Criminal Law Practices in The Ottoman After Meşrutiyet-I [In the Perspective of The Karesi Newspaper (1886-1888)]

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 81 - 100, 30.06.2023

Mehmet Özkan

https://doi.org/10.32955/neu.istem.2023.9.1.06

Öz

After the proclamation of the Tanzimat, many regulations were made in the field of law in the Ottoman Empire. Criminal law is one of these areas. Because until the Meşrutiyet period, three penal code regulations were made. Regulations continued after the declaration of the Meşrutiyet. These include “ceza muhakemeleri usulü kanunu”, “hukuk muhakemeleri usulü kanunu” and “nizâmiye mahkemeleri teşkilat kanunu”, each of which was dated 1879. The penal code of 1858 and the three laws in question are the legal regulations in force after the proclamation of Meşrutiyet. In this study, examples related to the implementation of criminal law between the years 1886-1888 with the legal regulations made after the declaration of Meşrutiyet are given. Karesi Newspaper is the first official provincial newspaper published in Balıkesir. It was published under the name of Balıkesir at that time and continued its publication life for two years (5 March 302/17 March 1886-30 March 304/11 April 1888). In 1888, when Karesi province was reduced to the "sanjak" level and reconnected to Hüdavendiğar province, the newspaper ended its publication period. Karesi Newspaper, which published one page a week, published 105 issues in its first period. With Balıkesir becoming a province again, Karesi Newspaper resumed its publication period as the official publication of the province on April 27, 1914, with the initiative of Hasan Basri Çantay. Cases, indictments, and decisions regarding criminal law, which are included in the scope of criminal law practices and carried out by courts and prosecutor's offices in Karesi Newspaper, have generally taken place through the official announcements made by courts and public prosecutors. These announcements are generally published in the newspaper as follows: "Announcements", "from the "General Assistant of the Central Provincial Directorate", "The Criminal Chamber of the Central Provincial Bidayet Court", "The Criminal Chamber of the Court of Appeal", "The General Counseling Office" and the "Penal Chamber". It has general information under the titles "From His Presidency". Karesi newspaper also contains general information about the criminal cases that were brought before the courts in 302 (1886) and 303 (1887). When the two years in question are evaluated together, a total of 1597 lawsuits were filed in the Karesi Bidayet Court Penal Chamber related to misdemeanors, criminality, and murder-including appeals-, 1180 of which were concluded. In the newspaper's public prosecutor's office and court advertisements, it was stated that due to the fact that the suspects were on the run, they were asked to be present at the court in accordance with the relevant articles of the Criminal Procedure Code of 1897, otherwise, it was stated that some penal sanctions would be applied to them at the end of the absentee proceedings. The orders of the Hüdavendigar Provincial Prosecutor's Office to arrest fugitive suspects are among these announcements. The examples are included in the perspective of the prosecutor's office and court decisions in the Karesi Newspaper, which is the official newspaper of the province. Because the Code of Criminal Procedures has made it compulsory to publish and announce the summary of judgments through the Provincial Newspaper.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Ottoman, Criminal Law, Meşrutiyet, Balıkesir, Karesi Newspaper

Meşrutiyet Sonrası Osmanlı’da Ceza Hukuku Uygulamaları-I [Karesi Gazetesi (1886-1888) Çerçevesinde]

