Sağlık Hizmetlerinden Yoksunluk Göstergeleri Açısından Türkiye ve Seçilmiş OECD Ülkelerinin Karşılaştırılması

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 100. Yıl Özel Sayısı, 305 - 318, 29.10.2023

Zeynep Merve Dinler , Mahmut Akbolat

https://doi.org/10.21076/vizyoner.1336246

Öz

Bir ülkenin sağlık hizmetlerinden yoksunluk düzeyi, o ülkenin sağlık hizmetlerindeki gelişmişlik düzeyini gösteren önemli parametrelerden biridir. Bu nedenle sağlık hizmetlerinden yoksunluk göstergelerinin karşılaştırılmasıyla elde edilen bulgular kritik önem taşımaktadır. Bu bağlamda çalışmada Türkiye'nin sağlık hizmetlerinden yoksunluk göstergeleri seçilmiş OECD ülkeleriyle karşılaştırılarak incelenmiştir. Amaç Türkiye'nin sağlık hizmetlerine erişimde yaşadığı zorlukları ve ilerleme potansiyelini diğer ülkeler ile karşılaştırarak ortaya koymaktır. Çalışmada (i) cepten yapılan sağlık harcamaları, (ii) sağlık harcamaları nedeniyle hizmetlere erişememe, (iii) hastane sayısı, (iv) doktor sayısı ve (v) yatak sayısını gösterge olarak kullanılmıştır. TOPSIS yönteminden yararlanarak ülkelerin sağlık hizmetlerinden yoksun kalma düzeyleri karşılaştırılmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre, OECD ülkeleri arasında sağlık hizmetlerinden yoksunluk göstergelerinde farklılıklar bulunmaktadır. Doktor ve yatak sayılarında değişiklikler olmakla birlikte Birleşik Krallığın sıralamada en iyi ülke olduğu tespit edildi. Ayrıca Türkiye ve Meksika'nın sıralamada konumunun olumsuz yönde geliştiği gözlemlenmiştir. Ülkelerin kullandıkları finansman yöntemlerindeki farklılıklar ve yoksunluk göstergelerindeki azalma dikkate alındığında, politika yapıcılara mevcut farkındalığı artırmak için önemli görevler düşmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yoksunluk, Sağlık Hizmetlerinde Yoksunluk, OECD Ülkeleri

The Comparison of Turkey and Some Selected OECD Countries in Terms of Health Care Deprivation Indicators

Öz

A country's level of deprivation of health services is one of the critical parameters that show the level of development in that country's health services. Therefore, the findings obtained by comparing indicators of deprivation of health services are of critical importance. In this respect, in the study, the deprivation indicators of healthcare services in Turkey are compared and examined with selected OECD countries. The aim is to reveal Turkey's difficulties in accessing health services and its potential for progress by comparing it with other countries. In the study, (i) out-of-pocket health expenses, (ii) inability to access services due to health expenses, (iii) number of hospitals, (iv) number of doctors and (v) number of beds are used as indicators. Using the TOPSIS method, countries' levels of deprivation of health services are compared. According to the study results, there are differences in indicators of lack of health services among OECD countries. Although there are changes in the number of doctors and beds, the United Kingdom is found to be the best country in the ranking. Additionally, it is observed that the positions of Turkey and Mexico in the rankings have developed negatively. Considering the differences in the financing methods countries use and the decrease in deprivation indicators, policymakers must increase the current awareness.

