Yabancılaşmanın İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Duygusal Zekânın Aracılık Rolü: AVM Çalışanlarına Yönelik Bir Araştırma

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 37, 1 - 23, 25.02.2023

Celaleddin Serinkan , Mehmet Ali Mengüloğlu

https://doi.org/10.21076/vizyoner.1143858

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmanın amacı, yabancılaşma algısının işten ayrılma niyetine etkisinde duygusal zekânın aracılık rolünü incelemektir. Araştırma Denizli’de faaliyet gösteren iki alışveriş merkezi (AVM) çalışanları üzerinde yürütülmüştür. Araştırmada yüz yüze ve bırak-al anket yöntemi kullanılmış ve elde edilen veriler SPSS ve SPSS AMOS programında değerlendirilmiştir. Ölçekler beşli Likert tipi eşit aralıklı olarak hazırlanmıştır. Doğrulayıcı Faktör Analizlerinin (DFA) uygulanmasında ve hipotezlerin test edilmesinde Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) kullanılmıştır. Yabancılaşma algısının işten ayrılma niyetine etkisinde duygusal zekânın aracılık rolü test edilirken Baron ve Kenny tarafından geliştirilen dört aşamalı yöntem benimsenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre yabancılaşma algısı, işten ayrılma niyetini pozitif yönde ve duygusal zekâyı negatif yönde etkilemektedir. Duygusal zekânın işten ayrılma niyetine etkisi incelenmiş ve anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Baron ve Kenny yöntemine göre bu sonuç, yabancılaşma algısının işten ayrılma niyetine etkisinde duygusal zekânın aracılık rolünün olmadığı anlamına gelmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Yabancılaşma, İşten Ayrılma Niyeti, Duygusal Zekâ, AVM Çalışanları

The Mediating Role of Emotional Intelligence in the Effect of Alienation on Intention to Leave: A Research on Shopping Mall Employees

Öz

The aim of the study is to examine the mediating role of emotional intelligence in the effect of perceived alienation on intention to leave. The research is conducted on the employees of two shopping mall operating in Denizli. Face-to-face and drop-off survey methods are used in the research and the data obtained are evaluated in SPSS and SPSS AMOS programs. The scales are prepared in a five-point Likert type with equal intervals. Structural equation modeling (SEM) is used in the application of confirmatory factor analyzes (CFA) and testing of hypotheses. While testing the mediating role of emotional intelligence in the effect of perceived alienation on intention to leave, the four-stage method developed by Baron and Kenny is adopted. According to the results obtained, perceived alienation affects intention to leave work positively and affects emotional intelligence negatively. The effect of emotional intelligence on intention to leave is examined and no significant relationship is found. According to the Baron and Kenny method, this result means that emotional intelligence does not have mediating role in the effect of perceived alienation on intention to leave.

