An Ayyubid Prince Against The Crusaders: Al-Malik Al-Muzaffar Taqī Al-Dīn ʿUmar Al-Ayyūbī

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 858 - 882, 31.12.2024

Hakan Can

https://doi.org/10.32955/neu.istem.2024.10.2.18

Öz

The victories that Ṣalāḥ al-Dīn al-Ayyūbī bestowed upon the Islamic world were undoubtedly the result of his personal heroism and strategic genius. However, behind these great successes, there was a team that always supported Ṣalāḥ al-Dīn and in whom he placed his trust.Within this team, Taqī al-Dīn ʿUmar, one of the closest figures to his uncle Ṣalāḥ al-Dīn, held a special place. Taqī al-Dīn ʿUmar, the eldest son of Nūr al-Dawla Shāhanshāh b. Najm al-Dīn Ayyūb, was not only a military figure but also a personality with a deep cultural background. With the opportunities provided by his father, he received an excellent education in fields such as language, literature, Qur'an, and hadith. In addition to his scholarly pursuits, the military training he received from his father and grandfather prepared Taqī al-Dīn ʿUmar to become a successful commander. He learned the intricacies of the art of war, especially by serving alongside experienced commanders such as his grandfather Najm al-Dīn Ayyūb and his great-uncle Asad al-Dīn Shīrkūh. After his father's death, Taqī al-Dīn ʿUmar grew up under the protection of his grandfather and his great-uncle, benefiting from their political and military experiences. This multifaceted education played a significant role in his development as a successful commander and emir. Taqī al-Dīn ʿUmar, who stood by Ṣalāḥ al-Dīn from the early days of the end of the Fatimid caliphate in Egypt, accompanied his uncle on almost all of his campaigns and gained renown for his outstanding successes, especially in the wars against the Crusaders. His military genius manifested itself particularly in defensive battles in strategically important regions. The city of Damietta was a vital port for Egypt, and the Crusaders had made great efforts to capture it. Taqī al-Dīn ʿUmar, on his uncle's orders, successfully defended this city against the Crusaders, achieving his first major victory. The Battle of Ḥaṭṭīn was a turning point for the Islamic world. Ṣalāḥ al-Dīn's army won a great victory against the Crusader army, paving the way for Jerusalem to return to Muslim hands. In this battle, Taqī al-Dīn ʿUmar played a crucial role in winning the war by commanding the right wing of Ṣalāḥ al-Dīn's army. He also stood by his uncle's side in long and arduous struggles such as the Siege of Acre, waging a relentless fight against the Crusaders. During the struggle against the Crusaders, he experienced his greatest sorrow when his son Aḥmad was martyred in the Battle of Ramla. Taqī al-Dīn ʿUmar gained an important place in the Ayyubid State not only with his military successes but also with his personal characteristics. Due to his achievements, he became the most powerful figure of the Ayyubids in Northern Syria and al-Jazīra. Known for his unwavering loyalty and devotion to Ṣalāḥ al-Dīn, Taqī al-Dīn ʿUmar became one of his uncle's most trusted figures. Displaying an unprecedented example of courage within the Ayyubid family, Taqī al-Dīn ʿUmar garnered admiration for his heroism on the battlefields. Known for his generosity and compassion, Taqī al-Dīn ʿUmar managed to keep his morale high even in difficult conditions thanks to his warrior spirit and strong will, leading his army to victories. These characteristics made Taqī al-Dīn ʿUmar an indispensable part of the Ayyubid family. Taqī al-Dīn ʿUmar, one of Ṣalāḥ al-Dīn's most trusted figures, was not only a commander with superior military skills but also a wise advisor. He achieved great successes on the battlefields with his sensitivity in making the right decisions, meticulous plans, and impressive authority over soldiers. Known for his courage, bravery, generosity, knowledge, and mastery in poetry, Taqī al-Dīn ʿUmar internalized the moral values of scholars and literati and increased his knowledge and experience through the sincere friendships he established with them. The main purpose of this research is to reveal in detail the contributions of Taqī al-Dīn ʿUmar, one of the most important commanders of the Ayyubid State, in the struggle against the Crusaders, despite being overshadowed by Ṣalāḥ al-Dīn al-Ayyūbī. By examining his role in important battles such as the Battle of Ḥaṭṭīn and the Siege of Acre, his military strategies, and leadership qualities, we will attempt to better understand why he was such an important figure for the Ayyubids.

