Sosyal Sorumluluk Projelerinin Değer Kazanımına Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 349 - 372, 31.12.2024

Sümeyye Koç

https://doi.org/10.32955/neu.istem.2024.10.2.01

Öz

Sosyal sorumluluk sahibi bireylere yönelik ihtiyacın giderek arttığı günümüzde eğitim programlarında yer alması beklenen en önemli konulardan birisi de sosyal sorumluluktur. Çünkü eğitim, toplumsal idealler doğrultusunda değerlerin öğrencilere aktarılmasında önemli bir rol oynamaktadır. Sosyal etkinlikler yoluyla yürütülen değerler eğitimi programlarının ise bireylerin sosyal becerilerini önemli ölçüde etkilediği ifade edilmektedir. Bu bağlamda sosyal becerilere önem veren ve modelleyebilen öğretmenler, öğrencilerinin sosyal becerilerine olumlu katkı sağlayacaktır. Öğrencilerin ders dışı eğitim deneyimleri yoluyla öğrendiklerinin geleneksel sınıftaki deneyimlerinden daha fazla olduğu kabul edilir. Bu durum öğretmen adayları için de geçerlidir. Bu bakımdan yeni nesillere eğitim vererek geleceğe etki edecek öğretmen adaylarını yetiştiren kurumların etkililiği açısından üniversite kritik öneme sahiptir. Öğretmen adayları bu becerileri sadece örgün eğitim yoluyla öğrenemezler. Bu nedenle, bireysel çaba ve araştırma, grup etkinliklerine katılım ve STK’lardan destek almak, bu becerileri elde etmek için çok önemlidir. Bu yaklaşımdan yola çıkılarak hazırlanan araştırma, “Geleceğin Öğretmenleri Projesi” kapsamında gerçekleştirilen öğretmen adaylarına yönelik bir dizi sosyal sorumluluk faaliyetinin sonuçlarına dayanmaktadır. Proje kapsamında uygulanan sosyal sorumluluk faaliyetleri, öğretmen adaylarının dezavantajlı gruplara yönelik eğitim faaliyetleri yürütmeleri, deneyimli öğretmenlerin kariyerleri boyunca yaşadıkları iyi örneklerin kayıt altına alınması, öğretmen adaylarının okudukları üniversite ve bölümler hakkında ortaöğretim öğrencilerine bilgiler vermesi ve sosyal etkinlikler aracılığıyla ortaöğretim öğrencileriyle kaynaşmaları olarak özetlenebilir. Bu projedeki sosyal sorumluluk faaliyetlerinin amacı, öğretmen adaylarının sorumluluk duygusunu arttırmaktır. Bu araştırmanın amacı ise öğretmen adaylarının katıldıkları bu projenin değerleri kazanmaları üzerindeki etkisini ortaya koymaktır. Buna bağlı olarak çalışmanın konusu, öğretmen adaylarının proje kapsamında katıldıkları sosyal sorumluluk etkinliklerinin, değerler eğitimi için gerekli becerileri kazanmalarına ve öğretmenlik yaparken uygulayacakları sosyal sorumluluk faaliyetlerine yönelik etkilerinin araştırılmasıdır. Araştırma, 2021 yılında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ndeki üniversitelerin farklı bölümlerinde öğrenim gören 174 öğretmen adayı ile yürütülmüştür. Araştırmada deneysel bir yaklaşım olan “tek grup ön-test-son-test modeli” kullanılmıştır. Araştırmada sosyal ve kültürel faaliyetlerin değerlerin kazanılmasındaki etkisini ortaya koymak amacıyla hazırlanmış iki ölçek ve yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre öğretmen adaylarının katıldıkları sosyal sorumluluk projeleri sonucunda sosyal sorumlulukla ilgili olduğu düşünülen değerlerde önemli kazanımlar elde ettikleri belirlenmiştir. Bu değerler; dürüstlük, sorumluluk, sabır, saygı, yardımseverlik, birlik, beraberlik, vatanseverlik bilinci ve ailenin önemi şeklindedir. Özellikle bu değerlerdeki artış, değerler eğitimi kapsamında düzenlenen iş birliğine dayalı ve proje temelli eğitim ve uygulamaların etkili olduğunu göstermektedir. Araştırmanın en önemli sonuçlarından biri de fakültedeki derslerin ötesinde uygulanan eğitim, etkinlik ve proje tabanlı uygulamaların öğretmen adaylarının değer kazanımlarını arttırdığı yönündeki sonuçtur. Ayrıca bu uygulama ve eğitimlerin benzerlerine daha önce katılmış öğretmen adayları için değer kazanımının daha etkili ve yüksek olduğu da ortaya çıkmıştır. Bunun nedeninin daha önceki olumlu deneyimlerin bir yansıması olduğu söylenebilir. Yapılan görüşmelerde ise öğretmen adayları, proje kapsamında katıldıkları sosyal sorumluluk faaliyetlerinin değerler eğitimi ile ilgili kendilerinde bir farkındalık oluşmasına yol açtığını ve değerlerin kazanılmasında olumlu etkilerinin olduğunu söylemişlerdir. Görüşmelerden ortaya çıkan bir diğer sonuç ise sosyal sorumluluk faaliyetlerinin öğretmen adaylarının model uygulamaları görmeleri açısından oldukça faydalı olduğudur. Ayrıca öğretmen adayları henüz üniversite öğrencisi iken ortaöğretim öğrencileriyle beraber etkinliklerde yer almalarının onlara empatik bir bakış açısı kazandırdığını da ifade etmişlerdir. Proje sayesinde öğretmen adayları, kişisel ve mesleki olarak geliştiklerini, öğrencileri daha iyi anlayabildiklerini ve doğru yöntemleri bulabildiklerini vurgulamışlardır. Bu sonuçlara bağlı olarak öğretmen adaylarının üniversitede aldıkları örgün eğitimin yanında sosyal sorumluluk projelerine ve değerler eğitimine yönelik faaliyetlere katılmaları önerisinde bulunulabilir. Ayrıca, üniversitelerdeki öğretmen yetiştiren bölümlerin eğitimle ilgili hizmet veren diğer eğitim kurumları ve sivil toplum kuruluşları ile daha fazla ortak projeler yürütmeleri ve hatta bu faaliyetleri eğitim programlarına dahil etmeleri önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Eğitim Bilimleri, Değerler Eğitimi, Öğretmen Eğitimi, Sosyal Sorumluluk, Manevi Değerler, Milli Değerler

