Perception of the Society Towards Theologians on the 100th Anniversary of Theology Faculties

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 737 - 762, 31.12.2024

Handan Yalvaç Arıcı , Meryem Karataş

https://doi.org/10.32955/neu.istem.2024.10.2.14

Öz

As an institution of higher religious education in Turkey, faculties of theology have a history of nearly a hundred years. As an institution that trains personnel for formal and non-formal religious education, it can be said that it has a high level of influence in society. In this respect, it should be noted that it is important to reveal the perspective of different segments of society towards the graduates of the faculty of theology. Since the day it was founded, there are studies on the faculty of theology and its members who have found themselves in different debates during this period. These studies generally deal with theology faculty students and faculty programs. There is no research that quantitatively measures the perceptions and perspectives of individuals without theology education about theologians. The research differs from others in terms of both its target audience and its content. The aim of the study is to reveal the perceptions of individuals in the society towards theologians. The problem statement of the study is constructed as “How is the society's perception of theologians?”. The sub-questions of this study are: How are the personal and social characteristics of theologians perceived in the society? What is the perception of the society about the professional skills (religious expectations) of theologians? It is expected that the results will provide data for the studies of religious education and training planners and members of the faculty of theology. In this study, a personal information form for the participants and the “perception scale for theologians” created by Ümit Horozcu in 2019 were used. In the scale, there are titles related to personal, social and professional skills in order to reveal the perception of theologians. While the first 8 items of the scale were determined as personal and social factors, the 9th item and the following items were named as religious expectations factor. The general survey model, one of the quantitative study methods, was adopted in the study. The population of the research consists of individuals residing in the cities of Istanbul, Tekirdağ, Edirne, Kırklareli, Yalova, Kocaeli, Sakarya, Bilecik, Bursa, Balıkesir and Çanakkale in the Marmara Region. The sample of the research consists of adults aged 18 years and over who are not graduates of theology, who are not working in the field of theology or within the DIB. In the research, a total of 510 participants, 268 female and 242 male participants living in the Marmara region, were reached. Participants were included in the study by easily accessible sampling method. Age, gender, education level and city of residence were determined as the variables of the study. As a result of the study, it was revealed that there was no significant difference in variables other than age. The result of personal and social factors and religious expectations factor means that although there is a positive perception towards theologians, there is no definite opinion on the subject. Based on this situation, suggestions have been made to review the content of the theology programmes, to prepare programmes in which students will be more face-to-face with the target audience during the education and training process, and to put career differentiation on the agenda.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Higher Religious Education, Theology Faculties, Theologians, Society

