Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Öğretim Materyallerini Kullanım Süreçlerinde İş Birliği Yapma Durumları

Yıl 2023, , 177 - 196, 30.12.2023

Tuncay Ceylan , Eyüp Şimşek

https://doi.org/10.32955/neu.istem.2023.9.2.02

Öz

Öğretim materyalleri, öğrencilerin öğrenmesini ve öğretmenlerin öğretmesini etkinleştirmek için kullanılan araç ve gereçlerdir. Öğretim materyalleri, diğer derslerde olduğu gibi Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi derslerinde de verimliliği artırmakta, somut, kalıcı, etkileyici, kolay ve ekonomik öğrenme ve öğretmeler sağlamakta, ilgi ve dikkatleri çekerek öğrencilerin derse katılımlarını artırmaktadır. Din öğretiminde öğretim materyallerinden beklenilen yararların sağlanabilmesi Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmenlerinin öğretim materyallerini etkili ve ilkeli bir şekilde kullanmalarına bağlıdır. Öğretim materyallerini etkili kullanım ilkelerinden biri öğretmenlerin materyal kullanım süreçlerinde farklı kişi ve kurumlarla iş birliği yapmalarıdır. Bu ilke kapsamında öğretmenler, öğretim materyallerini tasarlarken, geliştirirken, hazırlarken veya kullanırken eğitim paydaşlarıyla iş birliği yapmalıdır. Bu ise öğretmenlerin materyal kullanım süreçlerinde iş birliği yapma durumu olarak değerlendirilmektedir. Bu bağlamda Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmenlerinin materyal kullanım süreçlerinde iş birliği yapma durumları araştırılarak konuyla ilgili ihtiyaç, eksiklik ve beklentiler ortaya konulabilir, olası problemlere ilişkin çözüm önerileri geliştirilebilir. Yapılan incelemede literatürde konuyla ilgili bir araştırmaya ulaşılamamıştır. Bu da alan yazında bir eksiklik olarak değerlendirilmiştir. Bu ihtiyaç doğrultusunda yapılan çalışmanın amacı Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmenlerinin öğretim materyallerini kullanım süreçlerinde iş birliği yapma durumlarını belirlemektir. Çalışma, konuyla ilgili ihtiyaç ve eksikliklere ışık tutarak literatüre katkı sağlayacağından önem arz etmektedir. Yanı sıra araştırma verileri katılımcı görüşleri ile araştırmacı gözlemleri bütünlüğünde elde edildiği için çalışma özgündür. Araştırma, nitel yöntemlerden durum çalışması desenine uygun tasarlanmıştır. Araştırma, amaçlı örneklem yöntemiyle seçilen dokuz Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmeniyle ve altı farklı ortaokulda yapılmıştır. Araştırmada, veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme formu ve gözlem formu kullanılmıştır. Toplanan verilere içerik analizi yapılıp temalar oluşturulmuş ve yorumlanmıştır. Araştırmada elde edilen veriler iki ana tema altında toplanmıştır. Bunlar, iş birliği yapılan kişiler/kurumlar ve karşılaşılan sorunlardır. İş birliği yapılan kişiler/kurumlar temasında, katılımcıların Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmenleriyle, öğrencilerle, farklı branştan öğretmenlerle, okul idaresiyle, müftülük ve Diyanet İşleri Başkanlığı ile materyal temin etmek, bilgi alışverişinde bulunmak ve izin almak amacıyla iş birliği yaptıkları bulgusuna ulaşılmıştır. Sorunlar temasında, eğitim paydaşlarının iş birliğine ilgisiz kaldıkları ve az sıklıkta iş birliği yaptıkları tespit edilmiştir. Sonuç olarak katılımcıların eğitim paydaşlarından az sayıda kişi ve kurumla iş birliği yaptıkları, iş birliği yaptıkları kişilerin de çoğunlukla okul içi paydaşları olduğu belirlenmiştir. Bu durum katılımcıların okul dışı kişi ve kurumlarla iş birliği yapma tutum ve becerisi konusunda geliştirilmeye açık olduğunu göstermektedir. Katılımcıların yaptıkları iş birliği ise planlı, sistemli ve etkin olmayıp temin edilmek istenen materyallerin elde edilmesi ve materyallerin kullanıma hazırlanmasıyla sınırlı kalmıştır. Bu durum da öğretmenlerin materyal kullanım süreçlerinde iş birliği yapma konusunda yeterli bilgi, ilgi ve beceriye sahip olmadıklarına işaret etmektedir. Bu kapsamda öğretmenlere materyal kullanım süreçlerinde iş birliği yapma konusunda hizmet içi eğitimlerin alan uzmanları tarafından verilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Öğretim Materyalleri, İş Birliği, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, Öğretmen