Anahtar Kelimeler

Deprivation, Deprivation in Health Services, OECD Countries

Kaynakça

• Arsenijevic, J., Pavlova, M., Rechel, B. ve Groot, W. (2016). Catastrophic health care expenditure among older people with chronic diseases in 15 European countries. PLoS ONE, 11(7), 1–18. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0157765
• Ataç, Ö., ve Sur, H. (2020). Meksika sağlık sistemi. http://www.sdplatform.com/Yazilar/Kose-Yazilari/543/Saglik-sistemleri-3-Meksika.aspx adresinden 5 Nisan 2020 tarihinde alınmıştır.
• Boyer, L., Baumstarck, K., Iordanova, T., Fernandez, J., Jean, P. ve Auquier, P. (2014). A poverty-related quality of life questionnaire can help to detect health inequalities in emergency departments. Journal of Clinical Epidemiology, 67(3), 285–295. https://doi.org/10.1016/j.jclinepi.2013.07.021
• Burke, A. ve Jones, A. (2019). The development of an index of rural deprivation: A case study of Norfolk, England. Social Science and Medicine, 227(January 2018), 93–103. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2018.09.019
• Cabrera-Barona, P., Wei, C. ve Hagenlocher, M. (2016). Multiscale evaluation of an urban deprivation index: Implications for quality of life and healthcare accessibility planning. Applied Geography, 70, 1–10. https://doi.org/10.1016/j.apgeog.2016.02.009
• Charlton, J., Rudisill, C., Bhattarai, N. ve Gulliford, M. (2013). Impact of deprivation on occurrence, outcomes and health care costs of people with multiple morbidity. Journal of Health Services Research and Policy, 18(4), 215–223. https://doi.org/10.1177/1355819613493772
• Chowdhury, A. M. R., Bhuiya, A., Chowdhury, M. E., Rasheed, S., Hussain, Z. ve Chen, L. C. (2013). The Bangladesh paradox: Exceptional health achievement despite economic poverty. The Lancet, 382(9906), 1734–1745. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(13)62148-0
• Çinaroğlu, S. ve Şahin, B. (2016). Katastrofik sağlık harcaması ve yoksullaştırıcı etki. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19(1), 73–86.
• Daştan, İ. ve Çetinkaya, V. (2015). OECD Ülkeleri ve Türkiye ’ nin sağlık sistemleri , sağlık harcamaları ve sağlık göstergeleri karşılaştırması comparing health systems health expenditures and health. SGD- Sosyal Güvenlik Dergisi, 5(1), 104–134.
• Dünya B. (2020, Ocak). Health systems: Improving performance. https://www.who.int/healthsystems/PR_HSS_OECD_final.pdf
• Gilthorpe, M. S. ve Wilson, R. C. (2003). Rural/urban differences in the association between deprivation and healthcare utilisation. Social Science and Medicine, 57(11), 2055–2063. https://doi.org/10.1016/S0277-9536(03)00071-6
• Han, J., Meyer, B. ve Sullivan, J. (2020). Income and poverty in the covıd-19 pandemic. https://doi.org/10.3386/w27729
• Health Status. (2020). Sağlık göstergeleri. https://stats.oecd.org/index.aspx?DataSetCode=HEALTH_STAT adresinden 23 Ekim 2020 tarihinde alınmıştır.
• Heard-Garris, N., Boyd, R., Kan, K., Perez-Cardona, L., Heard, N. J. ve Johnson, T. J. (2021). Structuring poverty: how racism shapes child poverty and child and adolescent health. Academic Pediatrics, 21(8), S108–S116. https://doi.org/10.1016/j.acap.2021.05.026
• Htet, S., Fan, V., Alam, K. ve Mahal, A. (2015). Financial risks from ill health in myanmar: Evidence and policy implications. Asia-Pacific Journal of Public Health, 27(4), 418–428. https://doi.org/10.1177/1010539514558332
• Marmot, M., Friel, S., Bell, R., Houweling, T. A. ve Taylor, S. (2008). Closing the gap in a generation: health equity through action on the social determinants of health. The Lancet, 372(9650), 1661–1669. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(08)61690-6
• Martin, D., Miller, A. P., Quesnel-Vallée, A., Caron, N. R., Vissandjée, B. ve Marchildon, G. P. (2018). Canada’s universal health-care system: achieving its potential. The Lancet, 391(10131), 1718–1735. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(18)30181-8