İlâhiyat Fakültelerinin 100. Yılında Toplumun İlâhiyatçılara Bakışı

Öz

Türkiye’de yüksek din eğitimi kurumu olarak ilahiyat fakültelerinin yaklaşık yüz yıllık bir tarihi bulunmaktadır. Örgün ve yaygın din eğitimine eleman yetiştiren bir kurum olarak toplumdaki etki düzeyinin yüksek olduğu söylenebilir. Bu açıdan toplumun farklı kesimlerinde ilahiyat fakültesi mezunlarına yönelik bakış açısının ortaya konulması önemlidir. Kurulduğu günden bu yana kendini farklı tartışmaların içinde bulan ilahiyat fakülteleri ve mensuplarıyla ilgili çalışmalar mevcuttur. Bu çalışmalar genel olarak ilahiyat fakültesi öğrencilerini ve fakülte programlarını ele almaktadır. İlahiyat eğitimi almayan bireylerin, ilahiyatçılarla ilgili algılarının ve bakış açılarının nicel olarak ölçüldüğü araştırmaların az sayıda olduğu görülmektedir. Bu açıdan araştırma hem hedef kitlesi hem de içeriği açısından diğerlerinden ayrılmaktadır. Çalışmanın amacı toplumdaki bireylerin ilahiyatçılara yönelik algılarını ortaya koymaktır. Çalışmanın problem cümlesi “Toplumun ilahiyatçı algısı nasıldır?” şeklinde kurgulanmıştır. Bu çalışmanın alt soruları "İlahiyatçıların kişisel ve sosyal özellikleri toplum nezdinde nasıl algılanmaktadır?" ve "Toplumun, ilahiyatçıların mesleki becerileri ile dini beklentilere yönelik algısı nedir?" şeklinde belirlenmiştir. Bu sorular, ilahiyatçıların toplumsal rollerine ilişkin algıların incelenmesini ve toplumun bu meslek grubuna yönelik tutumlarının anlaşılmasını hedeflemektedir. Bu bağlamda, ilahiyatçıların toplumsal statüsü, dini liderlik rolleri ve bireysel niteliklerine dair toplumsal algılar derinlemesine analiz edilerek mesleki kimliklerinin sosyal yansımaları irdelenmektedir. Sonuçların din eğitim öğretim planlayıcılarının ve ilahiyat fakültesi mensuplarının çalışmalarına veri sağlayacak özellikte olması beklenmektedir. Konuyla ilgili olarak katılımcılara yönelik kişisel bilgi formu ve Ümit Horozcu’nun 2019 yılında oluşturduğu “İlahiyatçılara Yönelik Algı Ölçeği” kullanılmıştır. Ölçekte ilahiyatçı algısının ortaya konulması amacıyla kişisel, sosyal ve mesleki becerilerle ilgili başlıklar mevcuttur. Ölçeğin ilk 8 maddesi kişisel ve sosyal faktör olarak belirlenirken 9. madde ve sonrası dini beklentiler faktörü olarak isimlendirilmiştir. Araştırmada nicel çalışma yöntemlerinden genel tarama modeli benimsenmiştir. Araştırmanın evreni, Marmara Bölgesi’nde bulunan İstanbul, Tekirdağ, Edirne, Kırklareli, Yalova, Kocaeli, Sakarya, Bilecik, Bursa, Balıkesir ve Çanakkale şehirlerinde ikamet eden bireylerden oluşmaktadır. Araştırmanın örneklemini ilahiyat mezunu olmayan, ilahiyat alanında ve DİB bünyesinde görev yapmayan, 18 yaş ve üzeri yetişkinler oluşturmaktadır. Araştırmada Marmara bölgesinde yaşayan 268 kadın ve 242 erkek katılımcı olmak üzere toplam 510 katılımcıya ulaşılmıştır. Katılımcılar, araştırmaya kolayca erişilebilir örnekleme yöntemi ile dahil edilmiştir. Çalışmanın değişkenleri olarak yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi ve yaşanılan şehir belirlenmiştir. Çalışma sonucunda yaş dışındaki değişkenlerde anlamlı bir farklılık olmadığı ortaya çıkmıştır. Kişisel ve sosyal faktörler ile dini beklentiler faktöründe ortaya çıkan sonuç ilahiyatçılara karşı olumlu bir algı olmasına rağmen konuyla ilgili kesin kanaat olmadığı anlamına gelmektedir. Bu durumdan hareketle ilahiyat program içeriklerinin gözden geçirilmesi, eğitim öğretim sürecinde öğrencilerin hedef kitleyle daha fazla yüz yüze gelecek programlar hazırlanması ve kariyer ayrıştırmasının gündeme alınması yönünde öneriler oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Yüksek Din Eğitimi, İlahiyat Fakültesi, İlahiyatçılar, Toplum