Öz

Tanzimat’ın ilanından sonra Osmanlı Devleti’nde hukuk alanında çok sayıda düzenleme yapılmıştır. Ceza hukuku, bu alanların başında gelmektedir. Zira Meşrutiyet dönemine kadar üç “ceza kanunu” hazırlanmış ve sırasıyla yürürlükte bulunmuştur. Meşrutiyetin ilanından sonra da bu alandaki düzenlemeler sürmüştür. Her biri 1879 tarihli olan Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu, Hukuk Muhakemeleri Usulü Kanunu ve Nizamiye Mahkemeleri Teşkilat Kanunu bunlar arasındadır. 1858 tarihli Ceza Kanunu ile söz konusu üç kanun Meşrutiyetin ilanından sonra yürürlükte olan yargı hukuku düzenlemeleridir. Bu çalışmada Meşrutiyet’in ilanından sonra yapılan kanun düzenlemeleriyle 1886-1888 yılları arasında ceza hukukunun uygulamasıyla ilgili örneklere yer verilmiştir. Uygulama örneklerine, vilayetin resmi gazetesi olan Karesi Gazetesi’nde yer alan savcılık ve mahkeme kararları çerçevesinde yer verilmiştir. Zira ceza muhakemeleri usulü kanunu, hüküm özetlerinin vilayet gazetesi vasıtasıyla da neşir ve ilanını zorunlu kılmıştır. Karesi Gazetesi Balıkesir’de yayınlanan ilk resmî vilâyet gazetesidir. Balıkesir’in o dönemdeki adıyla basılmış ve aralıksız iki yıl (5 Mart 302/17 Mart 1886-30 Mart 304/11 Nisan 1888) yayın hayatını devam ettirmiştir. 1888’de Karesi vilâyetinin “sancak” seviyesine düşürülüp, tekrar Hüdâvendigâr vilâyetine bağlanmasıyla gazete yayın hayatına son vermiştir. Haftada bir sayfa olarak yayınlanan Karesi Gazetesi, ilk döneminde 105 sayı olarak yayınlanmıştır. Balıkesir’in tekrar vilayet olmasıyla birlikte Karesi Gazetesi, 27 Nisan 1914’te, Hasan Basri Çantay’ın girişimiyle vilayetin resmi yayın organı olarak yayın hayatına yeniden başlamıştır. Karesi Gazetesi’nde Ceza hukuku uygulamaları kapsamında yer alan, mahkemeler ve savcılıklarca yürütülen ceza hukukuna ilişkin dava, iddianame ve kararlar genellikle mahkemelerin ve müddeî-i umûmîlerin verdiği resmi ilanlar yoluyla yer almıştır. Bu ilanlar gazetede genellikle “İlânât, “Merkez-i Vilayet Müddeî-i Umumî Muavinliğinden”, “Merkez-i Vilayet Bidâyet Mahkemesi Ceza Dairesinden”, “Mahkeme-i Bidâyet Ceza Dairesinden”, “Müddeî-i Umumî Muavinliğinden” ve “Ceza Dairesi Riyasetinden” adlı başlıklarla yer almıştır. Karesi gazetesinde 302 (1886) ve 303 (1887) yıllarında mahkemelere yansıyan ceza davalarıyla ilgili genel bilgiler de yer almaktadır. Söz konusu iki yıl birlikte değerlendirildiğinde Karesi Bidâyet Mahkemesi Ceza Dairesi’nde kabahat, cünha ve cinayet-istinaf dâhil- suçlarıyla ilgili toplam 1597 dava açılmış bunlardan 1180’i karara bağlanmıştır. Gazetede yer alan savcılık ve mahkeme ilanlarında genellikle zanlıların firari durumda olmaları nedeniyle 1897 tarihli Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu’nun ilgili maddeleri gereği mahkemede hazır bulunmaları istenmiş, aksi halde yapılacak gıyabi yargılama sonunda kendilerine bazı cezai müeyyideler uygulanacağı ifade edilmiştir. Hüdavendigar vilayeti savcılığının firari zanlıları yakalama emirleri de bu ilanlar arasındadır. Cinayet davalarına mahsus mahkeme kararları idam ve kürek cezası ile medeni hakların düşürülmesi ve haciz şeklinde iken cünha kapsamındaki cezalar hapis ve para cezası şeklindedir. Muhakemesi devam eden davalarda ise davaya konu olan suçlar arasında öldürme, yaralama, tecavüz, hırsızlık, yok kesme, gasp, rüşvet, sahtekârlık gibi suç fiillerinin olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Osmanlı, Ceza Hukuku, Meşrutiyet, Karesi Gazetesi, Balıkesir

