Öz
Bilindiği üzere Türk-İslam Edebiyatı temelde Kur’an-ı Kerim olmak üzere
hadis, fıkıh ve tefsir gibi İslam dini açısından mühim olan kaynaklar üzerine
inşa edilmiştir. Bu açıdan, edebiyat tarihimizde başta tevhit, münacat,
na’at, yüz hadis, şefaatname ve kırk hadis tercümeleri olmak üzere dinî
edebiyat ürünleri önemli bir yer tutmaktadır. Hz. Peygamberle beraber
onun dört halifesinin hayatları ve şahsiyetleri çerçevesinde başta methiye,
hilye, menkıbe gibi edebî türlerin oluştuğunu görmek mümkündür. Bu
türün en önemlilerinden biri de şüphesiz bu halifelere ait olan bir takım
özlü sözlerin yani vecizelerin tercüme ve şerhinden meydana gelenlerdir.
Bu çalışmamızda Hz. Alî’ye ait olduğu kabul edilen ve Cāhız (ö. 255/869)
tarafından derlenmiş yüz vecizenin Türkçe manzum tercümesi konu edilecektir.
Söz konusu çalışmamızda bu metin hakkında bilgiler verilmekte ve
akabinde risalenin tenkitli metni sunulmaktadır. Eserin elde edilen yazma
nüshasında mütercimin adı, kimliği ve tercüme tarihi ile ilgili herhangi bir
bilgi yer almamaktadır. Elimizde bulunan nüshada Sad Kelime-i Hz. Alî’yi
manzum olarak Türkçeye çeviren şair, eserinde mukaddime, sebeb-i telif
ve hatimeye yer verme ihtiyacı hissetmemiştir. Şair burada evvela Arapça
vecizelere yer vermiş daha sonra onları kıta nazım şekliyle Farsça’ya,
ardından aruz vezniyle Türkçe’ye aktarmıştır. Nüshanın dil hususiyetleri
çevirinin 17. veya 18. yüzyıla ait olduğunu düşündürmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ÂDİL b. Alî, Sad Kelime-i Alevî, Meşhed 1382/2003 (İntişârât-ı Âsitân-ı Kuds-ı Razavî).
- ATEŞ Ahmed, “Raşîd al-Dîn Vatvat’ın Eserlerinin Bāzı Yazma Nüshaları”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, cilt 10, sayı 14,.İstanbul 1959,
- CEYHAN Adem, Türk Edebiyatında Hz. Alî Vecizeleri, Öncü Yayınları, Ankara 2006.
- CEYHAN Adem, “Vahdetî’nin Sad-Kelime-i Hazret-i Murtaza Tercümesi”, Gazi Üniversitesi Ahilik Araştırmaları Dergisi, cilt I,sayı 1 Ankara 2004.
- CEYHAN Adem, “Eski Türk Edebiyatında Sad-Kelime-i Alî Derleme Tercüme ve Şerhlerine Dair”, Celal Bayar Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı 1,Manisa 1997,
- CEYHAN Adem, “Eski Bir Vecizeler Kitabı: Edāyî’nin Sad-Kelime-i Alî Tercümesi” Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt III, sayı 1.yıl Manisa 2005.
- CEYHAN Adem, “Şirvanlı Hatiboğlu Habîbullāh’ın Hz. Alî’den Yüz Söz Tercümesi” Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi cilt:13, sayı:3, Manisa 2015.
- CEYHAN Adem, Emsāl-i Alî, Hazret-i Alî’nin Hikmetli Sözleri, Çev. Muallim Nācî, haz. Ādem Ceyhan, Buhara yayınları, İstanbul 2011.
- CEYHAN Adem, Reşîdüddin Vatvat, Hazret-i Alî’nin Yüz Sözü Gül-i Sad Berg, Çeviren Hocazāde Abdülaziz Efendi, Hazırlayan Ādem Ceyhan, İstanbul, 2008.
- CEYHAN Adem, Ahlāk Düsturu- Hazret-i Alî’nin Şiir ve Vecizelerinden Seçmeler, Çeviren Ahmed Rāşid, haz. Adem Ceyhan, Buhara yayınları, İstanbul 2010.
- CEYHAN Adem, Muhammet Özdemir, “Hz. Alî’ye Ait Yüz Sözün Manzum Bir Tercümesi”,Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 10, İstanbul 2013.
- CEYHAN Adem, “Harîmî’nin Hz.Alî’den Kırk Vecize Tercümesi”, Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, cilt I, sayı 2, Manisa 2003
- CEYHAN Adem, Muhammet Özdemir, “Hz. Alî’ye Ait Yüz Sözün Manzum Bir Tercümesi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, sayı 10, İstanbul 2013.
- CEYHAN Adem, “Usûlî’nin Hadis ve Vecize Tercümeleri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, cilt XXX, İstanbul 2003.
- CEYHAN Ādem, ve Hasan CANKURT, “Vardarlı Bir Hocadan Dostlara Armağan: Hz. Alî’nin Yüz Sözünün Şerhi: Tuhfetü’l-ihvān”, Uluslararası Balkanlarda Türk Varlığı Sempozyumu Bildirileri, cilt 1, haz. Ünal Şenel, Manisa 2012.
