İslamın Kardeşlik Anlayışı: Bir Vücudun Organları

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 1, 113 - 140, 15.05.2015

Ramazan Şahan

Öz

İslam dininin inanç esası tevhid olup sosyal hayattaki amacı

birlik, beraberlik ve kardeşliktir. Bu makalede, Kur’an ve hadisler

ışığında İslam’ın kardeşlik anlayışı ve bunun neticeleri ele alınacaktır.

İslam’a göre Hz. Adem’in neslinden gelen insanlar kardeş

oldukları gibi dar çerçevede aynı anne babadan gelen veya bir anneden

süt emen kişiler de kardeş sayılmaktadır. Bu kardeşlik anlayışı,

bir takım hukuki ve ahlaki sonuçlar doğurmaktadır. Aynı

soydan olmanın meydana getirdiği kardeşliğin yanında İslam’da

bir de din kardeşliği söz konusudur. Her ne kadar kan ve süt

bağına dayanan kardeşlik kadar hukuki bir netice oluşturmasa

da inanç birliği diğer kardeşliklerin de esasını belirlemekte, bu

kardeşlik sadece bu dünyayla sınırlı kalmayıp cennette de devam

etmektedir. Bu makalede inanç esaslarındaki birliğin soy ve süt

bağına dayalı kardeşliğe de anlam kazandırdığı düşüncesi savunulacaktır.

Zira, inanç birliğinin olmadığı yerde soya dayalı kardeşliğin

bir anlamı kalmamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din, Soy, Akraba, Kardeşlik

THE SENSE OF BROTHERHOOD IN ISLAM: THE PARTS OF SAME BODY

Öz

The real basics of the belief system in Islam is Tawhid and the

aim of Islam in socşal life is unity, solidarity and fellowship. In

this article the sense of brotherhood in Islam and its results will

be analyzed. In a broad perspective, all mankind is brother/sister

because the roots of humanity belongs to Adam and Eve as well

as, in a narrow perspective those who are sons and daughters of

the same parents or those who have same mother as foster mother

are brothers and sisters, and there are legal and moral results of

this brother/sisterhood. There is brother/sisterhood from the perspective

of having the same ancestor as well as religious brother/

sisterhood. Although there is no legal consequences of the religious

brother/sisterhood as much as having the same ancestor, belief

unity is examining the basics of the other brother/sisterhood and

this brother/sisterhood is not only limited to this world and continues

in the heaven, afterlife. As it is understood from this article

the unity in the basics of belief gives a meaning to the bortherhood

which is coming from foster-motherhood and ancestory. When

there is no belief to brotherhood, there will not be any meaning of

brotherhood which is based on ancestory.