Etik Beyan

Bu araştırma, Yakın Doğu Üniversitesi Etik Kurulu'nun 13 Ekim 2021 tarih ve 2021/728 sayılı izniyle gerçekleştirilmiştir.

Destekleyen Kurum

Bu araştırma, Türkiye Cumhuriyeti Lefkoşa Büyükelçiliği tarafından finanse edilen Geleceğin Öğretmenleri Projesi kapsamında yürütülmüştür.

The Impact of Social Responsibility Activities on Gaining Values

Öz

Social responsibility is one of the most critical issues expected to be included in education programs today, as the need for socially responsible individuals is ever-increasing. Education is vital in transferring values to students that align with societal ideals. Teachers are the most essential component of values education and transmission, since teachers are the ones who represent and lead values education. It is stated that values education programs carried out through social activities significantly affect the social skills of individuals. In this context, teachers who attach importance to and model social skills will contribute positively to their students’ social skills. Students are considered to learn more through extracurricular educational experiences than through experiences in the traditional classroom. This also applies to teacher candidates. In this regard, the university is critical in terms of the effectiveness of institutions that train teacher candidates, who will in turn impact the future by teaching new generations. The teacher candidates cannot learn these abilities solely through formal schooling. Hence, individual effort and research, participation in group activities, and getting support from non-governmental organizations (NGOs) are now essential to learn the skills. This study, which was prepared based on this approach, is based on the findings of several social responsibility exercises for future teachers as part of the “Teachers of the Future Project”. Social responsibility activities implemented within the scope of the project that has been carried out can be summed up as teacher candidates engaging in educational activities for the underprivileged, marking down the positive experiences that experienced teachers have had throughout their careers, meeting with secondary and high school students during social activities and informing them about the universities and departments they are currently enrolled in. The social responsibility activities in this project aim to increase teacher candidates' sense of responsibility. This research aims to reveal the effect of this project, which teacher candidates participated in, on their acquisition of values. Accordingly, the study aims to investigate the impact of the social responsibility activities that teacher candidates participate in within the project’s scope on gaining the necessary skills for values education and the social responsibility activities they will implement while teaching. The study used an experimental methodology and involved 174 teacher candidates enrolled in several university departments in the Turkish Republic of Northern Cyprus in 2021. The research used two scales and a semi-structured interview form to reveal the effect of social and cultural activities on the acquisition of values. The research’s findings showed that the teacher candidates’ participation in social responsibility projects led to considerable improvements in their values, which are believed to be associated with social responsibility. These values are honesty, responsibility, patience, respect, helpfulness, unity, patriotism, and the importance of family. The increase in these values shows that the collaborative and project-based training and practices organized within the scope of values education are effective. One of the most important results of the research is that education, activity and project-based practices applied beyond the courses in the faculty increase the acquisition of values of teacher candidates. In addition, it has been revealed that values acquisition is more effective and higher for teacher candidates who have participated in similar practices and training before. The reason for this is a reflection of previous positive experiences. In the interviews, pre-service teachers said that the social responsibility activities they participated in within the project’s scope led to an awareness of values education and positively affected the acquisition of values. Another result that emerged from the interviews was the statement that it was beneficial for them to see model applications. In addition, if they are still university students, they also said that participating in activities with secondary school students gave them an empathetic perspective. Pre-service teachers emphasized that thanks to the project, they developed both personally and professionally, and could better understand students and find the correct methods. It may be suggested that in addition to their formal education at the university, teacher candidates take part in unofficial training, social responsibility initiatives, and values-based activities. In addition, it is recommended that university teacher training departments carry out more joint projects with other educational institutions and NGOs that provide education-related services and even include these activities in their training programs.

