SOĞUK SAVAŞ SONRASI TÜRK-ORTA ASYA İLİŞKİLERİNDE TÜRK KENEŞİ’NİN ROLÜ: DÖNEMLER VE DEĞİŞİM DİNAMİKLERİ

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 1, 1 - 25, 30.12.2019

Baha Ahmet Yılmaz

Öz

Çalışmanın ana eksenini oluşturan Orta Asya Cumhuriyetleri, Soğuk Savaş tutkalının çözülmeye başlamasının ardından Sovyetler Birliği coğrafyasında bağımsızlığını en son ilan eden ülkeler olmuşlardır. Bundan dolayı “Bağımsız kaldılar mı yoksa bırakıldılar mı?” tartışması birçok çalışmaya konu olmuş, bu cumhuriyetlerin yeni dünya ile entegrasyon süreci bu bağlamda değerlendirilmiştir. Ortak dil ve kültüre vurgu yaparak Orta Asya’ya özel bir önem atfeden Türkiye, bu ülkelerin uluslararası sistem ve kurumlar ile tanışmasında öncü bir role sahiptir. Buradan hareketle ilk olarak 1992 yılında İstanbul’da başlayan zirveler süreci 2009 yılında imzalanan Nahcivan Antlaşması ile kurumsal bir zemine oturmuş, ilişiklerin akışında önemli bir konuma sahip olmuştur. Çalışma, zirveler sürecinden itibaren bu “değerli” çabanın Türkiye-Orta Asya ilişkileri üzerindeki rolünü dönemler ve meydana gelen iç-dış dinamikler özelinde analiz etmeye çalışarak, okuyucuya yeni bir bakış açısı kazandırmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk Keneşi (Konseyi), Orta Asya, Türkiye, Dış Politika, Soğuk Savaş.