Anahtar Kelimeler

religion, ancetor, relative, brotherhood

Kaynakça

• Abbas, Fadıl Hasan, Kasasu’l-Kur’âni’l-Kerîm, Dâru’n-Nefâis, Amman, 2010.
• Abdulbâkî, Muhammed Fuâd, el-Mu’cemu’l-Müfehres li Elfâzi’l-Kur’an-ı Kerîm, Dâru’l-Meârif, Beyrut 1994.
• Abdullah b. el-Mübarek, el-Birr ve’s-Sıla, nşr. Mustafa Osman Muhammed, Beyrut 1991.
• Aclûnî, İsmail b. Muhammed, Keşfu’l-Hafâ ve Müzîlu’l-İlbâs, Dâru İhyâi’t- Türâsi’l-‘Arabî, Beyrut 1351/1932.
• Ahmed b. Hanbel, Müsnedü Ahmed b. Hanbel, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992. Ateş, Süleyman, “Akraba”, Kur’an Ansiklopedisi, Kuba Yayınları, İstanbul 1997.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el Hüseyn, el-Câmiu’ li Şuabi’l-İman, thk.: Muhtar Ahmed et-Tervî, Mektebetü’r-Rüşd, Riyâd 2003.
• es-Sünenü’l-Kübrâ, thk.: Muhammed Abdlkadir ‘Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1423/2003.
• Bezzâr, Ebû Bekir b. Ahmed b. Amer b. Abdilhâlık, el-Bahru’z-Zehhâr Müsnedü Bezzâr, thk. Adil b. Sa’d, Meketebetu’l-Ulûmi ve’l-Hikem, Medîne 2005.
• Bilmen, Ömer Nasûhi, Hukûk-u İslamiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmûsu, Bilmen Yayınevi, İstanbul 1985.
• Buhârî, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim el-Muğire, Sahihu’l- Buhârî, Çağrı Yayınları, İstanbul 1998.
• Canan, İbrahim, Kütüb-ü Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları, Ankara 1988.
• Cassâs, Ebu Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî, Ahkâmu’l-Kur’an, thk.: Muhammed Sadık Kamhâvî, İhyâu’t-Turâsi’l-‘Arabî, Beyrut 1993.
• Cevherî, İsmail ibn Hammad, es-Sıhah Tacu’l-Luğa ve Sıhahu’l-Arabiyye, thk.: Ahmed Abdu’l-Ğafur Attar, Beyrut 1990.
• Çağrıcı, Mustafa, “Kardeşlik” DİA, İstanbul 2001.
• Çağrıcı, Mustafa, “Sıla-i Rahim”, DİA, İstanbul 2009.
• Çaviş, Abdülazîz, Anglikan Kilisesine Cevap, trc.: Mehmed Âkif, Sadeleştiren: Süleyman Ateş, DİB Yayınları, Ankara 1991
• Dağcı, Şamil, “İslam Âile Hukukunda Evlenme Engelleri-I”, AÜİFD, Ankara “İslam Âile Hukukunda Evlenme Engelleri-II”, AÜİFD, Ankara 2000.
• Dâvudoğlu, Ahmed, Sahih-i Müslim Tercemesi ve Şerhi, Sönmez Neşriyat, İstanbul 1978.
• Divan-ı Muhibbî (Kânûnî Sultan Süleyman’ın Şiirleri), Haz. Vahit Çabuk, Kervan Kitapçılık, İstanbul 1980.
• Döndüren, Hamdi, Delilleriyle Âile İlmihali, Erkam Yayınları, İstanbul 2008.
• Ebu Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî, Sünenü Ebî Dâvûd, Çağrı Yayınları, İstanbul 1982.
• Ebû Nuaym, Zikrü Ahbâri İsbahân, nşr. S. Dedering, Leiden 1931.
• Ersoy, Mehmed Akif, Safahat, TDV Yayınları, Ankara 2010.
• Güven, Şahin, Erdemli Tolumun İnşası Hucurat Suresi Tefsiri, Düşün Yayıncılık, İstanbul 2012.
• Hâkim en-Neysaburî, Ebu Abdillah Muhammed b. Abdullah, el-Müstedrek ala’s-Sahihayn fi’l-Hadîs, Haydarabad ts.
• Hamdûn, Muhammed b. Hasan b. Muhammed b. Alî, et-Tezkiretu’l-Hamdûniyye, Dâru Sâdır, Beyrut 1417/1996.
• Hatipoğlu, Mehmed Said, “İslâm’da İlk Siyâsî Kavmiyetçilik: Hilâfetin Kureyşliliği”, AÛİFD, Ankara 1978.
• Herevî, ‘Alî b. Muhammed, Mirkâtu’l-Mefâtîh Şerhu Mişkâti’l-Mesâbîh, Dâru’l- Fikr, Beyrut 1422/2001.
• Hindî, Alâuddîn Ali el-Muttakî b. Hısâmuddîn, Kenzu’l-Ummâl fi Süneni’l-Akvâli ve’l-Ef’âl, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1986.
• İbn Ebî’l-Hadîd, Şerhu Nehcu’l-Belağa, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, İkinci baskı, Kum 1387/1965.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Zâdu’l-Me‘âd, İklim Yayınları, İstanbul 1996.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fida İsmail b. Ömer, Tefsîru’l-Kur’ani’l-Azîm, thk. Sâmî b. Muhammed es-Sellâme, Rıyad 1997.