Anahtar Kelimeler

Islamic History, Taqī al-Dīn ʿUmar, Ayyubids, Ṣalāḥ al-Dīn al-Ayyūbī, Crusaders, Ḥaṭṭīn, Acre.

Haçlılar Karşısında Bir Eyyûbî Prensi: el-Melikü’l-Muzaffer Takıyyüddîn Ömer el-Eyyûbî

Öz

Selâhaddîn-i Eyyûbî’nin İslâm dünyasına armağan ettiği zaferler, şüphesiz ki onun kişisel kahramanlığı ve stratejik dehasının bir sonucuydu. Ancak bu büyük başarıların ardında, ona her daim destek olan ve onun güvenini kazanan bir ekip vardı. Bu ekip içerisinde, amcası Selâhaddîn’e en yakın isimlerden biri olan Takıyyüddîn Ömer, özel bir yere sahipti. Nûru’d-devle Şâhinşâh b. Necmüddîn Eyyûb’un en büyük oğlu olan Takıyyüddîn Ömer, sadece askerî bir figür değil, aynı zamanda derin bir kültürel birikime sahip bir şahsiyetti. Babasının sağladığı imkânlarla dil, edebiyat, Kur’ân ve hadis gibi alanlarda çok iyi bir eğitim almıştır. İlim tahsilinin yanı sıra babasından ve dedesinden aldığı askerî eğitim, Takıyyüddîn Ömer’i başarılı bir komutan olmaya hazırlamıştır. Özellikle dedesi Necmüddîn Eyyûb ve onun kardeşi Esedüddîn Şîrkûh gibi deneyimli komutanların yanında yer alarak savaş sanatının inceliklerini öğrenmiştir. Babasının vefatının ardından dedesinin ve büyük amcasının himayesinde büyüyen Takıyyüddîn Ömer, onların siyasî ve askerî tecrübelerinden de istifade etmiştir. Aldığı bu çok yönlü eğitim, onun başarılı bir komutan ve emîr olarak yetişmesinde büyük rol oynamıştır. Mısır’daki Fâtımî hilâfetine son verildiği ilk devirlerden itibaren Selâhaddîn’in yanında yer alan Takıyyüddîn Ömer, amcasının neredeyse tüm seferlerinde onun en yakınında bulunmuş ve özellikle Haçlılara karşı yapılan savaşlarda gösterdiği üstün başarılarla adından sıkça söz ettirmiştir. Askerî dehası, özellikle stratejik öneme sahip bölgelerde yapılan savunma savaşlarında kendini göstermiştir. Dimyât şehri, Mısır için hayati önem taşıyan bir liman kentiydi ve Haçlılar burayı ele geçirmek için büyük çaba sarf etmişlerdi. Takıyyüddîn Ömer, amcasının emriyle bu şehri Haçlılara karşı başarıyla savunarak ilk büyük zaferini kazanmıştır. Hıttîn Savaşı, İslâm dünyası için bir dönüm noktası olmuştur. Selâhaddîn’in ordusu, Haçlı ordusuna karşı büyük bir zafer kazanmış ve Kudüs’ün yeniden Müslümanların eline geçmesi için zemin hazırlamıştır. Bu savaşta Takıyyüddîn Ömer, Selâhaddîn’in ordusunun