التعاون مع معلمي الثقافة الدينية والأخلاق في عملية استخدام المواد التعليمية

Öz

المواد التعليمية هي الأدوات والمعدات المستخدمة لتمكين الطلاب من التعلم والمعلمين من التدريس. تزيد المواد التعليمية من كفاءة مقررات الثقافة الدينية والمعرفة الأخلاقية، كما هو الحال في المقررات الأخرى، توفر تعلماً وتعليماً ملموساً ودائماً ومبهراً وسهلاً واقتصادياً، وتزيد مشاركة الطلاب في المقرر من خلال جذب الانتباه والانتباه. إن تحقيق الفوائد المتوقعة من المواد التعليمية في التعليم الديني يعتمد على الاستخدام الفعال والمبدئي لمعلمي الثقافة الدينية والمعرفة الأخلاقية للمواد التعليمية. أحد مبادئ الاستخدام الفعال للمواد التعليمية هو أن المعلمين يتعاونون مع مختلف الأشخاص والمؤسسات في عمليات استخدام المواد. وفي هذا السياق، يمكن دراسة التعاون بين معلمي الثقافة الدينية والمعرفة الأخلاقية في عمليات استخدام المواد، ويمكن الكشف عن الاحتياجات وأوجه القصور والتوقعات المتعلقة بالموضوع، ويمكن وضع اقتراحات الحلول للمشكلات المحتملة. في هذه الدراسة، لا يمكن العثور على أي بحث حول هذا الموضوع في الأدبيات. واعتبر هذا الوضع أيضا نقصا في الأدب. تهدف هذه الدراسة إلى تحديد مدى تعاون معلمي الثقافة الدينية والمعرفة الأخلاقية في عملية استخدام المواد التعليمية. تعتبر الدراسة مهمة لأنها ستساهم في الأدب من خلال تسليط الضوء على الاحتياجات وأوجه القصور في هذا الموضوع. بالإضافة إلى ذلك، تعتبر الدراسة أصلية حيث تم الحصول على بيانات البحث من سلامة آراء المشاركين وملاحظات الباحث. وقد تم تصميم البحث وفق نمط دراسة الحالة وهو أحد الأساليب النوعية. تم إجراء البحث مع تسعة معلمين للثقافة الدينية والمعرفة الأخلاقية وست مدارس ثانوية مختلفة تم اختيارهم بطريقة العينة الهادفة. وفي البحث تم استخدام استمارة المقابلة شبه المنظمة واستمارة الملاحظة كأدوات لجمع البيانات. تم إجراء تحليل المحتوى على البيانات المجمعة، وتم إنشاء المواضيع وتفسيرها. تم جمع البيانات التي تم الحصول عليها في البحث تحت ثلاثة مواضيع رئيسية. هؤلاء هم الأشخاص/المؤسسات الذين يتم التعاون معهم، والغرض من التعاون والمشاكل التي تمت مواجهتها. وفي محور الأشخاص/ المؤسسات المتعاونة تبين أن المشاركين متعاونون مع معلم الثقافة الدينية والمعرفة الأخلاقية والطلبة والمعلمين من مختلف الفروع وإدارة المدرسة والمفتي ومديرية الشؤون الدينية. وفي موضوع غرض التعاون، تقرر أن يتعاون المشاركون مع الجهات المعنية بالتعليم من أجل الحصول على المواد وتبادل المعلومات والحصول على الإذن. في موضوع المشاكل، تم تحديد أن أصحاب المصلحة في التعليم لا يبالون بالتعاون وأنهم يتعاونون بشكل أقل. ونتيجة لذلك، فقد تقرر أن المشاركين تعاونوا مع عدد صغير من الأشخاص والمؤسسات من الجهات المعنية بالتعليم، وكان معظم الأشخاص الذين تعاونوا معهم لديهم موارد داخل المدرسة. وهذا يدل على أن المشاركين لديهم جوانب مفتوحة للتطوير من حيث التعاون مع الأشخاص والمؤسسات خارج المدرسة. ومن ناحية أخرى، فإن تعاون المشاركين لم يكن مخططاً ومنهجياً وفعالاً، واقتصر على الحصول على المواد المراد توفيرها وإعداد المواد للاستخدام. ويشير هذا إلى أن المعلمين ليس لديهم المعرفة والاهتمام والمهارات الكافية للتعاون في عملية استخدام المواد. وفي هذا السياق، يوصى بحصول المعلمين على تدريبات أثناء الخدمة حول التعاون في عمليات استخدام المواد من قبل خبراء ميدانيين