Kaynakça

• Akıncı, Halil. Türk Konseyi Hakkında Analiz, Hazar World, No:10, 2013, s. 39.
• Andican, Ahad. Osmanlıdan Günümüze Türkiye ve Orta Asya, İstanbul, Doğan Yayıncılık, 2009.
• Avcı, Erkan. “Türk Konseyi Kırgızistan’da Başladı, Macaristan’da Katıldı”, Euronews., 03.09.2018,https://tr.euronews.com/2018/09/03/-turk-konseyi-6-devlet-baskanlari-zirvesi kirgizistan-da-basladi, (Çevrimiçi) 5 Aralık 2019
• Baki, Musabay Pelin. Avrasya’da Bölgesel İşbirliği Sürecinden Bölgesel İşbirliği Mekanizmasına: Türk Konseyi, Bilge Strateji, C.6, No: 11, 2014, s.142.
• Büyükakıncı, Erhan. Sovyet Sonrası Orta Asya’da Türkiye’nin Dış Politika Açılımları: Özbekistan ve Türkmenistan İle İlişkiler, Türk Dış Politikasının Analizi, Ed. Faruk Sönmezoğlu, DER Yayınları, 2004, s.781-804
• Çiviler, Ali. “Türk Konseyi Genç Diplomatlar 6. Ortak Eğitim Program Katılımcıları TURKPA ve Haydar Aliyev Merkezini Ziyaret Ettiler”, Türk Keneşi, 17.05.2019, https://www.turkkon.org/tr/haberler/turk-konseyi-genc-diplomatlar-6-ortak-egitim-programi-katilimcilari-turkpa-ve-haydar-aliyev-merkezini-ziyaret-ettiler_1823, (Çevrimiçi) 5 Aralık 2019.
• Demir, Ali Faik. Türk Dış Politikasında Liderler: Süreklilik ve Değişim Söylem ve Eylem, İstanbul, Bağlam Yayıncılık, İstanbul, 2007.
• Durdular, Ercan. Türk Dünyasının Geleceğe Açılan Penceresi: Türk Keneşi, Türk Yurdu Dergisi, No:342, 2016, s. 8-19.
• Erol, Seyfettin Mehmet, Çelik, Ertaç Kadir. Türk Dünyası’nda İşbirliği Denemesi: Türk Keneşi ve Kazakistan, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, No:2, C:17, 2017, s. 21.
• Güneş Hakan. “Sovyet Sonrası Orta Asya’da Kalkınma Modelleri: Yapısal Dönüşümün Karşılaştırmalı Analizi”, Kalkınma ve Küreselleşme, Ed. Saniye Dedeoğlu, Turan Subaşat, Bağlam Yayıncılık, 2004, s.315-353.
• Güneş, Hakan. “Türkiye-Orta Asya İlişkileri”, XXI. Yüzyılda Türk Dış Politikasının Analizi, Ed. Faruk Sönmezoğlu, Nurcan Özgür Baklacıoğlu, Özlem Terzi, İstanbul, DER Yayınları, 2012, s. 717.
• Jumayev, Farrukh. “Türk Konseyi Kervansaray Projesi Kapsamında Saha Ziyareti Gerçekleştirdi”, Türk Keneşi, 18.10.2019, https://www.turkkon.org/tr/haberler/turk-konseyi-kervansaray-projesi-kapsaminda-saha-ziyareti-gerceklestirdi_1910, (Çevrimiçi) 5 Aralık 2019.
• Lane, David. Soviet Society Under Perestroika, London, Routledge, 1992.
• Mert, Osman. Türk Konseyi (Keneşi) Türk Üniversiteler Birliği ve Türk Üniversiteler Birliği I. Genel Kurul, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, No:53, 2015, s.273-290.
• Özkan, Gökhan. Soğuk Savaş Sonrası Orta Asya ve Kafkasya Ekseninde Türkiye-NATO-Rusya İlişkileri ve Türk Dış Politikasına Yansımaları, Gazi Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, No:1, C:12, 2010, s.109-132.
• Pan, Özge. “Türk Konseyi Ekonomik İşbirliği Çalışma Gurupları İlk Toplantılarını İstanbul’da Gerçekleştirdi”, Türk Keneşi, 25.03.2012, https://www.turkkon.org/tr/haberler/turk-konseyi-ekonomik-isbirligi-calisma-gruplari-istanbulda-ilk-toplantilarini-gerceklestirdi_122, (Çevrimiçi) 5 Aralık 2019
• Pan, Özge. “Türk Dili Konuşan Ülkeler Astana Ekonomik Forumu Çerçevesinde Türk Konseyi Sekretaryası Tarafından Nur-Sultan’da düzenlenen imza töreninde, Ortak Ticaret ve Sanayi Odasını Kurmuşlardır”, Türk Keneşi, 17.05.2019, https://www.turkkon.org/tr/haberler/turk-dili-konusan-ulkeler-astana-ekonomik-forumu-cercevesinde-turk-konseyi-sekretaryasi-tarafindan-nur-sultanda-duzenlenen-imza-toreninde-ortak-ticaret-ve-sanayi-odasini-kurmuslardir_1824, (Çevrimiçi) 5 Aralık 2019.
• Nurdinov, Shoirakhon. “Özbekistan, Türk Keneşine Üye Oldu”, TUGAM, 23.10.2019, https://www.gocvakfi.org/tr/2019/10/23/ozbekistan-turk-kenesine-uye-oldu/, (Çevrimiçi) 5 Aralık 2019
• Solak, Fahri. Türkiye-Orta Asya İlişkileri Dış Ticaret İlişkilerinin Gelişimi, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, No:1, 2003, s.69-96.
• Şahin, Çiğdem. “Kamu Diplomasisi Kapsamında TÜRKÜNİB Orhun Değişim Programı’nın Değerlendirilmesi”, Türk Dünyaları Araştırmaları Sempozyumu, No:1, C:2, 2019, s.61-70.
• Yurtçiçek, Şefik Mehmet. “Türk Keneşi, İslam Ülkeleri İstatistik, Ekonomik ve Sosyal Araştırma ve Eğitim Merkezi (SESRIC) Tarafından Düzenlenen Özel Konulu Oturuma Katıldı”, Türk Keneşi, 03.10.2016, https://www.turkkon.org/tr/haberler/turk-kenesi-islam-ulkeleri-istatistik-ekonomik-ve-sosyal-arastirma-ve-egitim-merkezi-sesric-tarafindan-duzenlenen-ozel-konulu-oturuma-katilmaktadir_1033, (Çevrimiçi) 5 Aralık 2019.
• Terzioğlu, Sırrı Süleyman. Uluslararası Hukuk Açısından Türkmenistan’ın Daimi Tarafsızlık Statüsü, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, No:2, C:14, 2012, s. 64-81.
• Yıldız Nurçin v.d. Uluslararası Hukuk Açısından Türkmenistan’ın Daimi Tarafsızlık Statüsü, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, No:2, C:14, 2012, s. 64-81.
• Zarakol, Ayşe. Yenilgiden Sonra: Doğu Batı İle Yaşamayı Nasıl Öğrendi, İstanbul, Koç Üniversitesi Yayınları, 2012.