Anahtar Kelimeler

Alienation, Intention to Leave, Emotional Intelligence, Shopping Mall Employees

Kaynakça

• Adeyemo, D. A. ve Adeleye, A. T. (2008). Emotional intelligence, religiosity and self-efficacy as predictors of psychological well-being among secondary school adolescents in Ogbomoso, Nigeria. Europe’s Journal of Psychology, 4(1), 22-31.
• Agarwal, S. (1993). Influence of formalization on role stress, organizational commitment and work alienation of salespersons: A cross-national comparative study. Journal of International Business Studies, 24(4), 715-739.
• Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50(2), 179-211.
• Allen, B. H. ve LaFollette, W. R. (1977). Perceived organizational structure and alienation among management trainees. Academy of Management Journal, 20(2), 334-341.
• Arı, G. S., Bal, H. ve Bal, E. Ç. (2010). İşe bağlılığın tükenmişlik ve işten ayrılma niyeti ilişkisindeki aracılık etkisi: Yatırım uzmanları üzerinde bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(3), 143-166.
• Avşar, G. ve Kaşıkcı, M. (2010). Hemşirelik yüksekokulu öğrencilerinde duygusal zekâ düzeyi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 13(1), 1-6.
• Aytaç, M. ve Öngen, B. (2012). Doğrulayıcı faktör analizi ile yeni çevresel paradigma ölçeğinin yapı geçerliliğinin incelenmesi. İstatistikçiler Dergisi: İstatistik ve Aktüerya, 5(1), 14-22.
• Bahadori, M. (2012). The effect of emotional intelligence on entrepreneurial behavior: A case study in a medical science university. Asian Journal of Business Management, 4(1), 81-85.
• Bakan, İ. ve Güler, B. (2017). Duygusal zekânın, yaşam doyumu ve akademik başarıya etkileri ve demografik özellikler bağlamında algı farklılıkları. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19(33), 1-11.
• Balachandran, M., Raakhee, A. S. ve Sam Sananda Raj, H. (2007). Life satisfaction and alienation of elderly males and females. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 33(2), 157-160.
• Banai, M. ve Reisel, W. D. (2007). The influence of supportive leadership and job characteristics on work alienation: A six-country investigation. Journal of World Business, 42(4), 463-476.
• Baron, R. M. ve Kenny, D. A., (1986). The moderator-mediator variable distinctionin social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182.
• Başçı, E. (2019). Modern agoraların teatral maskesi: Duygusal emek. Sosyoloji Notları, 3(1), 18-38.
• Başol, R. Ö. (2020). İş stresi, iş doyumu ve işten ayrılma niyeti ilişkileri: AVM çalışanları üzerine bir araştırma. İş, Güç: Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 22(2), 25-44.
• Briner, R. B. (1999). The neglect and importance of emotion at work. European Journal of Work and Organizational Psychology, 8(3), 323-346.
• Burkitt, I. (2019). Alienation and emotion: Social relations and estrangement in contemporary capitalism. Emotions and Society, 1(1), 51-66.
• Carlson, E. R. ve Tannyhill, R. J. (2019). A foundational framework for andragogy in oral and maxillofacial surgery III: Emotional intelligence. Journal of Oral and Maxillofacial Surgery, 77(7), 1324-1326.
• Carmeli, A., Yitzhak‐Halevy, M. ve Weisberg, J. (2009). The relationship between emotional intelligence and psychological wellbeing. Journal of Managerial Psychology, 24(1), 66-78.
• Chiu, R. K. ve Francesco, A. M. (2003). Dispositional traits and turnover intention. International Journal of Manpower, 24(3), 284-298.
• Choerudin, A. (2016). The effect of emotional intelligence on job performance and turnover intention: An empirical study. Polish Journal of Management Studies, 14(1), 51-62.
• Çakmur, H. (2012). Araştırmalarda ölçme-güvenilirlik-geçerlilik. TAF Preventive Medicine Bulletin, 11(3), 339-344.
• Çarıkçı, H. ve Özmen, M. (2015). Mağaza çalışanlarının duygusal zekâ, iş tatmini ve örgütsel bağlılıkları üzerine bir araştırma: Antalya ili örneği. Journal of International Social Research, 8(41), 1178-1193.
• Çiftci, D. Ö. (2021). Emotional exhaustion as a mediator among workplace loneliness, work alienation and turnover intention. International Journal of Organization Theory & Behavior, 24(2), 93-106.
• Çivilidağ, A. (2015). Öğretim elemanlarında örgütsel sinizm ve işe yabancılaşma arasındaki ilişkide yaşam doyumunun aracı rolü. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 17(4), 259-286.
• Çoşkun, R., Altunışık, R. ve Yıldırım, E. (2017). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı (9. Baskı). Sakarya Yayıncılık.
• Çevik, D. D. (2019). “Maskeli Balonun İşçileri”: Bir duygusal emek çalışması. Electronic Turkish Studies, 14(5), 53-66.