Anahtar Kelimeler

التعليم الديني, وسائل التعليم, شراكة, الثقافة الدينية والمعرفة الأخلاقية, مدرس

Collaborative Practices of Religious Culture and Ethics Teachers in the Use of Instructional Materials

Öz

Instructional materials are tools and resources used to facilitate students' learning and teachers' teaching. In Religious Culture and Ethics classes, these materials, like in other subjects, enhance efficiency by providing tangible, lasting, engaging, easy, and cost-effective means of learning and teaching. They capture students' interest and attention, thus increasing their class participation. To realize the expected benefits of instructional materials in religious education, it depends on Religious Culture and Ethics teachers using these materials effectively and collaboratively. One of the principles for effective use of instructional materials is for teachers to collaborate with various individuals and institutions in the process of material utilization. This principle entails teachers collaborating with educational stakeholders when designing, developing, preparing, or using instructional materials. This collaborative effort is seen as an essential aspect of the material utilization process. Therefore, by examining the collaborative interactions of Religious Culture and Ethics teachers in the process of using instructional materials, we can reveal their needs, deficiencies, and expectations on the subject and propose solutions for potential issues. Existing literature lacks research on this topic, indicating a gap in the field of literature. Hence, the goal of this study is to determine the collaborative situations of Religious Culture and Ethics teachers during the process of using instructional materials. This study is important as it provides insights into needs and deficiencies related to the subject. Additionally, the research data, obtained through both participant perspectives and researcher observations, is unique in its approach. The research was designed to align with qualitative methods, employing a case study pattern. It involved nine Religious Culture and Ethics teachers selected through purposive sampling and was conducted across six different secondary schools. The study utilized semi-structured interview forms and observation forms as data collection tools. The collected data underwent content analysis, and themes were deduced and interpreted. These themes were categorized into two main areas: individuals/institutions collaborated with and encountered problems. In the category of individuals/institutions collaborated with, participants were found to collaborate with various stakeholders, including Religious Culture and Ethics teachers, students, teachers from different fields, school administration, muftis, and the Directorate of Religious Affairs. They collaborated for purposes such as material procurement, information exchange, and obtaining permissions. In the problem category, it was determined that educational stakeholders showed indifference toward collaboration and engaged in such activities infrequently. Consequently, participants were found to collaborate with only a limited number of individuals and institutions among educational stakeholders, primarily within the school context. This suggests that participants are open to improving their attitudes and skills for collaborating with individuals and institutions beyond the school setting. The collaboration of the participants primarily focused on material procurement and preparation, and teachers were found to lack sufficient knowledge, interest, and skills for effective collaborative efforts in the material utilization process. In this context, it is recommended that experts in the field provide teachers with in-service training on collaborating in the process of material utilization.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Instructional Materials, Collaboration, Religious Culture and Ethics, Teacher