sağ kanadını yöneterek savaşın kazanılmasında büyük rol oynamıştır. Akkâ Kuşatması gibi uzun ve zorlu bir mücadelede de amcasının yanında yer alan Takıyyüddîn Ömer, Haçlılara karşı amansız bir mücadele vermiştir. Haçlılarla mücadele sırasında en büyük acısını, oğlu Ahmed’i Remle Savaşı’nda şehit vererek yaşamıştır. Takıyyüddîn Ömer, yalnızca askerî başarılarıyla değil, aynı zamanda kişisel özellikleriyle de Eyyûbî Devleti’nde önemli bir yer edinmiştir. Takıyyüddîn Ömer, kaydettiği başarılar sayesinde Kuzey Suriye ve el-Cezîre’de Eyyûbîler’in en güçlü ismi haline getirmiştir. Selâhaddîn’e olan sarsılmaz bağlılığı ve sadakatiyle bilinen Takıyyüddîn Ömer, amcasının en güvendiği isimlerinden biri olmuştur Eyyûbî ailesi içerisinde görülmemiş bir cesaret örneği sergileyen Takıyyüddîn Ömer, savaş meydanlarında gösterdiği kahramanlıklarla takdir toplamıştır. Cömertliği ve merhametiyle tanınan Takıyyüddîn Ömer, savaşçı ruhu ve güçlü iradesi sayesinde zorlu koşullarda bile moralini yüksek tutmayı başarmış, ordusunu zaferlere taşımıştır. Takıyyüddîn Ömer’in bu özellikleri, onu Eyyûbî ailesinin vazgeçilmez bir parçası haline getirmiştir. Selâhaddîn’in en güvendiği isimlerden biri olan Takıyyüddîn Ömer, yalnızca üstün askerî yeteneklere sahip bir komutan değil, aynı zamanda bilge bir danışman da olmuştur. Doğru kararlar verme konusunda gösterdiği hassasiyet, yaptığı titiz planlar ve askerler üzerindeki etkileyici otoritesiyle savaş meydanlarında büyük başarılar elde etmiştir. Cesareti, yiğitliği, cömertliği, ilmi ve şiirdeki ustalığıyla tanınan Takıyyüddîn Ömer, âlimler ve edebiyatçılarla kurduğu samimi dostluklar sayesinde bu kişilerin ahlakî değerlerini özümsemiş, bilgi ve birikimini artırmıştır. Bu araştırmanın temel amacı, Selâhaddîn-i Eyyûbî’nin gölgesinde kalmış olmasına rağmen, Eyyûbî Devleti’nin en önemli komutanlarından biri olan Takıyyüddîn Ömer’in Haçlılarla mücadeledeki katkılarını detaylı bir şekilde ortaya koymaktır. Özellikle Hıttîn Savaşı ve Akkâ kuşatması gibi önemli savaşlardaki rolü, askerî stratejileri ve liderlik özellikleri incelenerek onun Eyyûbîler için neden bu kadar önemli bir şahsiyet olduğu daha iyi anlaşılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Takıyyüddîn Ömer, Eyyûbîler, Selâhaddîn Eyyûbî, Haçlılar, Hıttîn, Akkâ.

