Türkiye’de Yetişkinlere Yönelik Ruh Sağlığı Hizmetlerinin Sağlık Profesyonellerinin Görüşleri Doğrultusunda Değerlendirilmesi - Nitel Araştırma

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 45, 143 - 157, 28.02.2025

Öznur Karaoğlu , Haydar Sur , İsmail Barış

https://doi.org/10.21076/vizyoner.1500320

Öz

Bu çalışmanın amacı Türkiye’de yetişkinlere yönelik sunulan ruh sağlığı hizmetlerinin ruh sağlığı profesyonellerinin görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesidir. Psikiyatrist, psikiyatri hemşiresi, klinik psikolog ve sosyal çalışmacılardan oluşan 22 sağlık profesyoneli ile yarı yapılandırılmış bireysel derinlemesine görüşmeler yapılmış, veriler betimsel analiz ve içerik analiz yöntemiyle değerlendirilmiştir. Analiz sonucunda sekiz tema belirlenmiş, en çok kodlanan tema "Ruh Sağlığı Hizmetlerinin Sunumu ve Örgütlenmesi" olurken, en çok kodlanan alt tema "Ruh sağlığı yasasının eksikliği" ve "Ruh sağlığı hizmetlerine erişim eksikliği" olmuştur. Katılımcılar hastayı ve ailesini merkeze alan bir hizmet sunumuna, koruyucu ruh sağlığı hizmetlerine öncelik verilmesine, hizmet kalitesinin ve hizmete erişimin iyileştirilmesi için finansal kaynakların, nitelikli ruh sağlığı profesyonellerinin ve toplum ruh sağlığı merkezlerinin artırılmasına ihtiyaç duyulduğunu belirtmişlerdir. Bulgular ruh sağlığı politikalarında paydaşların ihtiyaçları doğrultusunda yeni düzenlemelere ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. Ruh sağlığı boyutunun sağlık hizmetleri planlaması ve örgütlenmesinde arka planda kalmasının toplum sağlığına katkı fırsatını engellediği, bu nedenle kamu sağlığının korunması ve geliştirilmesinde öncelikli konulardan biri olarak ele alınmasına ihtiyaç duyulduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ruh Sağlığı Hizmetleri, Sağlık Politikaları, Nitel Araştırma

Etik Beyan

Bu çalışma için Üsküdar Üniversitesi Etik Kurulu'ndan 61351342-/2019-537 sayılı ve 27.11.2019 tarihli etik kurul onayı alınmıştır.

Evaluation of Mental Health Services for Adults in Türkiye According to Health Professionals' Perspectives - Qualitative Study

Öz

The study aims to evaluate mental health services provided to adults in Türkiye based on the perspectives of mental health professionals. Semi-structured, in-depth individual interviews are conducted with 22 health professionals, including psychiatrists, psychiatric nurses, clinical psychologists, and social workers. Data are evaluated using descriptive and content analysis methods. Based on the analysis, eight themes are identified. The most coded theme is “Mental Health Service Delivery and Organization”, while the most coded sub-theme is “Lack of mental health law” and “Lack of access to mental health services”. Participants emphasize the necessity for service delivery centered on the patient and their family, prioritizing preventive mental health services, and the need to increase financial resources, qualified mental health professionals, and community mental health centers to enhance service quality and access. The findings indicate the need for new regulations in mental health policies that address the needs of stakeholders. It is concluded that the neglect of the mental health dimension in the planning and organization of healthcare services hinders the opportunity to contribute to public health and therefore, it needs to be considered a priority in the protection and promotion of public health.

Anahtar Kelimeler

Mental Health Services, Health Policies, Qualitative Research

Etik Beyan

For this study the approval of ethical committee no 61351342-/2019-537 dated 27.11.2019 was taken from the Ethical Committee, Uskudar University.