Kaynakça

• Alkan, Cevat – Taymaz, Haydar. Öğretmeyi Öğretmek. Ankara: Başbakanlık Basımevi, 1987.
• Alkan, Cevat. Eğitim Ortamları (Kavramlar Süreçler Araçlar Gereçler Planlama Organizasyon Yönetim Kullanma). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları, 1979.
• Alkan, Cevat. Eğitim Teknolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık, 7. Basım, 2005.
• Altıntaş, Muhammed Esat. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Değer Öğretiminde Yaptıkları İşbirlikleri-Nitel Bir Araştırma”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/30 (30 Aralık 2016), 339-352.
• Asrı, Safinaz. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Mesleki Yeterlikleri (Göller Bölgesi Örneği). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Aydın, M. Şevki. Din Dersi Öğretmenlerinin Pedagojik Formasyonları. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, 1996.
• Aydın, Mehmet Zeki. Din Öğretiminde Yöntemler. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 4. Basım, 2009.
• Bakioğlu, Ayşen. “Lider Öğretmen”. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 10/10 (30 Ekim 1998), 11-19.
• Bilgin, Beyza - Selçuk, Mualla. Din Öğretimi Özel Öğretim Yöntemleri. Ankara: Gün Yayıncılık, 3. Basım, 1997.
• Binbaşıoğlu, Cavit. Öğretim Metodu ve Uygulama. Ankara: Binbaşıoğlu Yayınevi, 1974.
• Bolat, Salih. “Eğitim Örgütlerinde İşbirliği”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 8/8 (1 Eylül 1996), 505-512.
• Büyükkaragöz, Savaş - Çivi, Cuma. Genel Öğretim Metotları Öğretimde Planlama Uygulama. İstanbul: Beta Basım Yayın, 10. Basım, 1999.
• Ceri̇t, Yusuf. “Öğretmenlerin Örgütsel Güven Düzeyleri İle İşbirliği Yapma Düzeyleri Arasındaki İlişki”. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 22/2 (01 Ağustos 2009), 637-657.
• Ceylan, Tuncay - Şimşek, Eyüp. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Öğretim Materyali Kullanım Süreçlerinde Karşılaştıkları Sorunlar”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/1 (30 Haziran 2023), 255-287.
• Creswell, John W. Araştırma Deseni Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. ed. Selçuk Beşir Demir. Ankara: Eğiten Kitap Yayınlar, 3. Basım, 2017.
• Creswell, John W. Nitel Araştırma Yöntemleri Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. ed. Mesut Bütün - Selçuk Beşir Demir. Ankara: Siyasal Kitabevi, 4. Basım, 2018.
• Çilenti, Kamuran. Eğitim Teknolojisi (Kavramlar Araç ve Yöntemler Merkezler). Ankara: Kadıoğlu Matbaası, 1979.
• Dale, Edgar. Audio-Visual Methods İn Teaching. The United States Of America: The A Holt-Dryden Book Press, 1959.
• Demir, Rıdvan. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Derslerde Araç-Gereç Kullanma Bilgi ve Alışkanlıkları (Adana Örneği). Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Demirtaş, Zülfü. “Okul Kültürü ile Öğrenci Başarısı Arasındaki İlişki”. Eğitim ve Bilim 35/158 (26 Ekim 2010), 1-13.
• Doğdu, Süleyman - Arslan, Zülfikar. Eğitim Teknolojisi Uygulamaları ve Eğitim Araç Gereçleri. Ankara: Tek Işık Baskı, 1993.
• Erdem, Eda. Program Geliştirmede Yapılandırmacılık Yaklaşımı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2001.
• Gökçe, Erten. “İlköğretimde Okul Aile İş Birliğinin Geliştirilmesi”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 7/7 (31 Ocak 2000), 204-209.
• Güneş, Adem. “DKAB Dersinde Teknolojik Materyal Kullanımı ve DKAB Öğretmenlerinin Teknolojik Materyal Kullanma Eğilimleri (Gaziantep İli Örneği)”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/1 (15 Haziran 2012), 479-506.
• Güneş, Adem. Din Öğretimi Materyalleri. İstanbul: Dem Yayınları, 4. Basım, 2019.
• ISTE, International Society for Technology in Education. “Standards Teachers”. Erişim 19 Aralık 2022. https://www.iste.org/standards/iste-standards-for-teachers
• Koç, Ahmet. “Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Öğretmenlerinin Öğretme-Öğrenme Sürecine İlişkin Yeterlikleri”. Türkiye’de Okullarda Din Öğretimi. ed. Recep Kaymakcan vd. 523-552. İstanbul: Dem Yayınları, 2011.
• Koç, Ahmet. “Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Öğretmenlerinin Yeterlikleri”. Değerler Eğitimi Dergisi 8/19 (Haziran 2010), 107-149.
• Korkmaz, Mehmet. “Din Dersi Öğretmenlerinin Bir Öğretim Materyali Olarak Filmleri Kullanma Durumları”. Bilimname 2017/33 (29 Mayıs 2017), 35-66.
• Korkmaz, Mehmet. Din Öğretimi Teknolojisi ve Materyal Geliştirme. Kayseri: Kimlik Yayınları, 4. Basım, 2018.
