Türkiye’de Sinema Sektörünün Geçmişi; Bugünü ve Yarını: Karşılaştırmalı Bir Çalışma

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 37, 334 - 354, 25.02.2023

Mete Doğanay , Mansur Konuralp Aktaş

https://doi.org/10.21076/vizyoner.1133087

Öz

Barındırdığı önemli özellikler sinemayı bir sanat ve eğlence kaynağı olmanın çok ötesine taşımıştır. Sinema ile ilgili yapılan birçok çalışma sinemayı değişik açılardan ele almıştır. Bu çalışmada sinemaya geniş bir perspektiften bakılmış ve sinema ile ilgili yapılan değişik birçok çalışma ile birlikte Internet Movie Database (IMDB)’de yer alan Türk filmleri ile ilgili araştırmalardan yararlanılmıştır. Çalışmanın temel amacı Türkiye’deki sinema sektörünü incelemek olmakla beraber, bir karşılaştırma imkânı sağlaması açısından dünyada sinema endüstrisi alanında önemli yeri olan başta ABD (Hollywood) olmak üzere örnek teşkil edebilecek Hindistan (Bollywood) ve Nijerya (Nollywood) sinema sektörlerinin de değişik açılardan incelenmesidir. Çalışmanın ilk iki bölümünde Hollywood, Bollywood ve Nollywood film endüstrilerinin gelişimi el alınmıştır. Üçüncü bölümde Türk sinemasının doğuşu ve gelişimi incelenmiştir. Çalışmanın dördüncü bölümünde ise Türk sinemasında film içerikleri örneklerle sunulmuştur. Son bölümde ise Türk sinemasının genel bir değerlendirmesi üzerinden Türk sinemasının geleceği üzerine fikirler ortaya atılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk Sineması, Sinema Endüstrisi, Hollywood, Bollywood, Nollywood

History of Cinema Industry in Turkey; Today and Future: A Comparative Study

Öz

Its important features have carried cinema far beyond being a source of art and entertainment. Many studies on cinema have dealt with it from different perspectives. In the study, cinema is examined from a broad perspective through many different studies on cinema and research on Turkish films in the Internet Movie Database (IMDB). The main purpose of the study is to examine the cinema industry in Turkey, in terms of providing a comparison opportunity, with the USA (Hollywood), which has an important place in the world cinema industry, along with India (Bollywood) and Nigeria (Nollywood). In the first two parts of the study, the development of Hollywood, Bollywood and Nollywood film industries are discussed. In the third chapter, the birth and development of Turkish cinema is examined. In the fourth part of the study, movie contents in Turkish cinema are presented with examples. In the last part, ideas on the future of Turkish cinema are put forward through a general evaluation of Turkish cinema. 