Kaynakça

• Akgündüz, Ahmet. "1274/1858 Tarihli Osmanlı Ceza Kanunnamesinin Hukuki Kaynakları, Tatbik Şekli ve Men'-i İrtikâb Kanunnamesi". Belleten 51/199 (Nisan 1987), 153-192.
• Akgündüz, Said Nuri. “Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukukunun Kaynakları”. Dergiabant 4/8 (Aralık 2016), 1-16.
• Akşit, Cevat. İslam Ceza Hukuku ve İnsani Esasları. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası, 1976.
• Aydın, Mehmet Akif. “Osmanlı Ceza Hukuku”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7/478-482. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Bayyiğit, Mehmet. Önsöz, Karesi: Balıkesir’in İlk Resmi Gazetesi (1. Dönem 1886-1888). ed. Mehmet Bayyiğit, Mustafa Polat. İstanbul: Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi Yayınları, 2022.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. “Hukukı İslamiyye ve Istılahatı Fıkhiyye” Kamusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, ty.
• Birsin, Mehmet. “Siyâset”ten Örfî Hukuka: Siyâset-i Şer’iyyenin Serüveni”. Mesned: İlahiyat Araştırmaları Dergisi 10/2 (Güz 2019-2), 425-460.
• Cin, Halil-Akgündüz, Ahmet. Türk Hukuk Tarihi. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 1995.
• Çolak, Abdullah. İslam Ceza Hukuku. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 2018.
• Ekinci, Ekrem Buğra. Osmanlı Hukuku-Adalet ve Mülk-. İstanbul: Arı Sanat Yayınları, 2016.
• Ekinci, Ekrem Buğra. Osmanlı Mahkemeleri-Tanzimat ve Sonrası- . İstanbul: Arı Sanat Yayınevi, 2017.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Rağbet Yayınları, 1998.
• İbn Abidin. Reddü’l-muhtâr ala’d-dürri’l-muhtâr. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1984.
• İbn Rüşd el-Hafîd. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1985.
• İnalcık, Halil. “Kanunnâme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24/333-337. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Karakoç, Sarkis. Külliyât-ı Kavânîn. Haz. M. Âkif Aydın, Fethi Gedikli, Mehmet Akman, Ekrem B. Ekinci, M. Macit Kenanoğlu. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2006.
• Karakoç, Serkiz. Ceza Kanunu Tahşiyeli. İstanbul: Şant Matbaası, 1329.
• Karaman, Hayrettin. Mukayeseli İslam Hukuku. İstanbul: Nesil Yayınları,1986.
• Karesi. “Vilâyetin ahvâl-i coğrâfiye ve târîhiyesinden mâba’d” (25 Cümâdelâhir 303/19 Mart 302), 3.
• Karesi. “İlânât (Ceza Dairesi Riyasetinden)” (30 Receb 305/30 Mart 304), 4.
• Karesi. “İlânât (Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (16 Ramazan 304/27 Mayıs 303), 4.
• Karesi. “İlânât (Ceza Dairesi Riyasetinden)” (16 Receb 305/16 Mart 304), 4.
• Karesi. “Havâdis-i vilayet” (12 Receb 304/25 Mart 303), 1.
• Karesi. “İlânât (Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (1 Receb 305/2 Mart 304), 4.
• Karesi. “İlânât (Ceza Dairesi Riyasetinden)” (23 Receb 305/23 Mart 304), 4.
• Karesi. “Havâdis-i vilayet” (14 Muharrem 304/1 Teşrînievvel 302), 1.
• Karesi. “İlânât” (5 Şevval 303/25 Haziran 302), 4.
• Karesi “Merkez-i vilâyet müddeî-i umûmî muavinliğinden tebliğ olunan mahkeme-i cinayet kararnamesi suretidir.” (11 Cümâdelâhir 303/5 Mart 302), 4.
• Karesi. “İlânât (Merkez-i Vilayet Bidayet Mahkemesi Ceza Dairesi’nden)” (19 Şevval 303/09 Temmuz 302), 4.
• Karesi. “İlânât (Karesi Bidâyet Mahkemesi Ceza Riyasetinden)” (6 Zilkâde 304/15 Temmuz 303), 4.
• Karesi. “İlânât (Ceza Dairesi Riyasetinden)” (9 Ramazan 304/20 Mayıs 303), 4.
• Karesi. “İlânât (Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (11 Cumâdelevvel 305/13 Kânûnusânî 303), 4.
• Karesi. “İlânât (Ceza Dairesi Riyasetinden)” (18 Cumâdelevvel 305/20 Kânûnusânî 303), 4.
• Karesi. “İlânât (Ceza Dairesi Riyasetinden)” (25 Cumâdelevvel 305/27 Kânûnusânî 303), 4.
• Karesi. “İlânât (Ceza Dairesi Riyasetinden)” (10 Cümâdelâhir 305/10 Şubat 303), 4.
• Karesi. “İlânât (Ceza Dairesi Riyasetinden)” (17 Cümâdelâhir 305/17 Şubat 303), 4.
• Karesi. “İlânât (Ceza Dairesi Riyasetinden)” (24 Cümâdelâhir 305/24 Şubat 303), 4.
• Karesi. “İlânât (Ceza Dairesi Riyasetinden)” (9 Receb 305/9 Mart 304), 4.
• Karesi. “İlânât (Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (18 Rebîülâhir 304/31 Kânûnuevvel 302), 4.
• Karesi. “İlânât” (9 Safer 305/14 Teşrînievvel 303), 4.
• Karesi. “İlânât (Karesi mahkeme-i bidayet ceza dairesinden)” (13 Zilkâde 304/22 Temmuz 303), 4.
• Karesi. “İlânât (Ceza Dairesi Riyasetinden)” (6 Rebîülâhir 305/9 Kânûnuevvel 303), 4.