• Deniz, M. (2012). Duygusal zekâ boyutları ile liderlik uygulamaları arasındaki ilişki: Sağlık sektörü yöneticileri üzerine bir araştırma. E-Journal of New World Sciences Academy, 7(2), 45-66.
• Doğan, S. ve Şahin, F. (2007). Duygusal zekâ: Tarihsel gelişimi ve örgütler için önemine kavramsal bir bakış. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 231-252.
• Douglas, C., Frink, D. D. ve Ferris, G. R. (2004). Emotional intelligence as a moderator of the relationship between conscientiousness and performance. Journal of Leadership & Organizational Studies, 10(3), 2-13.
• Elmas, S. (2012). İşyerinde mobbing ve çalışanların işten ayrılma niyeti üzerine etkilerine ilişkin bir araştırma [Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Endeksa. (2021). AVM’ler. https://www.endeksa.com/tr/analiz/denizli/malls adresinden 1 Mart 2021 tarihinde alınmıştır.
• Ercan, İ. ve Kan, İ. (2004). Ölçeklerde güvenirlik ve geçerlik. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 30(3), 211-216.
• Forsyth, P. B. ve Hoy, W. K. (1978). Isolation and alienation in educational organizations. Educational Administration Quarterly, 14(1), 80-96.
• Giao, H. N. K., Vuong, B. N., Huan, D. D., Tushar, H. ve Quan, T. N. (2020). The effect of emotional intelligence on turnover intention and the moderating role of perceived organizational support: Evidence from the banking industry of Vietnam. Sustainability, 12(5), 1-35.
• Golden, T. D. ve Veiga, J. F. (2018). Self-estrangement’s toll on job performance: The pivotal role of social exchange relationships with coworkers. Journal of Management, 44(4), 1573-1597.
• Greenberg, E. S. ve Grunberg, L. (1995). Work alienation and problem alcohol behavior. Journal of Health and Social Behavior, 36(1), 83-102.
• Hoy, W. K. (1972). Dimensions of student alienation and characteristics of public high school. Interchange, 3(4), 38-52.
• Hoy, W. K., Blazovsky, R. ve Newland, W. (1983). Bureaucracy and alienation: A comparative analysis. Journal of Educational Administration, 21(2), 109-120.
• Jaeggi, R. (2014). Alienation: New directions in critical theory. Columbia University Press.
• Joo, B. K. B. ve Park, S. (2010). Career satisfaction, organizational commitment, and turnover intention. Leadership & Organization Development Journal, 31(6), 482-500.
• Kalekin-Fishman, D. ve Langman, L. (2015). Alienation: The critique that refuses to disappear. Current Sociology, 63(6), 916-933.
• Kanbur, E. (2017). A research for examining work alienation through demographic characteristics. International Journal of Academic Value Studies (Javstudies), 3(16), 76-86.
• Kanungo, R. N. (1979). The concepts of alienation and involvement revisited. Psychological Bulletin, 86(1), 119-138.
• Karabal, C., Sağbaş, M. ve Kaygın, E. (2016). Mobbing ile örgütsel yabancılaşma arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 140-162.
• Karavardar, G. (2015). Örgütsel adaletin iş tatmini, örgütsel bağlılık ve işten ayrilma niyeti üzerindeki etkisi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 11(26), 139-150.
• Kaur, J. ve Singh, G. (2015). Alienation among urban adolescents in relation to emotional intelligence. International Journal of Allied Practice, Research and Review, 2(1), 32-36.
• Keating, B. R. (1987). Reducing classroom alienation: Applications from theory. Teaching Sociology, 15(4), 407-409.
• Khalid, J., Khaleel, M., Ali, A. J. ve Islam, M. S. (2018). Multiple dimensions of emotional intelligence and their impacts on organizational commitment and job performance. International Journal of Ethics and Systems, 34(2), 221-232.
• Kim, S., Tam, L., Kim, J. N. ve Rhee, Y. (2017). Determinants of employee turnover intention. Corporate Communications: An International Journal, 22(3), 308-328.
• Koç, B. (2013). Yabancılaşma ve modern tüketim mabetleri üzerine bir çözümleme. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(2), 205-225.
• Kurtulmuş, M. ve Yiğit, B. (2016). İşe yabancılaşmanın öğretmenlerin işten ayrılma niyetine etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 860-871.
• Langley, A. (2000). Emotional intelligence–a new evaluation for management development?. Career Development International, 5(3), 177-183.
• Lystad, M. H. (1972). Social alienation: A review of current literatüre. The Sociological Quarterly, 13(1), 90-113.
• Lytkina, E. (2015). Anomie and alienation in the post-communist area: A reapplication of the middleton scale in Russia and Kazakhstan. (Working Paper No: WP BRP). Higher School of Economics Research.