Kaynakça

• Akarsu, Adem. “Laiklik Bağlamında İlahiyat Öğrencilerinin Diyanet’in Varlığına Yönelik Yaklaşımları”. Eskiyeni 32 (Bahar 2016), 93-112.
• Akkaya, Ümit Harun. “Y Kuşağı İlahiyat Öğrencilerinde Model İnsan Algısı”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/15 (2019), 43-84.
• Aktaş, Şerif. “Dilin Doğru ve Güzel Kullanımı Üzerine”. TÜBAR 27 (Bahar 2010), 37-42.
• Aktay, Yasin. “İlahiyat Sosyolojisi: Bir Sosyal Değişim Dinamiği Olarak İlahiyat Sorunu”. Milel ve Nihal 9/3 (2012), 101-135.
• Altaş, Nurullah. “Türkiye’de Dinî Yükseköğretim Alanında Uzaktan Eğitimle İlgili Algı Sorunları ve İLİTAM Uygulamaları”. Değerler Eğitimi Dergisi 14/31 (Haziran 2016), 7-42.
• Arıcı, İsmail- Angın, Yasemin Nakşiye. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin İletişim Beceri Düzeyleri”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (2017), 1-21. https://doi.org/10.18498/amauifd.325835
• Aşıkoğlu, Nevzat. “İlahiyat Fakültelerinin Eğitim Öğretime Katkıları ve Kaliteye Yolculuk”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 (Haziran 2005), 1-10.
• Ayhan, Halis. Türkiye’de Din Eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları, 2014.
• Bayyiğit, Mehmet –Çanakcı, Ahmet Ali. “Yüksek Din Öğretimi Kurumlarında Bölümleşme Sorunu”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10/26 (Nisan 2021), 369-400.
• Büyüköztürk, Şener. Deneysel Desenler. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2014.
• Can, Abdullah. Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2014.
• Cismas, Ioana vd. Considerations and Guidance for the Humanitarian Engagement with Religious Leaders. University of York: y.y., 2023. https://doi.org/10.15124/yao-j9g2-j311
• Çalal, Ayşe. Öğretim Üyeleri, Öğrencileri ve Mezunlarına Göre İlahiyat, İlahiyatçı ve İlahiyat Eğitimi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Dinç, Ayşenur. Ergenlerde Anne-Baba Tutumları ve Dini Yönelim. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Düzgüner, Sevde – Sevinç, Kenan. “Farklı Bölümlerde Okuyan Üniversite Öğrencilerinde Özgecilik ve Dini Tutum İlişkisi”. THEOSOPHIA Journal 1 (Aralık 2020), 53-69.
• Erkuş, Adnan. Bilimsel Araştırma Süreci/Davranış Bilimleri İçin. İstanbul: Seçkin Yayıncılık, 2009.
• Güler, İlhami. “Türkiye’nin Kimlik/Ahlâk Sorunları ve İlâhiyat Fakülteleri”. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi 2/1 (2009), 41-45. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/417590
• Gümüş Sarı, Arife. İmkân ve Sınırlılıkları Açısından İlahiyat Fakültelerinde Öğretmen Yetiştirme. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2023.
• Günay, Ünver. Erzurum ve Çevre Köylerinde Dini Hayat. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1999
• Gürel, Ramazan. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Din Hizmetlerine Yönelik Algıları: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Örneği”. İslam Tetkikleri Dergisi 10/2 (2020), 533-586.
• Horozcu, Ümit. “İlahiyatçılara Yönelik Algı Ölçeğinin Geliştirilmesi Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması”. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi 5/1 (Bahar 2019), 27-40.
• Illich, Ivan. Okulsuz Toplum. İstanbul: Şule Yayınları, 2005.
• İnce, Abdullah. “Elli ve Üzeri Yaş Grubundaki Üniversite Mezunlarında Dini Hayat”. Toplum Bilimleri Dergisi 7/13 (Ocak 2013), 211-238.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2012.
• Karslı, Bahset. “İlahiyatçı Kimliğinin İmkânı Üzerine Bir Deneme: Sosyal Benlik Sürecinde Nesneleşen İlahiyatçılığın Analizi”. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 11/12 (Yaz 2016), 105-126.
• Kirman, M. Ali – Apaydın, Halil. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Beklenti ve Sorunları”. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (2006), 93-123.
• Koç, Ahmet – Altaş, Nurullah. “KKTC’deki Yüksek Din Eğitimi Kurumlarında Öğrenim Gören Öğrencilerin Bu Kurumları Tercih Sebepleri, Beklentileri ve Mesleğe Hazırlık Motivasyonlarının İncelenmesi”. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/1 (2020), 131-172. https://doi.org/10.32955/neu.ilaf.2020.6.1.04
