XVII. ve XVIII. Yüzyıl Kıbrıs Kadı Sicillerine Göre Müslüman-Zimmî İlişkilerinin İslâm Şahıs ve Miras Hukuku Açısından Tahlili
Öz
Yakın tarihte yaşanan birtakım siyasî krizlerin ardından hâlâ
kalıcı bir barışın tesis edilemediği Kıbrıs adasında, Osmanlı
hâkimiyetiyle ortaya çıkan Müslüman-zimmî (gayri müslim) ilişkileri
siyasî, sosyal ve bilhassa bilimsel yönleriyle güncelliğini koruyan
bir konudur. Osmanlı Devleti’nin Kıbrıs adasına hâkimiyeti
süresince, adadaki Müslüman ve zimmî halklar arasındaki
hukukî münasebetlerin niteliği ve niceliğinin ne olduğu ve burada
İslâm hukuk teorisinin pratiğe nasıl yansıdığı soruları dikkati
celbeden hususlardır. Dolayısıyla bu çalışmada, adadaki Müslüman
ve gayri müslim halkların ortak hafızası niteliğindeki kadı
sicilleri, İslâm şahıs ve miras hukuku çerçevesinde ele alınacak ve
tahlil edilecektir. Çalışmanın amacı, söz konusu alanda meydana
gelen hukukî ilişkilerin tespit edilmesi ve İslâm hukukuyla olan
irtibatının ortaya konulmasıdır. Araştırmanın temel kaynaklarını
17. ve 18. yüzyılları kapsayan 22 adet Kıbrıs kadı defteri ile klasik
ve çağdaş İslâm hukuku çalışmaları oluşturmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Kıbrıs Şer‘iyye Sicilleri, 1B, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22 numaralı defterler.
- Abacı, Nurcan, Bursa Şehrinde Osmanlı Hukukunun Uygulanması (17. yy.), T.C. Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2001.
- Akgündüz, Ahmet – Cin, Halil, Türk Hukuk Tarihi, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul 2011. Aktan, Hamza, Mukayeseli İslâm Miras Hukuku, Işık Akademi Yay., İstanbul 2008. “Miras”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), C. XXX, İstanbul 2005, ss. 143-145. “Vesâyet”, İslâm’da İnanç, İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi (İ.İ.İ.G.Y.A.), C. IV, İstanbul 1997, ss. 456-458.
- Aybakan, Bilal, “Vekâlet”, DİA, C. XLIII, İstanbul 2013, ss. 1-6.
- Aydın, M. Âkif, Türk Hukuk Tarihi, 5. Baskı, Hars Yay., İstanbul 2005.
- Bardakoğlu, Ali, “Vesâyet”, DİA, C. XLIII, İstanbul 2010, ss. 66-70.
- Berki, Ali Himmet, İslâm Hukukunda Ferâiz ve İntikal, sdl. İrfan Yücel, Diyanet İşleri Başkanlığı (D.İ.B.) Yay., Ankara 1986.
- Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahât-ı Fıkhiyye Kamusu, I-VIII, Bilmen Yay., İstanbul 1970.
- el-Cezîrî, Abdurrahman b. Muhammed b. İyâz, el-Fıkh ale’l-Mezâhibi’l-Erba‘a, I-V, Dârü’l-Fikr, Beyrut 1972.
- Cin, Halil – Akyılmaz, Gül, Türk Hukuk Tarihi, Sayram Yay., Konya 2003.
- Çiçek, Kemal, Zimmis (Non-Muslims) of Cyprus in the Sharia Court 1110/39 A.H. / 1698- 1726 A.D., Yayımlanmamış Doktora Tezi, The Faculty of Arts of the University of Birmingham, Birmingham 1992.
- Güler, Ümit, 17. ve 18. Yüzyıl Kıbrıs Şer‘iyye Sicillerine Göre Müslüman-Zimmî İlişkileri ve İslâm Hukuku Açısından Tahlili, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bil. Enst., Bursa 2015.