Anahtar Kelimeler

Turkish Cinema, Cinema Industry, Hollywood, Bollywood, Nollywood

Kaynakça

• Acheson, K. ve Maule, C. J. (1994). Understanding Hollywood's organization and continuing success. Journal of Cultural Economics, 18(4), 271-300.
• Akbaş, E. (2019). Mısır filmlerinin Türk sinemasında yarattığı etki. Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi Etkileşim, (4), 276-284. https://doi.org/10.32739/etkilesim.2019.4.74
• Alcan, M. (2019, 4 Kasım). 1950’li yılların sineması Batı’dan kopya değil. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/1950li-yillarin-sinemasi-batidan-kopya-degil/1635404 adresinden 10 Şubat 2022 tarihinde alınmıştır.
• Ataman, A. (2003). Türk sinemasında melodram [Yüksek Lisans Tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Audrey W. (2019). The rise and fall of Hollywood’s golden age. Arcadia Publishing. https://www.arcadiapublishing.com/Navigation/Community/Arcadia-and-THP-Blog/June-2019/The-Rise-and-Fall-of-Hollywood%E2%80%99s-Golden-Age adresinden 20 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
• Bayburtluoğlu, S. (2005). 1980 sonrası Türk sineması ve Yavuz Turgul [Yüksek Lisans Tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Bhasin, H. (2019, 2 Nisan). SWOT analysis of Bollywood. Marketing91. https://www.marketing91.com/swot-analysis-bollywood/ adresinden 15 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
• Bhasin, H. (2019, 15 Mayıs). Marketing mix of Bollywood. Marketing91. https://www.marketing91.com/marketing-mix-bollywood/ adresinden 10 Mart 2022 tarihinde alınmıştır.
• Bostan, E. (2013). Yeni Türk sineması (2000’li yıllar) [Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Box Office Mojo. (2022). https://www.boxofficemojo.com adresinden 22 Mart 2022 tarihinde alınmıştır.
• Ciletti, N. (2022, 16 Mart). How have streaming services impacted the movie business?. Abc15. https://www.abc15.com/entertainment/television/oscars/how-have-streaming-services-impacted-the-movie-business adresinden 14 Nisan 2022 tarihinde alınmıştır.
• Çilingir, A. (2017). Türkiye’de ulusal bir sinema hareketi oluşturma çabaları ve Halit Refiğ. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 4(12), 232-240.
• Delmestri, G. ve Wezel, F. C. (2011). Breaking the wave: The contested legitimation of an alien organizational form. Journal of International Business Studies, 42(6), 828-852. https://doi.org/10.1057/jibs.2011.22
• Davis, G., Dickinson, K., Patti, L. ve Villarejo, A. (2015). Film Studies: A Global Introduction. Routledge, 299-307.
• Erkılıç, H. (2003). Türk sinemasının ekonomik yapısı ve bu yapının sinemamıza etkileri [Sanatta Yeterlilik Tezi]. Mimar Sinan Üniversitesi.
• Esen, Ş. K. (2010). Türk sinemasının kilometre taşları: dönemler ve yönetmenler. Agorakitaplığı.
• Igwe, C. (2015, 6 Kasım). How Nollywood became the second largest film industry. British Council. https://www.britishcouncil.org/voices-magazine/nollywood-second-largest-film-industry adresinden 20 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
• Internet Movie Database [IMDB]. (2022). https://www.imdb.com/title/tt1783232/ adresinden 10 Nisan 2022 tarihinde alınmıştır.
• Kalemci, R. A. ve Özen, Ş. (2011). Türk sinemacılık sektöründe kurumsal değişim (1950-2006): Küreselleşmenin ‘sosyal dışlama’ etkisi. Amme İdaresi Dergisi, 44(1), 51-88.
• Kalemci, R. A. (2019). Local actors’ actions in Turkish cinema during the 1990s: a political economy perspective. Turkish Studies, 20(1), 140-163. https://doi.org/10.1080/14683849.2018.1487782
• Kasım, M. ve Atayeter, H. D. (2012). 1960’li yıllarda Türk sinemasında toplumsal gerçekçilik. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 1(4), 19-33.
• Kurt Kayserili, S. (2011). I. Dünya Savaşı ve Türk Kurtuluş Savaşının beyaz perdeye yansımaları [Yüksek Lisans Tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Livingston, M. (2021, 20 Eylül). How streaming has caused a shift in the film industry. Statenews. https://statenews.com/article/2021/09/how-streaming-has-caused-a-shift-in-the-film-industryct=content_open&cv=cbox_latest adresinden 28 Mart 2022 tarihinde alınmıştır.