Kaynakça

• Ağırakça, Ahmed. Salâhaddin ve Kudüs’ün Yeniden Fethi. İstanbul: Beyan Yayınları, 1997.
• Ambroise. The Crusade Of Richard Lion-Heart. Translated from the Old French by Merton Jerome Hubert. New York: Columbia University Press, 1941.
• Azzâm, Abdul Rahman. Saladin. London: Pearson Education Limited, 2009.
• Basuğuy, Bedrettin. “Ziyâüddin Îsâ el-Hakkârî ve Salâhaddîn el-Eyyûbî’nin Siyasi Kariyerine Etkisi”. I. Uluslararası Zap Havzası Uleması Sempozyumu Bildirileri. ed. Yaşar Kaplan vd. 1/272-280. Hakkari: Hakkari Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Bündârî, el-Feth b. Alî. Sene’l-Berḳı’ş-Şâmî. Thk. Fethiye en-Nebrâvî. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1399/1979.
• Çekiç, Ayşe. “Kudüs’ün Yeniden Fethi: Selahaddin Eyyûbî ve Hıttîn Zaferi”. Cappadocia Journal of History and Social Sciences 17 (2021), 88-107.
• Demir, Ahmet. Selahaddin Eyyubi. İstanbul: Güz Yayınları, 2019.
• Demirkent, Işın. Haçlı Seferleri. İstanbul: Dünya Yayıncılık, 1997.
• Ebû Şâme el-Makdisî, Şihâbüddîn Abdurrahmân. Kitâbü’r-Ravżateyn fî aḫbâri’d-devleteyn. Thk. İbrahim ez-Zeybek. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1417/1997.
• Ebü’l-Fidâ, el-Melikü’l-Müeyyed İmâdüddîn İsmâîl b. Alî. el-Muḫtaṣar fî târîḥi’l-beşer. Thk. Muhammed Zeynhum. Kahire: Dârü’l-maarif, ts.
• Ehrenkreutz, Andrew S. Saladin. Albany: State University of New York Press, 1972.
• Hanbelî, Ahmed b. İbrahim. Şifâ’ü’l-ḳulûb fî menâḳıbı Benî Eyyûb. Thk. Medîha eş-Şerkâvî. Kahire: Mektebetü’s-sekâfeti’d-diniyye, 1416/1996.
• Hartmann, Angelika. “el-Melikü’l-Muzaffer”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/73-74. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• İbn Aybek ed-Devâdârî, Ebû Bekr b. Abdillâh. Kenzü’d-dürer ve câmi‘u’l-ġurer. Thk. Saîd Abdülfettâh Aşûr. Kahire: y.y., 1391/1972.
• İbn Ebü’d-Dem, Şihâbüddîn İbrâhîm b. Abdillâh. Kitâbü’t-Târîḫ (el-Mevsu‘atü’ş-Şâmiye fi târîhi’l- hurûbi’s-Salibiyye içinde. Nşr. Süheyl Zekkâr. Dımaşk: y.y., 1415/1995.
• İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr. Vefeyâtü’l-a‘yân ve enbâ’ü ebnâ’i’z-zamân. Thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru Sâdır, 1387/1968.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İsmâîl. el-Bidâye ve’n-nihâye. Thk. Riyad Abdülhamid. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1431/2010.
• İbn Sebât, Hamza b. Ahmed b. Ömer. Sıdku’l-ahbâr Târîhu İbn Sebât. Thk. Ömer Tedmürî. Trablus: Jarrous Press, 1413/1993.
• İbn Şahinşah el-Eyyûbî, Muhammed b. Takıyyüddîn Ömer. Mizmâru’l-hakâik ve Sırru’l-halâik. Thk. Hasan Habeşî. Kahire: Alemü’l-kütüb, 1387/1968.
• İbn Şeddâd, Bahâüddîn. en-Nevâdirü’s-sulṭâniyye ve’l-meḥâsinü’l-Yûsufiyye. Thk. Muhammed Mahmud Subh. Kahire: Dârü’l-kitâbi’l-Arabî, ts.
• İbn Tağrîberdî, Cemâlüddîn Ebü’l-Mehâsin Yûsuf. en-Nücûmü’z-zâhire fî mülûki Mıṣr ve’l-Ḳâhire. Kahire: Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye, 1347/1929.
• İbn Vâsıl, Cemâlüddîn Muhammed b. Sâlim. Müferricü’l-kürûb fî aḫbâri Benî Eyyûb. Thk. Cemâlüddîn eş-Şeyyâl. Kahire: y.y., 1372/1953.
• İbnü’l-Adîm, Kemâlüddîn Ebü’l-Kâsım Ömer b. Ahmed b. Hibetillâh. Zübdetü’l-ḥaleb min târîḫi Ḥaleb. Nşr. Halîl el-Mansûr. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1416/1996.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen Ali b. Ebi’l-Kerem Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî. el-Kâmil fi’t-târîḫ. Thk. Ebü’l Fidâ Abdullah el-Kâdî vd. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1407/1987.
• İbnü’l-Verdî, Zeynüddîn Ömer b. Muzaffer. Târîḫu İbni’l-Verdî. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1416/1996.