Kaynakça

• Arango, C., Díaz-Caneja, C. M., McGorry, P. D., Rapoport, J., Sommer, I. E., Vorstman, J. A., McDaid, D., Marín, O., Serrano-Drozdowskyj, E., Freedman, R., & Carpenter, W. (2018). Preventive strategies for mental health. The Lancet Psychiatry, 5(7), 591–604. https://doi.org/10.1016/S2215-0366(18)30057-9
• Arslan, Ü., Karataş, U. Y., & Dostuoğlu, E. (2019). Psikolojik danışmanlık alanında mevcut ve gelişen etik sorunlar. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 86-103. https://doi.org/10.17860/mersinefd.515865
• Artukoğlu Kayacan, P., & Kılıç, B. (2023). Türkiye’de toplum ruh sağlığı hizmetleri: Kalitatif bir çalışma. Halk Sağlığı Araştırma ve Uygulamaları Dergisi, 1(1), 56–64. https://doi.org/10.5281/zenodo.10433375
• Attepe Özden, S., & İçağasıoğlu Çoban, A. (2018). Toplum ruh sağlığı merkezlerinde çalışan profesyonellerin gözünden toplum temelli ruh sağlığı hizmetleri. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 9(3), 186–194. https://doi.org/10.14744/phd.2018.00922 Baş, T., & Akturan, U. (2017). Nitel araştırma yöntemleri Nvivo ile nitel veri analizi, örnekleme, analiz, yorum (3rd ed.). Seçkin Yayıncılık. Başer, D., Kırlıoğlu, M., & Aktaş, A. (2013). Sosyal hizmet mesleğinin bir uygulama alanı olarak toplum temelli ruh sağlığı sistemi ve güncel değişimler. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24(2), 179–192.
• Baysan Arabacı, L., Bozkurt, S., Fener, E., Şıttak, S., Yılmaz, E., & Tuna, Ö. (2017). Psikiyatri hizmetleri kalite standartları açısından üç farklı hastane örneği: Öğrenci deneyimi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 8(1), 54–58. Bekiroğlu, S., & Demiröz, F. (2020). Toplum ruh sağlığı merkezlerinden hizmet alan ağır ruhsal hastalığa sahip bireylerin algıladıkları sosyal damgalanmanın incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 24(1), 41-52.
• Bilge, A., Bulutlu, H., Göktaş, K., & Siviloğlu, T. (2015). Topluma verilen stresle baş etme eğitiminin toplum ruh sağlığına yönelik etkililiğinin belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 18(2), 125–130.
• Bilir Uslu, M. K. (2022). Mental healthcare policy reform in Turkey: A qualitative study on the perspectives of user groups. Toplum ve Sosyal Hizmet, 33(1), 113-132. https://doi.org/10.33417/tsh.977939
• Creswell, J. W. (2014). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (3rd ed.). (M. Bütün & S.B. Demir, Trans), Siyasal Kitabevi, (Original work published 2013).
• Çakmak, C., & Konca, M. (2019). Seçilmiş OECD ülkelerinin ruh sağlığı hizmetleri etkinliğinin değerlendirilmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 51–56.
• Duran, S., & Ergün, S. (2018). The stigma perceived by parents of intellectual disability children: An interpretative phenomenological analysis study. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 19(4), 390–396.
• GBD 2017 Disease and Injury Incidence and Prevalence Collaborators. (2018). Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 354 diseases and injuries for 195 countries and territories, 1990-2017: A systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2017. Lancet. 392, 1789–1858.
• GBD 2019 Diseases and Injuries Collaborators. (2020). Global burden of 369 diseases and injuries in 204 countries and territories, 1990–2019: A systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2019. Lancet. 396, 1204–1222.
• Gözen, Ö., & Buz, S. (2020). Türkiye’de koruyucu ve önleyici ruh sağlığı uygulamaları: Sosyal hizmet uzmanları ve hastaların deneyimlerine dair nitel bir araştırma. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 12, 18-42.
• Gül, Ş., Genç Kuzuca, İ., & Arda, B. (2019). Sınırlı bir çalışma: Hekim ve hemşirelerin gözünden psikiyatri ve etik. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 28(4), 280–287.