Anahtar Kelimeler

Education Science, Values Education, Teacher Training, Social Responsibility, Spiritual Values, National Values

Etik Beyan

It is declared that scientific and ethical principles have been followed while conducting and writing this study and that all the sources used have been properly cited. This research was conducted with the permission of Near East University Ethics Committee, decree no: 2021/728, 13 October 2021.

Destekleyen Kurum

This research was conducted as part of the Teachers of the Future Project financed by the Embassy of the Republic of Türkiye in Lefkoşa. I would like to thank Istanbul University, the Embassy of the Republic of Türkiye in Lefkoşa, the Hala Sultan Theology College Alumni Association, and the Istanbul Volunteer Educators Association for supporting the project.

Kaynakça

• Alkan, Vesile et al. “Karma Yöntem Deseni: Öyküleyici Alanyazın İncelemesi”. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi 7/2 (2019), 559-582. https://doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.7c.2s.5m
• Algur, Hüseyin. “Adaylık Eğitimi Alan Öğretmenlerin Değer Öğretimi Etkinlikleri Hakkındaki Görüşleri”. Amasya İlahiyat Dergisi 12 (2019), 319-356. https://doi.org/10.18498/amailad.579981
• Asar, İlknur. Lisansüstü Öğrencilerinin Kişilik Yapılarıyla Bireysel Sosyal Sorumluluk Bilinçleri Arasındaki İlişkiler. Karabük: Karabük Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Aydın, Mehmet Zeki – Akyol-Gürler, Şebnem. Okulda Değerler Eğitimi. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2018.
• Bayburt, Berrin – Duman, Doğan. “Değerler Eğitimi Açısından Millî Mücadele’yi Anlatmanın ve Aktarmanın Önemi”. Belgi Dergisi 2/19 (2020), 1704-1719. https://doi.org/10.33431/belgi.576490
• Berman, Sheldon. “Educating for Social Responsibility”. Educational Leadership 48/3 (1990), 75-80.
• Bozdoğan, Aykut Emre – Yalçın, Necati. “Bilim Merkezlerinin İlköğretim Öğrencilerinin Fene Karşı İlgi Düzeylerinin Değişmesine ve Akademik Başarılarına Etkisi: Enerji Parkı”. Ege Eğitimi Dergisi 7/2 (2006), 95-114.
• Büyüköztürk, Şener. Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2020. https://doi.org/10.14527/9789756802748
• Büyüköztürk, Şener et al. (2019). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2019. https://doi.org/10.14527/978.994.4919289
• Cihan, Nazlı. “Okullarda Değerler Eğitimi ve Türkiye’deki Uygulamaya Bir Bakış”. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 9/2 (2014), 429-436. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6402
• Creswell, John W. Karma Yöntem Araştırmalarına Giriş, trans. Mustafa Sözbilir. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2019.
• Çetinkaya, Murat. “Topluma Hizmet Uygulamaları Etkinliklerinin Öğretmen Adaylarının Sosyal Becerileri ve Öz Yeterlik İnanç Düzeylerine Etkisi”. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 8/3 (2018), 623-635.
• Droms, Courtney – Stephen, Sheryl-Ann. “Examining the Effectiveness of Social Responsibility Courses in Higher Education”. Journal of Learning in Higher Education 11/2 (2015), 15-21.
• Eryılmaz, Önder – Deveci, Handan. “Ortaokul Öğrencilerine Yönelik Sosyal Sorumluluk Ölçeği'nin Geliştirilmesi”. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 20/2 (2019), 751-792. https://doi.org/10.29299/kefad.2019.20.02.008
• Faiz, Melike et al. “Sınıf Eğitimi Öğretmen Adaylarının Vatanseverlik Değerine İlişkin Görüşleri”. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi 6/1 (2021), 67-87.
• Ginesar, Özkan – Katılmış, Ahmet. “Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Değerler Eğitimine Yönelik Sınıf İçinde ve Dışında Gerçekleştirdikleri Faaliyetlerin İncelenmesi”. Değerler Eğitimi Dergisi 19/41 (2021), 37-77. https://doi.org/10.34234/ded.741279
• Gözler, Alpaslan et al. “Değerler Eğitimi Kapsamında Hazırlanan Akademik Çalışmaların Farklı Değişkenler Göre İncelenmesi”. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6/1 (2020), 224-241. https://doi.org/10.31592/aeusbed.677048