• Koç, Ahmet. “Yüksek Din Eğitimi Kurumlarında Okuyan Öğrencilerin Üniversiteye Uyum ve Stres Düzeylerinin İncelenmesi: KKTC Örneği”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 1/53 (2020), 305-330. https://doi.org/10.29288/ilted.702496
• Koç, Mustafa. “Yüksek Din Öğretiminde Yeni Bir Paradigma Olarak Bölümleşme: 'Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Bölümü' Önerisi”. Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10 (Aralık 2019), 59-112.
• Kuşçuoğlu, Aslıhan – Tosun, Cemal. “İlahiyat Eğitiminde Disiplinlerin Amaç ve Muhtevaları: Akademisyen Görüşlerinin Nitel Bir Analizi”. Eskiyeni 52 (Mart 2024), 377-403. https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1405206
• Lewis, Bernard. Modern Türkiye’nin Doğuşu. çev. Metin Kıratlı. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2004.
• Menküç, Dilek. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Görüşleri Işığında Liselerde Deizm Düşüncesi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Meydan, Hasan - Aydın, Sare .“Üniversite Gençliğinin Kurumsal ve Öznel Dindarlığa Bakışı ve Etkileyen Faktörler Üzerine Nitel Bir Araştırma”. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/2 (2020), 299-323. https://doi.org/10.33460/beuifd.726749
• Öcal, Mustafa. “İlahiyat Fakültelerinin Tarihçesi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (1986), 111-123.
• PRC, Pew Research Center. “The Gender Gap in Religion Around the World”. Erişim 11 Ekim 2024.https://www.pewresearch.org/wpcontent/uploads/sites/20/2016/03/Religion-and-Gender-Full-Report.pdf
• Saslow, Laura R. vd. “The Social Significance of Spirituality: New Perspectives on the Compassion–Altruism Relationship”. Psychology of Religion and Spirituality 5/3 (2013), 201-218. https://doi.org/10.1037/a0031870
• Söylev, Ömer Faruk. “Özgeciliğin Yordayıcısı Olarak Empati ve Maneviyat: İlahiyat Öğrencileri Üzerine Nicel Bir Araştırma”. Eskiyeni 47 (Eylül 2022), 463-488. https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1126504
• Taplamacıoğlu, Mehmet. “Yaşlara Göre Dini Yaşayışın Şiddet ve Kesafeti Üzerinde Bir Anket Denemesi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/1 (1962), 141-151.
• Tavşancıl, Ezel. Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi. Ankara: Nobel Yayınları, 2005.
• Tek, Rabia. İlahiyatçılara Yönelik Algılar Üzerine Bir Araştırma (Bursa Örneği). Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Tevhid-i Tedrisat Kanunu. Resmî Gazete 63 (6 Mart 1340) Erişim 14 Haziran 2024. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.3.430.pdf
• Tekin, İshak. “Ahlaki Olgunluk Kavramı Üzerine Kuramsal Bir Çözümleme”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 6/5 (2017), 2275-2298.
• Tosun, Cemal. “İlahiyat Fakültelerinde Vaizlik Eğitimi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi 36 (1997), 179-221.
• Tosun, Cemal. “Üniversitede İlahiyat: Bilim Teorisi ve Sosyal-politik Temellendirme Açılarından Bir Değerlendirme”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 13 (2022), 11-24. https://doi.org/10.53112/tudear.1091555
• Türker, Ömer –Önal, Ramazan. “İlahiyat Fakülteleri ve Eğitimi Üzerine Bir Değerlendirme”. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi İlahiyat Fakültesi ÂSÂR Akademik Dinî Araştırmalar Dergisi 1/1 (Ekim 2021), 2-19.
• TBMM, Türkiye Büyük Millet Meclisi Arşivi. Tutanak Dergisi. VIII. Dönem, 20/3, 101. Birleşim. https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d08/c020/tbmm08020101.pdf
• Uysal, Veysel. Türkiye’de Dindarlık ve Kadın. İstanbul: Çamlıca Yayınları,2003.
• Yapıcı, Asım. “Cinsiyete Göre Farklılaşan Dindarlıklar ve Kadınlarda Dinsel Yaşamın Farklı Görüntüleri”, Dini Araştırmalar Kadın Özel Sayısı (2016), 131-161. https://doi.org/10.15745/da.268813
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Hurafe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 26 Ağustos 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/hurafe#2-kelam
• Yıldırım, Ali. “Disiplinlerarası Öğretim Kavramı ve Programlar Açısından Doğurduğu Sonuçlar”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 12 (1996), 89-94.
• Yüce, Fatma. Gençlerde Dini Yönelim ve Kişilik. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Yürürdurmaz, Tuğba. Üniversite Gençliği ve Dinî Hayat. Kahramanmaraş: Samer Yayınları, 2019.