ART THEORY AND CRITICISM METHOD IN THE CONTEXT OF LEO TOLSTOY’S WORK WHAT IS ART?

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: Ölümünün 115. Yılında L.N. Tolstoy: Sınırları Aşan Bir Yazarın Evrensel Mirası, 36 - 54, 31.10.2025

Celal Aslan , Talha Çiçek

Öz

The concept of art has been debated throughout history across theoretical platforms and aesthetic approaches. Lev Nikolayevich Tolstoy, who participated in this debate in the late nineteenth century with his work What is Art?, defined art not merely as a means of aesthetic pleasure but as a universal activity that facilitates emotional communication between people. For him, the fundamental criteria of art are sincerity, openness, originality, and social benefit. In light of these criteria, Tolstoy rejected elitist and materialistic approaches to art, defining works that reflect the common sentiments of the people as “good art.” Tolstoy distinguishes between two types of “good art”: religious art and universal art. Religious art conveys emotions that foster humanity's relationship with God and a sense of brotherhood, while universal art reflects simple and common emotions that everyone can understand. Both forms of art share a common purpose: to unite people and contribute to the spiritual development of society. The purpose of this study is to describe Tolstoy’s theory of art developed in his work What is Art? and the critical method he developed accordingly. The research examines the definition of art discussed in the work (the distinction between genuine art and imitation art), its purpose (moral responsibility and social function), its criteria (sincerity, clarity, originality, and social benefit), and its critical method (the distinction between religious art and universal art and the criterion of “contagion”) thematically using content analysis. The study concluded that Tolstoy’s theory of art and method of criticism contained shortcomings, as it did not pay much attention to the aesthetic dimension and based its evaluations of works and authors solely on religious and moral perspectives. However, his observations regarding the evaluation of art within the context of social integration, spiritual development, and ethical values remain significant in discussions of modern art.

Anahtar Kelimeler

Tolstoy , Art , Theory , Criticism , Method , Aesthetics

LEV TOLSTOY’UN SANAT NEDİR? ESERİ BAĞLAMINDA SANAT KURAMI VE ELEŞTİRİ YÖNTEMİ

Öz

Sanat kavramı, tarih boyunca birçok kuramsal düzlem ve estetik yaklaşım çerçevesinde tartışılmıştır. On dokuzuncu yüzyılın sonlarında bu tartışmaya Sanat Nedir? adlı eseriyle katılan Lev Nikolayeviç Tolstoy, sanatı yalnızca estetik bir haz aracı olarak değil, insanlar arasında duygusal iletişimi mümkün kılan evrensel bir etkinlik olarak tanımlar. Ona göre sanatın temel ölçütleri içtenlik, açıklık, özgünlük ve toplumsal yarardır. Bu ölçütler ışığında seçkinci ve maddi kazanç odaklı sanat anlayışlarını reddeden Tolstoy, halkın ortak duygularını yansıtan eserleri “iyi sanat” olarak nitelendirir. Tolstoy, “iyi sanat”ı ikiye ayırır: dinsel sanat ve evrensel sanat. Dinsel sanat, insanların Tanrı ile ilişkisini ve kardeşlik bilincini besleyen duyguları aktarırken; evrensel sanat, herkesin anlayabileceği basit ve ortak duyguları yansıtır. Her iki sanat türünün amacı ortaktır: insanları birleştirmek ve toplumun manevi gelişimine katkıda bulunmak. Bu çalışmanın amacı, Tolstoy’un Sanat Nedir? adlı eserinde geliştirdiği sanat kuramını ve buna bağlı olarak ortaya koyduğu eleştiri yöntemini betimlemektir. Araştırmada içerik analizi yöntemiyle eserde ele alınan sanatın tanımı (gerçek sanat–taklit sanat ayrımı), amacı (ahlaki sorumluluk ve toplumsal işlev), ölçütleri (içtenlik, açıklık, özgünlük ve toplumsal yarar) ve eleştiri yöntemi (dinsel sanat–evrensel sanat ayrımı ve ‘bulaşma’ ölçütü gibi) tematik olarak incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda Tolstoy’un sanat kuramı ve eleştiri yönteminin; estetik boyutu pek dikkate almadığı ve eser-yazar değerlendirmelerini salt dinî ve ahlaki bakış açısına dayandırması nedeniyle birtakım eksiklikler barındırdığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte sanatın toplumsal bütünleşme, manevi gelişim ve etik değerler bağlamında değerlendirilmesine yönelik tespitlerinin, modern sanat tartışmaları açısından hâlâ önemini koruduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Tolstoy , Sanat , Kuram , Eleştiri , Yöntem , Estetik

Kaynakça

• Birekul, M. (2021). Din, bilim ve sanata karşı: Ahlak arayışında sıra dışı bir yaşam, Tolstoy. Bilimname, 44, 369-387. https://doi.org/10.28949/bilimname.842375
• Dellaloğlu, B. F. (2021). Poetik ve politik: Bir kültürel çalışmalar ansiklopedisi. İstanbul: Timaş Yayınları. Dutton, D. (2001). Aesthetic universals. In B. Gaut & D. M. Lopes (Eds.), The Routledge companion to aesthetics. London: Routledge.
• Efil, Ş. (2020). Tolstoy’da sanatın din ve ahlakla ilişkisi. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 30, 473-496.
• Eichenbaum, B. (1994). Edebiyat kuramı Rus biçimciliği. Ankara: Yaba Yayınları.
• Frye, N. (2015). Eleştirinin anatomisi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Jahn, G. R. (2016). The aesthetic theory of Leo Tolstoy’s What Is Art? The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 34(1), 59-65.
• Kalfa, Z. (2015). Tolstoy’un sanat fikri Rus yazar Tolstoy’un Sanat Nedir? isimli eseri üzerine bir inceleme. Sanat Yazıları, 32, 111-124.
• Long, T. R. (1998). A selective defence of Tolstoy's What Is Art? Philosophical Writings, 8, 15-25.
• Luttrell, M. H. (2018). Color, line and narrative: Visual art techniques in Lev Tolstoy’s fiction (Unpublished doctoral dissertation). University of Kansas.
• Moran, B. (2002). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Parkin, C. J. F. (1969). Tolstoy's What is Art?. New Zealand Slavonic Journal, 4, 54-67. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/45278733
• Soykan, Ö. N. (2022). Estetik ve sanat felsefesi (2. baskı). İstanbul: Bilge Kültür Yayınları.
• Tolstoy, L. N. (1983). Chto takoe iskusstvo? [Что такое искусство? What is art?]. In Sobranie sochinenii v 22 tt. Moskva: Khudozhestvennaya literatura, 15, 41-221. Retrieved from https://rvb.ru/tolstoy/01text/vol_15/01text/0327.htm
• Tolstoy, L. N. (2024). Sanat nedir? (M. Beyhan, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Troçki, L. (2001). Sanat ve edebiyat. İstanbul: Yazın Yayıncılık.
• White, P. Q. (2025). Beautiful, troubling art: In defense of non summative judgment. Philosophical Studies, 182, 775-799.