- el-Halebî, Burhaneddîn İbrâhim b. Muhammed b. İbrâhim, Mülteka’l-Ebhur, I-II, thk. Vehbi Süleyman Gavecî, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1989.
- Karaman, Hayreddin, Mukayeseli İslâm Hukuku, İz Yay., İstanbul 2001.
- Karataş, Ali İhsan, Mahkeme Sicillerine Göre 18. Yüzyılda Bursa’da Gayrimüslimler, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 2005.
- Mahmesânî, Subhi, el-Mebâdiü’ş-Şer‘iyye ve’l-Kânûniyye fi’l-Hacr ve’n-Nafakât ve’l- Mevâris ve’l-Vasiyye, Dârü’l-İlm li’l-Melâyîn, Beyrut 2002.
- Muhammed Kadri Paşa, el-Ahkâmü’ş-Şer‘iyye fi’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye, dirâse ve thk. Muhammed Emin Saraç, Ali Cum‘a Muhammed, Dârü’s-Selâm, Kahire 2006.
- Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl, el-Mebsût, I-X, Çağrı Yay., İstanbul 1983.
- Şa‘bân, Zekiyyüddin – Gundur, Ahmed, Ahkâmü’l-Vasiyye ve’l-Mîrâs ve’l-Vakf fî Şerîati’lİslâmiyye, Mektebetü’l-Felâh, Kuveyt 1989.
- Şelebî, Muhammed Mustafa, Ahkâmü’l-Mevâris Beyne’l-Fıkh ve’l-Kânûn, Dârü’n- Nehdati’l-Arabiyye, Beyrut 1978.
- Şeyhîzâde, Gelibolulu Damad Abdurrahman b. Muhammed b. Süleyman, Mecmaü’l- Enhur fî Şerhi Mülteka’l-Ebhur, I-IV, thr. Halil İmrân el-Mansûr, Dârü’l-Kütübü’lİlmiyye, Beyrut 1998.
- Zeydan, Abdülkerim, el-Medhal li-Dirâseti’ş-Şerîati’l-İslâmiyye, 9. Baskı, Müessesetü’r- Risâle, Beyrut 1986.
- Zuhaylî, Vehbe, el-Fıkhü’l-İslâmî ve Edilletuhu, I-VIII, 2. Baskı, Dâru’l-Fikr, Dimaşk 1985.
Öz
The Relations between the Muslims and Dhimmis (non-muslims)
and Their Analysis from the Point of View of Islamic Law of Person
and Law of Inheritance According to Cyprus Qadi Records between
17th and 18th Centuries
Cyprus, still politically a volatile region, established a unique
sociocultural relationship between Muslims and Dhimmis since
the Ottoman administration. Quality and quantity of Muslim and
Dhimmi legal relationships and practices of Islamic law are intriguing
issues under Ottoman sovereignty in the island of Cyprus.
The goal of this study is to present the relevance of Muslim-
Dhimmi legal relationships in terms of Islamic law in the Island
of Cyprus. The resources of this study contain 22 qadi record
notebooks which cover 17th and 18th centuries and classical and
modern literature on Islamic jurisprudence.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Kıbrıs Şer‘iyye Sicilleri, 1B, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22 numaralı defterler.
- Abacı, Nurcan, Bursa Şehrinde Osmanlı Hukukunun Uygulanması (17. yy.), T.C. Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2001.
- Akgündüz, Ahmet – Cin, Halil, Türk Hukuk Tarihi, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul 2011. Aktan, Hamza, Mukayeseli İslâm Miras Hukuku, Işık Akademi Yay., İstanbul 2008. “Miras”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), C. XXX, İstanbul 2005, ss. 143-145. “Vesâyet”, İslâm’da İnanç, İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi (İ.İ.İ.G.Y.A.), C. IV, İstanbul 1997, ss. 456-458.
- Aybakan, Bilal, “Vekâlet”, DİA, C. XLIII, İstanbul 2013, ss. 1-6.