• İbn Mâce, Ebu Abdillah Muhammed ibn Yezid el-Kazvinî, Sünenü İbni Mâce, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mükerrem, Lisânu’l-‘Arab, Beyrut ts.
• İbn Rüşd, Muhammed b. Ahmed b. Muhammed, Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l- Muktesıd, Dâru’l-Hadîs, Kâhire 1425/2004.
• İbnu’l-Arabî, Ebu Bekr Muhammed b. Abdillah Ahkâmü’l-Kur’an, thk.: Muhammed Abdülkadir Ata, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2003.
• İbnu’l-Hümâm, Kemâluddîn Muhammed b. Abdilvâhid, Fethul-Kadîr, Bulak 1898.
• Karaman, Hayrettin- Çağrıcı, Mustafa- Dönmez, İbrahim Kafi- Gümüş, Sadrettin, Kur’an Yolu, DİB Yayınları, Ankara 2004.
• Kaya, Remzi, Kuranda Dostluk İlişkileri, Ayışığı Kitapları, İstanbul 2000.
• Kayacan, Murat, “Kur’an’da İnsani Kardeşlik”, Kur’anî Hayat Dergisi, S. 12, İstanbul 2010.
• Kudâ‘î, Ebû Abdillah Muhammed b. Sellâme b. Ca’fer, Müsnedü’ş-Şihâb, thk.: Hamdî b. Abdulmecîd, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1407/1986.
• Kula, H. M. Naci, “Hucurat Suresi 10. Ayet Çerçevesinde Kardeşlik İlkesi ve Ruh Sağlığı Açısından Önemi”, Ekev Akademi Dergisi, C. 1 Sy. 2, Mayıs 1998.
• Kumbasar, Murat, “Süt Akrabalığı”, AÜİFD, Erzurum 2001.
• Kurtubî, Ebû ‘Amr Yûsuf b. Abdullah, el-İstizkâr, thk.: Sâlim Muhammed ‘Atâ- Muhammed Alî Muavvez, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1421/2000.
• Kurtubî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Câmiu li Ahkâmi’l-Kur’an, thk.: Abudullah b. Abdilmuhsin et-Türkî, Müessesetü’r-Risâle, Beyrrut 2006.
• Mervezî, Hüseyin b. Hasan, el-Birr ve’s-Sıla, nşr. M. Said M. Hasan Buhârî, Riyad 1419.
• Mevdûdî, Ebu’l-Ala, Tefhimu’l-Kur’an, terc. Ali Bulaç ve Diğerleri, Kur’an’ın Anlamı ve Tefsiri, İnsan Yayınları, İstanbul 1996.
• Mustafa Müslim, Mebâhis fî İlmi’l-Mevârîs, Dâru’l-Menâre, Cidde 1407/1987.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. el-Haccâc, Sahîhu Müslim, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
• Nesaî, Ebu Abdurrahman Ahmed b. Şuayb, Sünenü’n-Nesaî, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
• Râğıb el-İsfehânî, el-Müfredât fî Ğarîbi’l-Kur’an, Kahraman Yayınevi, İstanbul 1986.
• Râzî, Fahruddin, Mefatîhu’l-Gayb/et-Tefsîru’l-Kebîr, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1981.
• Sâbûnî, Muhammed Ali, Revâiu’l-Beyân Tefsîru Ayâti’l-Ahkâm mine’l-Kur’an, İstanbul, ts.
• Safvetü’t-Tefasir, Safvetü’t-Tefasir, Mekke 1979
• San’ânî, Muhammed b. İsmail, Sübülü’s-Selâm Şerhu Bulûği’l-Merâm min Cem’i Edilleti’l-Ahkâm, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1987.
• Süyûtî, Celâlüddin, el-Hasâisu’l-Kübrâ, Beyrut 1405/1985
• Şafak, Ali, “İslâm’da Evlenilmesi Yasaklananlar Yakın Akraba Evlilikleri ve Sakat Doğan Çocuklar”, Diyanet Dergisi, Ankara 1986.
• Taberânî, er-Ravdu’d-Dânî (el-Mu’cemu’s-Sağîr), thk.: Muhammed Şekûr, el- Mektebu’l-İslâmî, Dâru Ammâr, Beyrut 1405/1985.
• Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb el-Lahmî, el-Mu’cemu’l-Evsat, thk.: Târık b. Ivazullah b. Muhammed-Abdulmuhsin b. İbrahim el-Huseynî, Dâru’l- Haremeyn, Kâhire ts.
• Tirmizî, Ebu İsa Muhammed b. İsa b. Sevre, Sünenü’t- Tirmizî, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
• Yaman, Ahmet, “İslam Hukukuna Özgü Bir Kurum Süt Akrabalığı”, SÜİFD, Konya 2002.
• Yıldırım, Suat, Kur’an-ı Hakîm ve Açıklamalı Meali, Işık Yayınları, İstanbul 2002.
• Zâyid, Ebu Yusuf Muhammed, Nidââtu’l-Kur’ani li-Benî’l-İnsâni, ys. 1427/2006.
• Zeylâî, Hafız Abdullah b. Yusuf, Nasbu’r-Râye li Ehâdisi’l-Hidâye, el-Mektebetü’l- İslamiyye, ys. 1393/1973.