• İmâdüddîn el-İsfahânî, Ebû Abdillâh. el-Fetḥu’l-ḳussî fi’l-fetḥi’l-ḳudsî. Kahire: Matbaatü’l-mevsuât, 1321/1903.
• Îsâ, Ali Necm. “Cuhûdu’l-Meliki’l-Muzaffer Takıyyüddîn fî devleti Selâhiddîn el-Eyyûbî”, Âdâbü’r-Râfidîn 41 (2015), 591-606.
• Îsâ, Ali Necm. Hama fî zilli’l-Eyyûbiyyîn 570-742/1174-1341. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2009.
• Karakuş, Nadir. Nureddin Zengî. İstanbul: Ensar Yayınları, 2022.
• Karakuş, Nadir. “Kudüs’te İlk Cuma”. Marifetname 8/1 (2021), 41-63.
• Kasâmî, Mit‘ab Hüseyin. Memleketü Hama fî ‘asri’l-Eyyûbî 574-1178/698-1299. Mekke: Câmiatü Ümmü’l-Kurâ, Külliyyetü’ş-şerîa ve’d-dirasâti’l-İslâmiyye, Yüksek Lisans Tezi, 1993.
• Kılıç, Mustafa. Hama Eyyûbîleri. Ankara: Yayınevi, 2009.
• Lee, Jeffrey. God’s Wolf: The Life of the Most Notorious of All Crusaders: Reynald de Chatillon. London: Atlantic Books, 2016.
• Lyons, Malcolm Cameron-D.E.P. Jackson. Selahaddin Kutsal Savaşın Politikaları. Çev. Zehra Savan. İstanbul: Pınar Yayınları, 2006.
• Makrîzî, Takıyyüddîn Ahmed b. Alî b. Abdilkâdir. el-Mevâ‘iẓ ve’l-i‘tibâr bi-(fî) ẕikri’l-ḫıṭaṭ ve’l-âs̱âr. Thk. Eymen Fuâd Seyyid. London: Müessesetü’l-Furkân, 1415/1995.
• Makrîzî, Takıyyüddîn Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Alî b. Abdilkâdir. es-Sülûk li-ma‘rifeti düveli’l-mülûk. Thk. Muhammed Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1417/1997.
• Möhring, Hannes. Salaheddin Eyyubi 1138-1193. Çev. Ayşe Dağlı. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2008.
• Özer, Serkan. “Haçlı-Bizans Müttefik Ordusunun Dimyât Kuşatması (1169)”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 63 (2018), 499-513.
• Özer, Serkan. “Remle Savaşı ve Selâhaddîn Eyyûbî (25 Kasım 1177)”. History Studies 10/7 (2018), 185-198.
• Özer, Serkan. “Selâhaddîn Eyyûbî’nin Fâtımîlerle İmtihanı: Komplolar ve İsyanlar”. Mavi Atlas 8/2 (2020), 456-472.
• Runciman, Steven. A History of the Crusades. Cambridge: Cambridge University Press, 1995.
• Sâbûnî, Ahmed b. İbrâhim. Târîhu Hama. Kahire: Müessesetü Hindâvî, 2014.
• Safedî, Salâhuddîn Halîl b. Aybeg. el-Vâfî bi’l-vefeyât. Thk. Ahmed el- Arnavut-Tûrkî Mustafa. Beyrut: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-Arabî, 1420/2000.
• Sıbt İbnü’l-Cevzî, Şemsüddîn Ebü’l-Muzaffer Yûsuf b. Kızoğlu. Mir’âtü’z-zamân fî tevârîḫi’l-a‘yân. Thk. Muhammed Berekât vd. Beyrut: er-Risâletü’l-âlemiyye, 1434/2013.
• Sübkî, Tâcüddîn Ebû Nasr Abdülvehhâb b. Alî b. Abdilkâfî. Ṭabaḳâtü’ş-Şâfi‘iyyeti’l-kübrâ. Thk. Muhammed et-Tanâhî-Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. Kahire: Îsâ el-Bâbî el-Halebî, 1383-1395/1964-1976.
• Şeşen, Ramazan. “Selâhaddîn-i Eyyûbî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/337-340. İstanbul: TDV Yayınları, 2004.
• Şeşen, Ramazan. Kudüs Fatihi Selâhaddin Eyyûbî. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2013.
• Şeşen, Ramazan. Selâhaddin Eyyûbî ve Devri. İstanbul: İSAR, 2000.
• Takkûş, Muhammed Süheyl, Târîhü’l-Eyyûbiyyîn fî Mısır ve Bilâdi’ş-Şam ve İklimi’l-Cezîre. Beyrut: Dârü’n-Nefâis, 2008.
• Tay, Ömer. Selâhaddîn-i Eyyûbî ve Tasavvuf. İstanbul: Siyer Yayınları, 2020.
• Ukleh, Îsam Mustafa-Fevzî Hâlid et-Tevâhiye. “el-Melikü’l-Ömer Takıyyüdîn Ömer el-Eyyûbî ve devruhu fi’d-devleti’l-Eyyûbiyye”. el-Mecelletü’l-Ürdüniyye li’t-târîh ve’l-âsâr 8/3-4 (2014), 17-50.
• Üstün, Cemal. “Selahaddin Eyyûbî ve Kudüs’ün Fethi”. Yeni Fikir Dergisi 10/21 (Aralık 2018), 72-85.
• Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Târîḫu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-a‘lâm. Thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî. Beyrut: Dârü’l-kitâbi’l-Arabî, 1410/1990.