• Güçlü, Nezahat et al. “Liderlik Kapasitesi: Okul Yöneticilerinin Sosyal Sorumluluk Davranışlarının Belirlenmesine Yönelik Nitel Bir Araştırma”. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi 2/1 (2015), 60-74.
• Izgar, Gökhan et al. “Öğretmen Adayı Üniversite Öğrencilerinin İnsani Değerleri Üzerinde Bir İnceleme (Bayburt Örneği)”. Kastamonu Eğitim Dergisi 26/2 (2018), 535-545. https://doi.org/10.24106/kefdergi.389818
• Karabulut, Beyza et al. “İlkokul Hayat Bilgisi Dersinde Vatanseverlik Değerinin Etkinliklerle Öğretimi”. Temel Eğitim Dergisi 2/2 (2020), 34-41.
• Kesten, Alper et al. “Topluma Hizmet Uygulamaları Dersinin Toplumsal Bilinç Kazandırmadaki Etkisi”. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 27/2 (2014), 393-410. https://doi.org/10.19171/uuefd.19923
• Koç, Ahmet – Budak, Yusuf. “Manevi Değerlerin Kazanımında Sosyal ve Kültürel Faaliyetlerin Etkisi Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 21/1 (2021), 323-349. https://doi.org/10.33415/daad.755617
• Koç, Ahmet – Budak, Yusuf. “Milli Değerlerin Kazanımında Sosyal ve Kültürel Faaliyetlerin Etkisi Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 54 (2021), 54-74. https://doi.org/10.15285/maruaebd.817305
• Koç, Ahmet et al. “Investigating Teacher Candidates’ Levels of Teacher Readiness and Usage Of 21st Century Skills”. International Journal of Curriculum and Instruction 14/1 (2022), 679-692.
• Selanik-Ay, Tuğba – Erbasan, Ömer. “Views of Classroom Teachers about the Use of out of School Learning Environments”. Journal of Education and Future 10 (2016), 35-50.
• Sosik, John J. et al. “Gender and Contextual Differences in Social Responsibility in Thai Schools: A Multi-Study Person Versus Situation Analysis”. Journal of Beliefs & Values 38/1 (2017), 45-62. https://doi.org/10.1080/13617672.2016.1237251
• Şahin, Şeyma et al. “Karakter ve Değerler Eğitimi Dersinin Proje Tabanlı Öğrenmeye Göre Düzenlenmesi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergi 39/2 (2020), 360-384. https://doi.org/10.7822/omuefd.799840
• Şekerci, Ahmet Erhan. “Epistemik Öznenin Ontik Ben İdraki: Eğitime Metafizik Bir Anlam Kazandırmak.” Darulfunun İlahiyat 32/2 (2021), 503–530. https://doi.org/10.26650/di.2021.32.2.100040
• Tarhan, Emine. Vatandaşlık Bağlamında Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Vatanseverlik Tutumları ve Görüşleri. Bolu: Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Uzuner, Neslihan Kadriye. “Değerler Eğitimine İlişkin Sınıf Öğretmenlerinin Görüşleri”. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 5/2 (2019), 42-58. https://doi.org/10.25272/j.2149-8385.2019.5.2.01
• Ünver, Gülsen. “Program Çalışmaları için Öğretmen Eğitimi”. Öğretmen Eğitimi ve Öğretim 2/2 (2021), 30-55.
• Üztemur, Servet et al. “Sosyal Bilgiler Öğretiminde Müze ve Tarihi Mekân Kullanımının 7. Sınıf Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Algılarına Etkisi: Bir Eylem Araştırması”. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi 11/1 (2018), 135-168. http://dx.doi.org/10.30831/akukeg.358211
• Yazıcı, Fatih – Seçgin, Fadime. “Tarih ve Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Kontrol Odakları ve Küresel Sosyal Sorumluluk Düzeyleri Arasındaki İlişki”. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi 8/15 (2018), 1267-1292. https://doi.org/10.26466/opus.436414
• Yıldırım, Ali – Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2016.
• Yıldırım, Tercan. “Tarih Öğretmen Adaylarının Programdaki Değerlere İlişkin Değer Hiyerarşileri, Gerekçeleri ve Önerileri”. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi 8/14 (2018), 296-320. https://doi.org/10.26466/opus.404219
• Yıldırım, Yusuf. Okul Dışı Etkinlik Temelli Değerler Eğitimi Programının Öğrencilerin Etkin Vatandaşlık Değerlerine Etkisi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Yiğittir, Süleyman – Öcal, Adem. “Lise Tarih Öğretmenlerinin Değerler ve Değerler Eğitimi Konusundaki Görüşleri”. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 13/20 (2011), 117-124.