Doğal Vahiy ve Kuran Arasında İnsan Aklı

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 2, 149 - 178, 30.11.2016

Rawad Muhammed Mahmood

Öz

İnsanın hizmetine yönelik vahyin yönünün üç şubesi vardır. Birinci

şube resullerin vahyidir. İkinci şube insanın vahiydir. Üçüncü

şube de hayvanların, yeryüzü ve tüm evrenin vahyidir. Bunların

hepsi, gaye ve maksadın tahkik edilmesinde kendisine vahyedilen

ile amel ederler. Vahyin kendisi ise geliş bakımından iki

temel özellik taşır. Birincisi hıfzedilmesi ve tedvin edilmesindeki

özelliğidir. İkincisi bir şeyin tasvir edilmesinde ve ortaya çıkışındaki

özelliğidir. İnsana olan vahiy yazılıydı. Kâinatın geri kalan

kısmına ise ilham ile takdir edilmiştir. Rehberlik etmesi bakımından

bu ikisi de aklın çalışmasındaki devrelerin temsilinde önemli

rol alırlar. Çünkü aklın vahyin evrelerine girmesi ve onu tahkik

etmesinin amacı vahyin diğer şubeleri içindir. Bu durumda aklın

üç şey üzerine olduğu ortaya çıkar. Kavrayan akıl. Düşünen akıl.

Yakinde olan akıl. Aklı, geçirdiği bu merhaleler ile vasıflandırmak

kuruluş merhalelerini ve temellendirmeyi mümkün kılar. Bu yolla

aklın aşamaları vahyin şubelerini uyumlu hale getirir. Vahiyde

manaya uzak olan lafız olduğu gibi doğada da birbirine yakın ve

uzak olan cüzler vardır. İnsanın görevi bu yakın cüzleri uzak olandan

önce incelemektir. Bu, uzak hakkında yeterince tasvir yapabilmesi

için algısını inşa etmek içindir. Bundan dolayı çıkarımda

vahyin maksadından uzak olması ile ondan uzak olmasının etkisi

vardır. Duyular üzerinde olan teyit, insanın duyularını bir araya

getirmesi ve bu merhalelerin geçilerek yakinin ortaya çıkması için

gerekli olan bir teyittir. Bu teyidin en çok işitmek üzerinde olması

ise iki yöndendir. Birincisi evrende mevcut olanlarla ilişkisidir.

İkincisi Kuranı kerimde, diğer duyulara göre çok daha fazla zikredilmesidir.

İşitmek, diğer duyuları seda ve etki ile doldurur. Bu

aynen aklın kalbi kavrama ile doldurması ve vücuda olan etkisi

gibidir. İşitmenin, diğer duyuları eşya hakkında tasvir inşa ederek

uyarmasına benzer bir şekilde, akıl da vücudun kavramasını,

doğrular üzerinde devam etmeyi, söz ve fiilde hata yapmaktan

menetmeyi kavratmakla yapar

Anahtar Kelimeler

Zihin, Tabiat, Vahiy

عقل الإنسان بين وحي الطبيعة والقرآن

Öz

الملخص الملخص

تفرعت وجهة الوحي في خدمة الإنسان إلى ثلاثة فروع: الأول فرع وحي الرسل، والثاني

فرع وحي البشر، والثالث فرع وحي الحيوان والأرض وجملة الكون، فَعَمِلَ كُلا بوحيه

في تحقيق نفس الغاية والمقصد، فالوحي بطريقته تَمَيز بميزتين أساسيتين: الأولى، ميزة

الحفظ والتدوين، والثانية، ميزة تصوير الشيء وتغييره بالتحديث، فكان الوحي إلى

الإنسان مكتوبا،ً وكان الوحي إلى الكائنات الأخرى مُقدرا بالإلهام، والتوجيه فكلاهما

يمثلان دورة مهمة في حياة العقل، إذ أن دخول العقل دورة الوحي إتمام وتحقيق لغاية

أفرعه الأخرى، فظهر أن العقل على ثلاث: العقل المتعقل، والعقل المُفكر، والعقل

اليقيني فأمكن وصف تلك المراحل التي يمر بها العقل بمرحلة التأسيس، والتقعيد ثم

التأصيل باليقين، فلائمت مراحلُ العقل أفرع الوحي، لإن دليله القراءة والمشاهدة، فكما

كان في الوحي لفظٌ بعيد المعنى كان في الطبيعة جزئيات قريبة وبعيدة، فوظيفة الإنسان

أن يستقرأ تلك الجزئيات القريبة قبل البعيدة؛ لإنشاء تصور كافٍ يؤهله نحو البعيد،

فلذلك أثر في الإستنباط بين أن يكون قريباً من مقصد الوحي وبين أن يكون بعيداً منه،

فكان التأكيد على الحواس تأكيد على أن يستجمع الإنسان حواسه وأن يمر تلك المراحل

إلى اليقين، فكان أكثر تأكيداً على السمع من ناحيتين:إحداهما، تعليقه بالموجودات

الكونية، والأخرى: غالبية ذكره في القرآن الكريم من الحواس الأخرى، فملئ السمع

الحواس الأخرى بالصدى والتأثير بها؛ كملء العقل القلب بالتعقل وتأثيره بالجسد، فكما

ينبه السمع الحواس الأخرى بإنشاء تصوراً عن الشيء، كذلك يَعقلُ العقل الجسد بالتعقل

في المداومة على الصحيح، والمنع عن الخطأ في القول، والفعل.

الكلمات المفتاحية: الوحي، العقل، الطبيعة.

Anahtar Kelimeler

وحي الطبيعة, القرآن

Kaynakça

• Kaynakça makalenin sonundadır.