- DEVELİOĞLU Ferit,Osmanlıca-Türkçe Aniklopedik Lüğat, Aydın yayınları, Ankara 1998
- ERTUĞRUL Alî Sad Kelime Geleneği ve Sefîne-i Tebriz İsimli Mecmuada Yer Alan Sad Kelime Örneği, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt XVII, sayı 2. Sivas 2013.
Öz
As known, Turkish-Islamic Literature is built mainly on Quran and also
such sources as hadith, fiqh and exegesis which are important regarding
the religion of Islam. In this regard, religious literature works have a great
place in the history of literature notably tawhid, munâdjât, naat, hundred
hadiths, intercessions, fourty hadiths. And it is possible to see the literature
works such as praise, hilya and legends on the life and personality of Muhammad
(pbuh) and his four khalifas. And one of these works is doubtless
is the translation and the interpretation of dictums that belong to these
khalifas. And this study is the poetic translation of text of the hundred dictums
that are regarded to have belonged to St. Alî and composed by Cahız
(ö. 255/869). First of all, we give knowledge on this text, and subsequently
we make a critical edition of the risalah. Unfortunately there is no information
of the name-personality of the translator and the date of the translation.
In this manuscript, the poet who translated the hundrend dictums of
St. Alî in a poetic way, didn’t need to give place to an introduction, content
and a conclusion part. The poet here primarily give place to Arabic dictums,
and then translated them to Persian in a poetic way, and to Turkish in
aruz prosody. The linguistic content of the manuscript make us think that
the translation belong to 17th or 18 th century
Anahtar Kelimeler
Forty Hadith Hz. Alî Vecize. Hundred saying of Hz. Alî aphorism
Kaynakça
- ÂDİL b. Alî, Sad Kelime-i Alevî, Meşhed 1382/2003 (İntişârât-ı Âsitân-ı Kuds-ı Razavî).
- ATEŞ Ahmed, “Raşîd al-Dîn Vatvat’ın Eserlerinin Bāzı Yazma Nüshaları”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, cilt 10, sayı 14,.İstanbul 1959,
- CEYHAN Adem, Türk Edebiyatında Hz. Alî Vecizeleri, Öncü Yayınları, Ankara 2006.
- CEYHAN Adem, “Vahdetî’nin Sad-Kelime-i Hazret-i Murtaza Tercümesi”, Gazi Üniversitesi Ahilik Araştırmaları Dergisi, cilt I,sayı 1 Ankara 2004.
- CEYHAN Adem, “Eski Türk Edebiyatında Sad-Kelime-i Alî Derleme Tercüme ve Şerhlerine Dair”, Celal Bayar Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı 1,Manisa 1997,
- CEYHAN Adem, “Eski Bir Vecizeler Kitabı: Edāyî’nin Sad-Kelime-i Alî Tercümesi” Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt III, sayı 1.yıl Manisa 2005.
- CEYHAN Adem, “Şirvanlı Hatiboğlu Habîbullāh’ın Hz. Alî’den Yüz Söz Tercümesi” Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi cilt:13, sayı:3, Manisa 2015.
- CEYHAN Adem, Emsāl-i Alî, Hazret-i Alî’nin Hikmetli Sözleri, Çev. Muallim Nācî, haz. Ādem Ceyhan, Buhara yayınları, İstanbul 2011.
- CEYHAN Adem, Reşîdüddin Vatvat, Hazret-i Alî’nin Yüz Sözü Gül-i Sad Berg, Çeviren Hocazāde Abdülaziz Efendi, Hazırlayan Ādem Ceyhan, İstanbul, 2008.
- CEYHAN Adem, Ahlāk Düsturu- Hazret-i Alî’nin Şiir ve Vecizelerinden Seçmeler, Çeviren Ahmed Rāşid, haz. Adem Ceyhan, Buhara yayınları, İstanbul 2010.
- CEYHAN Adem, Muhammet Özdemir, “Hz. Alî’ye Ait Yüz Sözün Manzum Bir Tercümesi”,Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 10, İstanbul 2013.
- CEYHAN Adem, “Harîmî’nin Hz.Alî’den Kırk Vecize Tercümesi”, Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, cilt I, sayı 2, Manisa 2003
- CEYHAN Adem, Muhammet Özdemir, “Hz. Alî’ye Ait Yüz Sözün Manzum Bir Tercümesi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, sayı 10, İstanbul 2013.
- CEYHAN Adem, “Usûlî’nin Hadis ve Vecize Tercümeleri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, cilt XXX, İstanbul 2003.
- CEYHAN Ādem, ve Hasan CANKURT, “Vardarlı Bir Hocadan Dostlara Armağan: Hz. Alî’nin Yüz Sözünün Şerhi: Tuhfetü’l-ihvān”, Uluslararası Balkanlarda Türk Varlığı Sempozyumu Bildirileri, cilt 1, haz. Ünal Şenel, Manisa 2012.
- DEVELİOĞLU Ferit,Osmanlıca-Türkçe Aniklopedik Lüğat, Aydın yayınları, Ankara 1998
- ERTUĞRUL Alî Sad Kelime Geleneği ve Sefîne-i Tebriz İsimli Mecmuada Yer Alan Sad Kelime Örneği, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt XVII, sayı 2. Sivas 2013.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Haziran 2018 |
| Gönderilme Tarihi | 13 Mart 2018 |
| Kabul Tarihi | 21 Mayıs 2015 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 Cilt: 4 Sayı: 1 |
