Kim, H. S. (2021). Not all forms of independence are created equal: Only being independent the “Right Way” is associated with self-esteem and life satisfaction. Frontiers in Psychology, 3749.
• Neugarten, B. L., Havighurst, R. J. ve Tobin, S. S. (1961). The measurement of life satisfaction. Journal of Gerontology, 16, 134–143.
• Niemiec, C. P., Ryan, R. M. ve Deci, E. L. (2009). The path taken: Consequences of attaining intrinsic and extrinsic aspirations in post-college life. Journal of research in personality, 43(3), 291-306.
• Nishimura, T. ve Suzuki, T. (2016). Aspirations and life satisfaction in Japan: The big five personality makes clear. Personality and Individual Differences, 97, 300-305.
• O’Sullivan, G. (2011). The relationship between hope, eustress, self-efficacy, and life satisfaction among undergraduates. Social Indicators Research, 101(1), 155-172.
• Patel, A. K., Tiwari, S. K., Singh, S. ve Lindinger-Sternart, S. (2018). Self-esteem and life satisfaction among university students of Eastern Uttar Pradesh of India: A demographical perspective. Indian Journal of Positive Psychology, 9(3), 382-386.
• Pinquart, M., Silbereisen, R. K. ve Juang, L. P. (2004). Moderating effects of adolescents’ self-efficacy beliefs on psychological responses to social change. Journal of Adolescent Research, 19(3), 340-359.
• Pintrich, P. R. ve Schunk, D. H. (2002). Motivation in education: Theory, research, and applications. Prentice Hall.
• Prasoon, R. ve Chaturvedi, K. R. (2016). Life satisfaction: a literature review. The Researcher: International Journal of Management, Humanities and Social Sciences, 1(02), 24-31.
• Rijavec, M., Brdar, I. ve Miljković, D. (2006). Extrinsic vs. intrinsic life goals, psychological needs, and well-being. A. Delle Fave (Ed.), In Dimesions of well-being: Research and inteventions içinde (s. 91-103). FrancoAngeli.
• Rogers, C. (1951). Cilient –centered therapy: It’s current practise ı̇mplications and theory, hougton mifflin company. Carl Rogers.
• Romero, E., Gómez–Fraguela, J. A. ve Villar, P. (2012). Life aspirations, personality traits and subjective well–being in a Spanish sample. European Journal of Personality, 26(1), 45-55.
• Rosenberg, M., (1965). Society and the adolacent Self-image. Princeton University Press.
• Ryan, R. M. ve Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American psychologist, 55(1), 68.
• Ryan, R. M., Chirkov, V. I., Little, T. D., Sheldon, K. M., Timoshina, E. ve Deci, E. L. (1999). The American dream in Russia: Extrinsic aspirations and well-being in two cultures. Personality and Social Psychology Bulletin, 25, 1509-1524.
• Sahranç, Ü. (2007). Stres kontrolü, genel öz-yeterlik, durumluk kaygı ve yaşam doyumuyla ilişkili bir akış modeli [Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Santos, M. C. J., Magramo Jr, C. S., Oguan Jr, F. ve Paat, J. J. (2014). Establishing the relationship between general self-efficacy and subjective well-being among college students. Asian Journal of Management Sciences & Education, 3(1), 1-12.
• Schmuck, P. ve Sheldon, K. M. (2001). Life goals and well-being: To the frontiers of life goal research. Life goals and well-being: Towards A Positive Psychology of Human Striving, 1-17.
• Schunk, D. H. (1991). Self-efficacy and academic motivation. Educational Psychologist, 26(3-4), 207-231
• Sheldon, K. M. ve Bettencourt, B. A. (2002). Psychological need-satisfaction and subjective well-being within social groups. British Journal of Social Psychology, 41(1), 25-38.
• Sheldon, K. M. ve Elliot, A. J. (1999). Goal striving, need satisfaction, and longitudinal well-being: The self-concordance model. Journal of Personality and Social Psychology, 76(3), 482.
• Sheldon, K. M., Ryan, R. M., Deci, E. L. ve Kasser, T. (2004). The independent effects of goal contents and motives on well-being: It's both what you pursue and why you pursue it. Personality and Social Psychology Bulletin, 30, 475-486.
• Spasovski, O. (2009). Subjective well-being in student teachers: Relation with intrinsic and extrinsic motivation, self-esteem, competence and collectivism. 3rd International Conference on Advanced and Systematic Research.
• Spasovski, O. (2013). The relation of basic psychological needs, intrinsic and extrinsic life goals, and collectivism with subjective well-being: A case in Macedonia. Well-being and cultures içinde (s. 71-81). Springer.
• Spreitzer, G. M., Kizilos, M. A. ve Nason, S. W. (1997). A dimensional analysis of the relationship between psychological empowerment and effectiveness satisfaction and strain, Journal of Management, 23(5), 679-704.
• Szcześniak, M., Mazur, P., Rodzeń, W. ve Szpunar, K. (2021). Influence of life satisfaction on self-esteem among young adults: The mediating role of self-presentation. Psychology Research and Behavior Management, 14, 1473.
• Şen, S. (2020). Mplus ile yapısal eşitlik modellemesi uygulamaları. Nobel Yayın.
• Tian, H., Zhou, W., Qiu, Y. ve Zou, Z. (2022). the role of recreation specialization and self-efficacy on life satisfaction: The mediating effect of flow experience. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(6), 3243.
• Ümmet, D. (2017). Genel psikolojik sağlık ile yaşam doyumu arasındaki ilişkide evlilik uyumunun aracı rolü. Itobiad: Journal of the Human & Social Science Researches, 6(1).
• Ürün, Ö. D. ve Öztürk, C. Ş. (2020). Yetişkin bireylerde sosyal görünüş kaygısı ile sosyal kaygı, benlik saygısı ve yaşam doyumu arasındaki ilişkiler. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(1), 37-45.
• Veenhoven, R. (1996). The study of life satisfaction. W. E. Saris, R. Veenhoven, A. C. Scherpenzeel ve B. Bunting (Ed.), A comparative study of satisfaction with life in Europe içinde (s. 11-48). EOtvOs University Press.
• Veenhoven, R. (1999). Quality-of-life in individualistic society: A comparison of 43 nations in the early 1990’s. Social Indicators Research, 48, 157–186.
• Wouters, S., Duriez, B., Luyckx, K., Colpin, H., Bijttebier, P. ve Verschueren, K. (2014). Parental goal promotion and college students’ self-esteem level and contingency: The mediating role of need satisfaction. Personality and Individual Differences, 66, 140-145.
• Yıldız, M. A. ve Baki, D. (2015). Sokakta çalışmak ve gelir düzeyi erinlerin benlik saygısı, yaşam doyumu ve depresyon düzeylerine etki eder mi? (Diyarbakır İli Örneği). İlköğretim Online, 14(2), 522-537.
• Yıldız, M. A. ve Baytemir, K. (2016). Evli bireylerde evlilik doyumu ile yaşam doyumu arasındaki ilişkide benlik saygısının aracılığı. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1).
• Yilmaz, H. (2018). Fear of success and life satisfaction in terms of self-efficacy. Universal Journal of Educational Research, 6(6), 1278-1285.