• Lüleci, Y. (2018). Erken cumhuriyet döneminde Atatürk ve CHP’nin sinema politikası. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, (31), 222-248. https://doi.org/10.17829/turcom.499673
• Muthuvelu, S., Verma, H. ve Jain, N. (2020). Emergence of Indian Film Industry In The International Markets: Facilitators and Impeders. International Journal of Asian Business and Information Management,11(3), 32-44, https://doi.org/10.4018/ijabim.2020070103
• Onishi, N. (2002, 16 Eylül). Step aside, L.A. and Bombay, for Nollywood. The New York Times. https://www.nytimes.com/2002/09/16/world/step-aside-la-and-bombay-for-nollywood.html adresinden 8 Mart 2022 tarihinde alınmıştır.
• Özdemir, C. (2009). Bir kimlik bunalımının yansımaları: Recep İvedik filminin sosyolojik analizi. Ulusal Sosyoloji Kongresi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Refiğ, H. (1996). Türk sinemasının yükseliş ve çöküşü üzerine bazı düşünceler. S. M. Dinçer (Ed.), Türk sineması üzerine düşünceler içinde (s. 177-187). Doruk Yayımcılık.
• Roy, A. G. (Ed.). (2012). The magic of Bollywood: At home and abroad. SAGE Publications India.
• Sarı Aksakal, B. (2018). Türk sineması ışığında Türkiye’deki sosyoekonomik, sosyopolitik ve sosyokültürel dönüşümler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(58), 749-759. https://doi.org/10.17719/jisr.2018.2589
• Sarı, B. (2021). Yeni sağ siyaset, ekonomi ve toplum anlayışının Türk sinemasındaki izleri: politik komedi filmleri odağında bir değerlendirme. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, (38), 323-341. https://doi.org/10.17829/turcom.930970
• Sevim, S. (2016). Muhsin Ertuğrul: Türk sinemasının kurucusu mu yoksa günah keçisi mi? İnsan ve İnsan, 3(10), 64-83, https://doi.org/10.29224/insanveinsan.280023
• Sevinç, Z. (2014). 2000 sonrası yeni Türk sineması üzerine yapısal bir inceleme. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (40), 97-118.
• Sharman, R. L. (2020). Moving pictures: An introduction to cinema. University of Arkansas.
• Silver, J. D. (2007). Hollywood's dominance of the movie industry: How did it arise and how has it been maintained? [Doktora Tezi]. Queensland University of Technology.
• Sivas, A. (2007). Türk sinemasında bağımsızlık anlayışı ve temsilcileri [Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Sunal, A. K. (1998). TV ve sinemada Kemal Sunal güldürüsü [Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Şen, F. (2019). 1970'lerden günümüze değişen toplumsal yapının Türk komedi film karakterlerine yansıması. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 7(41), 711-725. https://doi.org/10.7816/ulakbilge-07-41-03
• Şentürk, R., Gülçur, A. S. ve Eken, İ. (2017). Türkiye’de film endüstrisi. İstanbul Ticaret Odası ve İstanbul Düşünce Akademisi, İstanbul.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2022). Türkiye’de sinema. https://sinema.ktb.gov.tr/TR-144750/turkiye39de-sinema.html adresinden 20 Mart 2022 tarihinde alınmıştır.
• The European Business Review. (2021, 14 Nisan). Have streaming services taken over the movie theaters?. https://www.europeanbusinessreview.com/have-streaming-services-taken-over-the-movie-theatres/ adresinden 18 Nisan 2022 tarihinde alınmıştır.
• Tugen, B. (2014). 1960-1980 Darbeleri arasında Türk sinemasında düşünce oluşumu ve filmlerin sosyolojik görünümleri. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(7), 159-175.
• Tüzün, S. (2013). Multipleks sinema salonları ve Türkiye örneğinde sinema sektöründe değişen güç dengeleri. Sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 4(1), 85-115.
• Uçar İlbuğa, E. (2018). 1960-1970’li yıllarda Antalya’da sinema izleme deneyimleri. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, 5(1), 61-90. https://doi.org/ilef.427040
• Yavuz, D. (2019). Doğu ile batı arasında sıkışan Türkiye ticari sineması. Antrakt Sinema Gazetesi. https://www.antraktsinema.com/makale.php?id=794 adresinden 10 Mart 2022 tarihinde alınmıştır.
• Yavuz, D. (2020). Sinema kültürü üzerine. Antrakt Sinema Gazetesi. https://www.antraktsinema.com/makale.php?id=800 adresinden 10 Mart 2022 tarihinde alınmıştır.
• Yildiran Önk, Ü. (2011). Türk Sineması’nda türler üzerine bir inceleme (1970-1980). Journal of Yasar University, 6(23), 3866-3877.