• Karesi. “Merkez-i Vilayet Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden” (29 Şâban 303/21 Mayıs 302), 4.
• Karesi. “İlânât” (Mahkeme-i Bidâyet Ceza Dairesinden)” (4 Zilkâde 303/23 Temmuz 302), 4.
• Karesi. “Merkez-i Vilayet Bidâyet Mahkemesi Ceza Dairesinden” (24 Zilhicce 303/10 Eylül 302), 4.
• Karesi. “İlânât (Merkez-i Vilâyet Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (07 Muharrem 304/24 Eylül 302), 4.
• Karesi. “İlânât (Müddeî-i Umumî Muavinliğinden)” (8 Şevval 304/17 Haziran 303), 4.
• Karesi. “İlânât (Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (12 Rebîülevvel 304/26 Teşrînisânî 302). 4.
• Karesi. “İlânât (Merkez-i Vilayet Müddeî-i Umumî Muavinliğinden)” (22 Şaban 303/ 14 Mayıs 302), 4.
• Karesi. “İlânât (Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (4 Zilkâde 303/23 Temmuz 302), 4.
• Karesi. “İlânât (Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (02 Zilhicce 303/ 20 Ağustos 302), 4.
• Karesi. “İlânât (Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (11 Zilkâde 303/30 Temmuz 302). 4.
• Karesi. “Müddeî-i Umûmî Muavinliği'nden” (4 Rebîülâhir 304/17 Kânûnuevvel 302), 4.
• Karesi. “İlânât (Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (25 Rebîülâhir 304/7 Kânûnusânî 302), 4.
• Karesi. “İlânât (Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (28 Cümâdelâhir 304/11 Mart 303), 4.
• Karesi. “İlânât (Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (27 Zilkâde 304/5 Ağustos 303), 4.
• Karesi. “İlânât (Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (13 Rebîülâhir 305/16 Kânûnuevvel 303), 4.
• Karesi. “İlânât (Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (9 Ramazan 304/20 Mayıs 303), 4.
• Karesi. “İlânât (Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (21 Rebîülevvel 305/25 Teşrînisânî 303), 4.
• Karesi. “İlânât (Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (16 Cümâdelûlâ 304/28 Kânûnusânî 302), 4.
• Karesi. “İlânât (Merkez-i Vilayet Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (22 Şâban 303/14 Mayıs 302), 4.
• Karesi. “Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden” (2 Safer 305/7 Teşrînievvel 303), 4.
• Karesi. “İlânât (Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (29 Şevval 304/8 Temmuz 303), 4.
• Karesi. “İlânât (Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (11 Rebîülâhir 304/24 Kânûnuevvel 302), 4.
• Karesi. “İlânât (Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (5 Receb 304/18 Mart 303), 4.
• Karesi. “İlânât (Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (10 Muharrem 305/16 Eylül 303), 4.
• Karesi. “İlânât (Merkez-i Vilâyet Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (7 Cümâdelâhir 304/18 Şubat 302), 4.
• Karesi. “İlânât (Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (21 Cümâdelâhir 304/4 Mart 303), 4.
• Karesi. “Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden” (20 Safer 304/05 Teşrînisânî 302), 4.
• Karesi. “İlânât (Müddeî-i Umûmî Muavinliğinden)” (14 Rebîülevvel 305/18 Teşrînisânî 303), 4.
• Karesi. “İlanât” (24 Zilhicce 303/10 Eylül 302), 4.
• Karesi, “Merkez-i Vilâyet Müddei-i Umumi Muavinliğinden” (21 Muharrem 304/08 Teşrînievvel), 302.
• Koç, Mehmet. Osmanlı Hukukunda Tazir Suç Ve Cezaları. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Mehâkim-i Nizâmiye Teşkilatı Kânûn-ı Muvakkati. İstanbul: Mahmud Beğ Matbaası, 1299/1881.
• Mevsılî, Mecdüddin. el-İhtiyâr li talîli’l-muhtâr. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1984.
• Özkan, Mehmet. “Tanzimat Sonrası Osmanlı Ceza Hukuku Düzenlemeleri”. Balıkesir İlahiyat Dergisi 15 (Haziran 2022), 241-277.
• Polat, Mustafa. Balıkesir Basın Tarihinin Dibacesi: Karesi Gazetesi, Karesi: Balıkesir’in İlk Resmi Gazetesi (1. Dönem 1886-1888). ed. Mehmet Bayyiğit, Mustafa Polat. İstanbul: Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi Yayınları, 2022.
• Rıfat, Halil. Külliyat-ı Şerh-i Ceza. İstanbul: Mihran Matbaası, 303.
• Serahsî, Muhammed b. Ahmed b. Ebi Sehl. el-Mebsût. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1983.
• Şentop, Mustafa. Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukuku (Kanunlar-Tadiller-Layihalar-Uygulama). İstanbul: Yaylacık Matbaası, 2004, 37.
• Usûl-i Muhâkemât-ı Cezâiyye Kânûn-ı Muvakkati. İstanbul: Matbaa-i Amire, 1296/1879.
• Usul-i Muhakemat-ı Kanuniyye Muvakkati. İstanbul: Mahmud Beğ Matbaası, 1299.
• Yorgaki Efendi. Usûl-i Muhâkemât-ı Cezâiyye Kanunu Şerhi. nşr. Abdullah Faik Ahmed - M. Ahmet Necati. İstanbul: Hürriyet Matbaası, 1326.