• Köksal, Necla. "Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterliklerinin Öğretmen, Müdür ve Bakanlık Yetkilileri Tarafından Değerlendirilmesi". Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 23/23 (1 Ocak 2008), 36-46.
• Kumar, Ranjit. Araştırma Yöntemleri. ed. Ömay Çokluk. Ankara: Edge Akademi Yayınları, 3. Basım, 2011.
• Küçükahmet, Leyla. Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 2. Basım, 1986.
• MEB, Milli Eğitim Bakanlığı. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmeni Özel Alan Yeterlikleri. Ankara: MEB, 2008. https://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_11/06160735_12-YYretmen_Yeterlikleri_KitabY_din_kYltYrY_ve_ahlak_bilgisi_YYretmeni_Yzel_alan_yeterlikleri_ilkYYretim__parYa_15.pdf
• MEB, Milli Eğitim Bakanlığı. Millî Eğitim Bakanlığı İl ve İlçe Millî Eğitim Müdürlükleri Yönetmeliği. Ankara: MEB, 2012. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=16774&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• MEB, Milli Eğitim Bakanlığı. Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği. Ankara: MEB, 2023. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=19942&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• Okan, Kenan. Eğitim Teknolojisi (Eğitim Araçlarından Yararlanma). Ankara: Gül Yayın Evim, 1979.
• Özdemir, Mustafa. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin DKAB Derslerinde Öğretim Materyali Hazırlama ve Kullanma Durumu. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Özdemir, Şuayip. “Ortaöğretimde Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Öğretmenlerin Yardımcı Ders Araç ve Gereçleri Kullanma Durumu”. Orta Dereceli Okullarda Yürütülen Din Eğitim-Öğretiminin Problemleri Sempozyumu. ed. Ali Toksarı. 166-188. Ankara: T.D.V. Yayın Matbaacılık, 1998.
• Özdoğru, Mehmet. “Öğretmenler Arasındaki İş Birliği: Mevcut Durum, Engeller ve Çözüm Önerileri”. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama 12/23 ((31 Temmuz 2021), 125-147.
• Rıza, Enver Tahir. Eğitim Teknolojisi Uygulamaları. İzmir: Anadolu Matbaası, 4. Basım, 1997.
• Seferoğlu, Süleyman Sadi. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 6. Basım, 2011.
• Senemoğlu, Nuray. Gelişim, Öğrenme ve Öğretim. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 22. Basım, 2012.
• Smaldıno, Sharon E. vd. Eğitim Teknolojileri ve Öğrenme Araçları. çev. Asım Arı. Konya: Eğitim Yayınevi, 2015.
• Şener, Burhan. Modern Otel İşletmelerinde Yönetim ve Organizasyon. Ankara: Gazi Kitabevi, 1997.
• Şimşek, Nazmi. Derste Eğitim Teknolojisi Kullanımı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2. Basım, 2002.
• Türk Dil Kurumu Sözlük. Erişim 19 Aralık 2022. https://sozluk.gov.tr/
• Uçar, Recep. Lise Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Programlarının Uygulanmasındaki Problemler. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1998.
• Uşun, Salih. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı-Tasarım-Seçim-Geliştirme-Kullanım-Yöntem-Değerlendirme-. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2006.
• Wittihe, Walter A. – Schuller, Charles F. Görsel-İşitsel Araçlar. çev. İlhan Özdil. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1979.
• Yalçı, Müslüm. Dkab ve Meslek Dersleri Öğretmenlerinin Akıllı Tahta Kullanma Becerileri (Diyarbakır Örneği). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Yalın, Halil İbrahim. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 8. Basım, 2003.
• Yaşlı, Muhammed Emin. Ortaöğretim Kurumları 9. ve 10. Sınıf Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Derslerinde Nitelikli Materyal ve Verimliliğe Olan Etkisi (Konya İl Merkezi Örneği). Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Yelken, Tuğba Yanpar. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı. Ankara: Anı Yayınları, 11. Basım, 2012.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 6. Basım, 2008.
• Yılmaz, Harun - Kocasaraç, Hüseyin. "Hizmetiçi Öğretmen Eğitiminde Yeni Bir Yaklaşım: Yenilikçi Öğretmenler Programı ve Değerlendirmesi". Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 11/3 (1 Ağustos 2010), 51-64.
• Yılmaz, Kürşad - Çeli̇k, Mustafa. “Öğretmenler Arasında Mesleki İşbirliğine Yönelik Tutum Ölçeğinin Geliştirilmesi”. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi 9/2 (24 Nisan 2020), 731-740.
• Yurdakul, Bünyamin. “Yapılandırmacılık”. Eğitimde Yeni Yönelimler. ed. Özcan Demirel. 39-65. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 4. Basım, 2010.