• Mi, H., Fan, X., Lu, B., Cai, L. ve Piggott, J. (2018). Preparing for population ageing: Estimating the cost of formal aged care in China. Journal of the Economics of Ageing, 100183. https://doi.org/10.1016/j.jeoa.2018.12.002
• OECD. (2020). Health expenditure. https://stats.oecd.org/index.aspx?DataSetCode=HEALTH_STAT adresinden 21 Şubat 2023 tarihinde alınmıştır.
• Ortiz-Teran, E., Ortiz, T., Turrero, A. ve Lopez-Pascual, J. (2019). Neural implications of investment banking experience in decision-making under risk and ambiguity. Journal of Neuroscience, Psychology, and Economics, 12(1), 34–44. https://doi.org/10.1037/npe0000100
• Özdemir, D. (2020, Ocak) Topsis eğitimi. http://www.udemy.com.tr/
• Rambaree, K. (2011). Kronik yoksulluğun ortadan kaldırılması niçin zordur? Uluslararası Yoksullukla Mücadele Stratejileri Sempozyumu. İstanbul.
• Rice, T., Rosenau, P., Unruh, L., Barnes, A., Saltman, R. ve Van Ginneken, E. (2013). United state of america: health system review.Europen Observatory on Health Systems and Policies. Ruhadam, D. (2020). Türk sağlık sistemi. https://twitter.com/DrRuhadam/status/1247641504199385089)
• Rump, A. ve Schöffski, O. (2016). The German and Japanese health care systems: An international comparison using an input–output model. Public Health, 141, 63–73. https://doi.org/10.1016/j.puhe.2016.06.023
• Şantaş, F. ve Şantaş G. (2013). Cepten ve katastrofı̇k sağlık harcaması: Türkı̇ye’de 2002-2017 dönemı̇nin karşılaştırmalı olarak ı̇ncelenmesı. Journal of Chemical Information and Modeling, 53(9).
• Sağlık Araştırmaları. (2020). Türkiye sağlık araştırmaları verileri. http://www.sck.gov.tr/wp-content/uploads/2020/08/TNSA2018_ana_Rapor.pdf
• Saturk. (2020). Meksika sağlık sistemi. http://www.saturk.gov.tr/images/pdf/ust/meksika.pdf
• Sims, A. (2006). Deprivation and health: social inequality and equity of access to healthcare services. Hallam University.
• Tatar, M. (2011). Sağlık hizmetlerinin finansman modelleri: sosyal sağlık sigortasının türkiye’de gelişimi. SGD- Sosyal Güvenlik Dergisi, 1(1), 103–113.
• TÜİK. (2020). Türkiye verileri. https//www.tük.gov.tr adresinden 22 Eylül 2022 tarihinde alınmıştır.
• Vaucher, P., Bischoff, T., Diserens, E. A., Herzig, L., Meystre-Agustoni, G., Panese, F., Favrat, B., Sass, C. ve Bodenmann, P. (2012). Detecting and measuring deprivation in primary care: Development, reliability and validity of a self-reported questionnaire: The DiPCare-Q. BMJ Open, 2(1). https://doi.org/10.1136/bmjopen-2011-000692
• Vigo, D. V, Kestel, D., Pendakur, K., Thornicroft, G., ve Atun, R. (2019). Disease burden and government spending on mental, neurological, and substance use disorders, and self-harm: Cross-sectional, ecological study of health system response in the Americas. The Lancet Public Health, 4(2), e89–e96. https://doi.org/10.1016/S2468-2667(18)30203-2
• WHO. (2020). Health and poverty. https://www.who.int/ adresinden 18 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
• WHO. (2022). Health systems: Improving performance. https://www.who.int/healthsystems/PR_HSS_OECD_final.pdf
• Yar, C. E., Çulha, E. D. ve Atilla, A. E. (2019). Sağlık Sistemi kapasite göstergeleri ile ekonomik büyüme ilişkisi üzerine ekonometrik bir inceleme. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 22(2), 281–304.
• Yaşar, G. (2010). Sağlık finansmanını değerlendirme ölçütleri. Ankara Üniversitesi Dikimevi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi, 9(1), 31–43.
• Yıldırım, H. ve Yıldırım, T. (2015). Avrupa birliği’ne üyelik sürecinde türkiye sağlık sektörü araştırmaları. (2. Baskı). Absam yayınları.
• Yılmaz, F. ve Yılmaz, B. (2017). Validity and reliability of turkish version of deprivation in primary care questionnaire (dipcare–q). Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 11(2), 79–79. https://doi.org/10.21763/tjfmpc.317738
• Yoksulluk Göstergeleri. (2020). www.seffaflik.org adresinden 1 Şubat 2022 tarihinde alınmıştır.