• Huggett, C., Birtel, M. D., Awenat, Y. F., Fleming, P., Wilkes, S., Williams, S., & Haddock, G. (2018). A qualitative study: Experiences of stigma by people with mental health problems. Psychology and Psychotherapy, 91(3), 380–397. https://doi.org/10.1111/papt.12167
• Karabulut, E, Çayköylü, A., & Özkan, B. (2024). Community mental health in Türkiye and Europe: Data and influencing factors. Current Approaches in Psychiatry. 16(4):673-682. Kaya Kılıç, A. (2019). Toplum ruh sağlığı merkezi gezici ekip çalışmalarında ruhsal bozukluğu olan birey ve ailenin belirlenen sorunlarına yönelik yapılan müdahalelerin incelenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 10(3), 190–196. Kauppi, K., Hätönen, H., Adams, C. E., & Välimäki, M. (2015). Perceptions of treatment adherence among people with mental health problems and healthcare professionals. Journal of Advanced Nursing, 71(4), 777–788.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (1st ed.). (S. Turan, Trans), Nobel Akademik Yayıncılık, (Original work published 2009).
• Nesipoğlu, G. (2017). Zorunlu yatış özelinden ulusal “ruh sağlığı yasası”nın önemi ve gerekliliği. Türkiye Klinikleri J Med Ethics, 25(2), 49–56. Oflaz, F., Ançel, G., & Arslan, F. (2019). How to achieve effective teamwork: the view of mental health professionals. Cyprus Journal of Medical Sciences, 4(3), 235–241. Taş Soylu, G., Dikec, G., & Baysan Arabaci, L. (2019). Türkiye’de ruh sağlığı ve psikiyatri hemşireliği alanında yürütülen lisansüstü tezlerin niceliksel ve içerik açısından incelemesi. Journal of Psychiatric Nursing. 10(3):173-180
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2011). Ulusal ruh sağlığı eylem planı (2011-2023). Retrieved May 8, 2023 from https://www.saglik.gov.tr/TSHGM/dosya/1-73168/h/ulusal-ruhsagligi-eylemplani.pdf
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2016). Türkiye sağlık araştırması. Retrieved April 14, 2024 from https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkey-Health-Survey-2016-24573
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2019). Türkiye sağlık araştırması. Retrieved April 14, 2024 from https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Saglik-Arastirmasi-2019-33661
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2022). Türkiye sağlık araştırması. Retrieved April 14, 2024 from https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Saglik-Arastirmasi-2022-49747
• Uzun, U. (2016). Bir ruh sağlığı hastanesinde uzamış yatışların sosyodemografik ve klinik özellikler ile ilişkisi. [Residency Thesis]. Sağlık Bilimleri Üniversitesi. Ünverdi, E. H. (2019). Ruh sağlığı hizmetlerine ulaşım yolları psikiyatri hastalarının aile hekimliği uygulamasını kullanımı ve aile hekimi algısı. [Recidency Thesis]. Hacettepe Üniversitesi.
• World Health Organization. (2018). Mental Health Atlas 2017. Geneva: World Health Organization. Retrieved April 10, 2024 from https://www.who.int/publications/i/item/9789241514019
• World Health Organization (2021). Mental Health Atlas 2020. Geneva: World Health Organization. Retrieved April 10, 2024 from https://www.who.int/publications/i/item/9789240036703
• World Health Organization. (2022). Mental health and covıd-19: Early evidence of the pandemic’s impact. world health organization, Retrieved May 23, 2024 from http://www.jstor.org/stable/resrep44578
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma. (10th ed.). Seçkin Yayıncılık.
• Yönder Ertem, M. (2020). Toplum ruh sağlığı merkezinden hizmet alan hastaların aile işlevlerinin değerlendirilmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(3), 161-171.