• Mayer, J. D. ve Salovey, P. (1995). Emotional intelligence and the construction and regulation of feelings. Applied and Preventive Psychology, 4(3), 197-208.
• McCleskey, J. (2014). Emotional intelligence and leadership. International Journal of Organizational Analysis, 22(1), 76-93.
• Michaels, R. E., Cron, W. L., Dubinsky, A. J. ve Joachimsthaler, E. A. (1988). Influence of formalization on the organizational commitment and work alienation of salespeople and industrial buyers. Journal of Marketing Research, 25(4), 376-383.
• Miman, M. (2018). Alışveriş merkezlerinde duygusal zekâ seviyelerine etki eden faktörler üzerine bir çalışma: Şanlıurfa durumu. Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 97-114.
• Moch, M. K. (1980). Job involvement, internal motivation, and employees' integration into networks of work relationships. Organizational Behavior and Human Performance, 25(1), 15-31.
• Mottaz, C. J. (1981). Some determinants of work alienation. Sociological Quarterly, 22(4), 515-529.
• Muntaner, C., Benach, J., Hadden, W. C., Gimeno, D. ve Benavides, F. G. (2006). A glossary for the social epidemiology of work organisation: Part 2 terms from the sociology of work and organisations. J Epidemiol Community Health, 60(12), 1010-1012.
• Nair, N. ve Vohra, N. (2010). An exploration of factors predicting work alienation of knowledge workers. Management Decision, 48(4), 600-615.
• Nair, N. ve Vohra, N. (2012). The concept of alienation: Towards conceptual clarity. International Journal of Organizational Analysis, 20(1), 25-50.
• Ng, K. M., Wang, C., Zalaquett, C. P. ve Bodenhorn, N. (2008). A confirmatory factor analysis of the wong and law emotional intelligence scale in a sample of international college students. International Journal for the Advancement of Counselling, 30(2), 131-144.
• Pearlin, L. I. (1962). Alienation from work: A study of nursing personnel. American Sociological Review, 27(3), 314-326.
• Petrides, K. V., Mikolajczak, M., Mavroveli, S., Sanchez-Ruiz, M. J., Furnham, A. ve Perez-Gonzalez, J. C. (2016). Developments in trait emotional intelligence research. Emotion Review, 8(4), 335-341.
• Polat, M. ve Meydan, C. H. (2010). Örgütsel özdeşleşmenin sinizm ve işten ayrılma niyeti ile ilişkisi üzerine bir araştırma. Savunma Bilimleri Dergisi, 9(1), 145-172.
• Powell, W. E. (1994). The Relationship between feelings of alienation and burnout in social work. Families in Society: The Journal of Contemporary Human Services, 75(4), 229-235.
• Punia, P. ve Berwal, S. (2017). Alienation in students with visual impairment in special and inclusive schools: A study of Haryana State. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 43(1), 67-74.
• Quan, J. ve Cha, H. (2010). IT certifications, outsourcing and information systems personnel turnover. Information Technology & People, 23(4), 330-351.
• Rada-Florina, H., Simona, S., Rita-Monica, T. ve Michaela, R. C. (2012). About emotional intelligence and leadership. Annals of Faculty of Economics, 1(2), 744-749.
• Rafalides, M. ve Hoy, W. K. (1971). Student sense of alienation and pupil control orientation of high schools. The High School Journal, 55(3), 101-111.
• Rathore, D., Chadha, N. K. ve Rana, S. (2017). Emotional intelligence in the workplace. Indian Journal of Positive Psychology, 8(2), 162-165.
• Rayce, S. B., Kreiner, S., Damsgaard, M. T., Nielsen, T. ve Holstein, B. E. (2018). Measurement of alienation among adolescents: Construct validity of three scales on powerlessness, meaninglessness and social ısolation. Journal of Patient-Reported Outcomes, 2(14), 1-12.
• Roberts, B. R. (1987). A confirmatory factor-analytic model of alienation. Social Psychology Quarterly, 50(4), 346-351.
• Salihoğlu, G. H. (2014). Örgütsel yabancılaşma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 6(2) , 1-11.
• Salovey, P. ve Grewal, D. (2005). The science of emotional intelligence. Current Directions in Psychological Science, 14(6), 281-285.
• Salovey, P. ve Mayer, J. D. (1990). Emotional intelligence. Imagination, Cognition and Personality, 9(3), 185-211.
• Sarros, J. C., Tanewski, G. A., Winter, R. P., Santora, J. C. ve Densten, I. L. (2002). Work alienation and organizational leadership. British Journal of Management, 13(4), 285-304.
• Schneider, T. R., Lyons, J. B. ve Khazon, S. (2013). Emotional intelligence and resilience. Personality and Individual Differences, 55(8), 909-914.
• Seeman, M. (1959). On the meaning of alienation. American Sociological Review, 24(6), 783-791.