- Aydın, M. Âkif, Türk Hukuk Tarihi, 5. Baskı, Hars Yay., İstanbul 2005.
- Bardakoğlu, Ali, “Vesâyet”, DİA, C. XLIII, İstanbul 2010, ss. 66-70.
- Berki, Ali Himmet, İslâm Hukukunda Ferâiz ve İntikal, sdl. İrfan Yücel, Diyanet İşleri Başkanlığı (D.İ.B.) Yay., Ankara 1986.
- Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahât-ı Fıkhiyye Kamusu, I-VIII, Bilmen Yay., İstanbul 1970.
- el-Cezîrî, Abdurrahman b. Muhammed b. İyâz, el-Fıkh ale’l-Mezâhibi’l-Erba‘a, I-V, Dârü’l-Fikr, Beyrut 1972.
- Cin, Halil – Akyılmaz, Gül, Türk Hukuk Tarihi, Sayram Yay., Konya 2003.
- Çiçek, Kemal, Zimmis (Non-Muslims) of Cyprus in the Sharia Court 1110/39 A.H. / 1698- 1726 A.D., Yayımlanmamış Doktora Tezi, The Faculty of Arts of the University of Birmingham, Birmingham 1992.
- Güler, Ümit, 17. ve 18. Yüzyıl Kıbrıs Şer‘iyye Sicillerine Göre Müslüman-Zimmî İlişkileri ve İslâm Hukuku Açısından Tahlili, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bil. Enst., Bursa 2015.
- el-Halebî, Burhaneddîn İbrâhim b. Muhammed b. İbrâhim, Mülteka’l-Ebhur, I-II, thk. Vehbi Süleyman Gavecî, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1989.
- Karaman, Hayreddin, Mukayeseli İslâm Hukuku, İz Yay., İstanbul 2001.
- Karataş, Ali İhsan, Mahkeme Sicillerine Göre 18. Yüzyılda Bursa’da Gayrimüslimler, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 2005.
- Mahmesânî, Subhi, el-Mebâdiü’ş-Şer‘iyye ve’l-Kânûniyye fi’l-Hacr ve’n-Nafakât ve’l- Mevâris ve’l-Vasiyye, Dârü’l-İlm li’l-Melâyîn, Beyrut 2002.
- Muhammed Kadri Paşa, el-Ahkâmü’ş-Şer‘iyye fi’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye, dirâse ve thk. Muhammed Emin Saraç, Ali Cum‘a Muhammed, Dârü’s-Selâm, Kahire 2006.
- Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl, el-Mebsût, I-X, Çağrı Yay., İstanbul 1983.
- Şa‘bân, Zekiyyüddin – Gundur, Ahmed, Ahkâmü’l-Vasiyye ve’l-Mîrâs ve’l-Vakf fî Şerîati’lİslâmiyye, Mektebetü’l-Felâh, Kuveyt 1989.
- Şelebî, Muhammed Mustafa, Ahkâmü’l-Mevâris Beyne’l-Fıkh ve’l-Kânûn, Dârü’n- Nehdati’l-Arabiyye, Beyrut 1978.
- Şeyhîzâde, Gelibolulu Damad Abdurrahman b. Muhammed b. Süleyman, Mecmaü’l- Enhur fî Şerhi Mülteka’l-Ebhur, I-IV, thr. Halil İmrân el-Mansûr, Dârü’l-Kütübü’lİlmiyye, Beyrut 1998.
- Zeydan, Abdülkerim, el-Medhal li-Dirâseti’ş-Şerîati’l-İslâmiyye, 9. Baskı, Müessesetü’r- Risâle, Beyrut 1986.
- Zuhaylî, Vehbe, el-Fıkhü’l-İslâmî ve Edilletuhu, I-VIII, 2. Baskı, Dâru’l-Fikr, Dimaşk 1985.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Kasım 2016 |
| Gönderilme Tarihi | 15 Eylül 2016 |
| Kabul Tarihi | 18 Ekim 2016 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2016 Cilt: 2 Sayı: 2 |