• Seeman, M. (1967). On the personal consequences of alienation in work. American Sociological Review, 32(2), 273-285.
• Seeman, M. (1983). Alienation motifs in contemporary theorizing: The hidden continuity of the classic themes. Social Psychology Quarterly, 46(3), 171-184.
• Singh, G. (2015). Alienation among b. ed. students in relation to self-efficacy and emotional intelligence. International Education and Research Journal, 5(1), 69-71.
• Sökmen, A. ve Şimşek, T. (2016). Örgütsel bağlılık, örgütle özdeşleşme, stres ve işten ayrılma niyeti ilişkisi: Bir kamu kurumunda araştırma. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3), 606-620.
• Stone-Johnson, C. (2016). Intensification and isolation: Alienated teaching and collaborative professional relationships in the accountability context. Journal of Educational Change, 17(1), 29-49.
• Suarez‐Mendoza, M. J. ve Zoghbi‐Manrique‐de‐Lara, P. (2007). The impact of work alienation on organizational citizenship behavior in the Canary Islands. International Journal of Organizational Analysis, 15(1), 56-76.
• Suleman, Q., Hussain, I., Syed, M. A., Parveen, R., Lodhi, I. S. ve Mahmood, Z. (2019). Association between emotional intelligence and academic success among undergraduates: A cross-sectional study in KUST, Pakistan. PLoS One, 14(7), 1-22.
• Şentürk, B. ve Yazıcı, A. G. (2020). Sporcuların çoklu zeka düzeylerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi: Ordu ili örneği. Uluslararası Egzersiz Psikolojisi Dergisi, 2(1), 36-48.
• Tanrıverdi, H. ve Kılıç, N. (2016). Algılanan örgütsel destek ve örgütsel yabancılaşma arasındaki ilişkinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar E-Dergisi, 1(1), 1-18.
• Tomeh, A. K. (1974). Alienation: A cross-cultural analysis. The Journal of Social Psychology, 94(2), 187-200.
• Tsang, K. K. (2018). Teacher alienation in Hong Kong. Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education, 39(3), 335-346.
• Turan, N. ve Özkan, B. (2019). Travmatik terör yaşantıları sonrası kendine yabancılaşma. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 11(4), 496-505.
• Turunç, Ö. ve Çelik, M. (2010). Örgütsel özdeşleşme ve kontrol algılamalarının, çalışanların işten ayrılma niyeti ve iş performansına etkileri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(3), 163-181.
• Uslu, O. ve Uslu, M. (2019). The impact of emotional intelligence on employees’ attitudes. Journal of Applied Management and Investments, 8(1), 32-43.
• Usul, H. ve Atan, A. (2014). Sağlık sektöründe yabancılaşma düzeyi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16(26), 1-10.
• Uysaler, L. A. (2010). Örgütsel yabancılaşmanın örgütsel bağlılık, iş tatmini ve işten ayrılma eğilimi ile bağlantısı ve yabancılaşma yönetimi [Yüksek Lisans Tezi]. Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü.
• Ünsar, S. ve Dinçer, D. (2014). Duygusal zekânın işten ayrılma eğilimine etkisi: Bir alan araştırması. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 4(7), 55-66.
• West, E. G. (1969). The Political Economy of Alienation: Karl Marx and Adam Smith. Oxford Economic Papers, New Series, 21(1), 1-23.
• Wong, C. S. ve Law, K. S. (2002). The effects of leader and follower emotional intelligence on performance and attitude: An exploratory study. The Leadership Quarterly, 13(3), 243-274.
• Yeşilyaprak, B. (2001). Duygusal zekâ ve eğitim açısından doğurguları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 25(25), 139-146.
• Yıldırım, M. H., Erul, E. E. ve Kelebek, P. (2014). Tükenmişlik ile işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki banka çalışanları üzerine bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 6(1), 34-44.
• Yılmaz, S. ve Sarpkaya, P. (2009). Eğitim örgütlerinde yabancılaşma ve yönetimi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 314-333.
• Yorulmaz, M. ve Sevinç, F. (2020). Yat kaptanlarının işe yabancılaşmaları ve işten ayrılma niyetlerinde kontrol odağının düzenleyici etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(2), 1524-1539.
• Yin-Fah, B. C., Foon, Y. S., Chee-Leong, L. ve Osman, S. (2010). An exploratory study on turnover intention among private sector employees. International Journal of Business and Management, 5(8), 57-64.
• Zurcher Jr, L. A., Meadow, A. ve Zurcher, S. L. (1965). Value orientation, role conflict and alienation from work: A cross-cultural study. American Sociological Review, 30(4), 539-548.
• Zwagery, R. V. ve Akbar, M. (2018). Self alienation of adolescents with visual impairments. Advances in Social Science Education and Humanities Research, 272(1), 11-13.