Geçmişten Günümüze Beyşehir Gölü Mada Adası’nda İskân ve Beşerî Faaliyetler

Yıl 2024, , 150 - 162, 30.10.2024

Hüseyin Muşmal

https://doi.org/10.17828/yalovasosbil.1533448

Öz

Çok sayıda ada ve kayalığın yer aldığı Beyşehir Gölü’nde bulunan adaların en büyüğü Mada Adası’dır. Bağlı bulunduğu Isparta’nın Şarkîkaraağaç İlçesi’ne 35 km mesafede ve kıyıya 800 m uzaklıkta bulunan ada, 8.220 hektarlık bir alana ve 800-900 dönüm ekilebilir araziye sahip bulunmaktadır. Ana karaya yakınlığının yanı sıra içme suyunun bulunması, ekime elverişli geniş arazilere sahip olması ve doğal güzellikleri nedeniyle insan yaşamına uygun şartlarından dolayı tarihî süreçte yerleşim alanı olarak seçildiği söylenebilir. Bu nedenle Roma döneminden itibaren önemli bir yerleşim merkezi olan Mada Adası’nın çok sayıda zorunlu veya gönüllü yerleşime sahne olduğu ve sürekli göç alıp verdiği anlaşılmaktadır. Türk hâkimiyeti döneminde devletin tarımsal ve hayvansal üretimi sağlamak adına adadaki beşerî faaliyetleri canlı tutmaya çalıştığı ve çeşitli aralıklarla adaya iskân faaliyetlerinde bulunduğu görülmektedir. Mada Adası yaklaşık 1.000 yıllık bir zaman zarfında farklı din, mezhep, etnik yapı, kültür ve hayat tarzlarına sahip Hıristiyan Rumlar, Müslüman Türkler, Rus Kazakları, Çeçenler ve Yörükler gibi çeşitli topluluklara ev sahipliği yapmıştır. Günümüzde üzerinde Kumluca isimli bir mahallenin yer aldığı adada, bağlı olduğu Gedikli Köyü’nün hemen yakınında yer almasına karşın sahip olduğu bazı şartlar nedeniyle nispeten izole bir yaşam sürdürülmektedir. Bununla birlikte günümüzde Türkiye’nin göl ortasında yaşam bulunan yegâne adasında geleneksel kültürlerini korumaya çalışan Yörükler yaşam mücadelesi vermeye devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tarih, Beyşehir Gölü, Mada Adası, Rus Kazakları, Çeçenler, Yörükler.

Settlement and Human Activities on Mada Island in Lake Beyşehir from Past to Present

Öz

Mada Island is the largest of the islands in Lake Beyşehir, which contains many islands and rocks. Located 35 km from the Şarkîkaraağaç District of Isparta and 800 m from the shore, the island has an area of 8,220 hectares and 800-900 acres of arable land. It can be said that it was chosen as a settlement area throughout history due to its proximity to the mainland, availability of drinking water, large areas of land suitable for cultivation, and natural beauties, as well as its suitable conditions for human life. For this reason, it is understood that Mada Island, which has been an important settlement since the Roman period, has been the scene of many forced or voluntary settlements and has experienced constant immigration. It is seen that during the period of Turkish rule, the state tried to keep human activities on the island alive to ensure agricultural and animal production and carried out settlement activities on the island at various intervals. Mada Island has hosted various communities with different religions, sects, ethnic structures, cultures, lifestyles, such as Christian Greeks, Muslim Turks, Russian Kazakhs, Chechens, Yörüks, over approximately 1,000 years. Although the island, where a neighborhood called Kumluca is located today, is located right next to the Gedikli Village to which it is affiliated, a relatively isolated life is led due to some conditions. Today, Yörüks continue to struggle to survive, trying to preserve their traditional culture on the only inhabited island in the middle of a lake in Turkey.

Anahtar Kelimeler

History, Lake Beyşehir, Mada Island, Russian Cossacks, Chechens, Yoruks

Kaynakça

• Maliye Nezareti Temettuat Defterleri (ML. VRD. TMT) Nr. 17542.
• Nüfus Defterleri (NFS. D), Nr. 3340.
• Sadâret Mektubî Kalemi Mühimme Kalemi Belgeleri (A}MKT. MHM), Nr. 383/37.
• Tapu Tahrir Defterleri (TT. d.), Nr. 40.
• Alperen, Bilal Bülent. (2001). Beyşehir ve tarihi, Konya: Kendi Yayını.
• Arslan, Mustafa. (2021). Beyşehir gölü adaları üzerine. Beyşehir Araştırmaları (Ed. Prof. Dr. Hüseyin Muşmal), Konya, 69-95.
• Atalay, İbrahim. (1994). Türkiye coğrafyası. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Atlas. (2009). Aylık coğrafya ve keşif dergisi. Sayı: 196, Temmuz.
• Bahar, Hasan. (1991). Isauria bölgesi tarihi. (Yayınlanmamış doktora tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Bahar, Hasan, Karauğuz, Güngör ve Koçak, Özdemir. (1996). Eskiçağ Konya araştırmaları 1, (Phrygia Paroreus bölgesi: anıtlar, yerleşmeler ve küçük buluntular). İstanbul.
• Bahar, Hasan. (1999). Demir çağında Konya ve çevresi. Konya: Selçuk Üniversitesi'ni Yaşatma ve Geliştirme Vakfı Yayınları.
• Bahar, Hasan. (2006). Beyşehir-Suğla havzası erken tarihi. Selçuk Üniversitesi Beyşehir Meslek Yüksekokulu I. Uluslararası Beyşehir ve Yöresi Sempozyumu. Konya.
• Bahar, Hasan. (2021). Beyşehir’de tarih boyunca ulaşım ve yol ağları. Beyşehir Araştırmaları (Ed. Prof. Dr. Hüseyin Muşmal). Konya.
• Bahar, Hasan ve Koçak, Özdemir. (2004). Eskiçağ Konya araştırmaları 2, (Neolitik çağdan Roma dönemi sonuna kadar). Konya.
• Beller, Mete. (1987). Beyşehir içme suyu arıtma tesisinde verimlilik analizleri. (Yayınlanmamış doktora tezi), Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Biricik, Ali Selçuk. (1982). Beyşehir gölü havzasının strüktüral ve jeomorfolojik etüdü. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Fakültesi.
• Çaycı, Ahmet. (2021). Eşrefoğlu beyliği tarihçesi ve kültürel ortam. Beyşehir Araştırmaları (Ed. Prof. Dr. Hüseyin Muşmal). Konya.
• Çeken, Muharrem ve Yavaş, Alptekin. (2021). Keykubad’ın saray şehri Kubadabad. Beyşehir Araştırmaları (Ed. Prof. Dr. Hüseyin Muşmal), Konya.
• Çetik, Ali Rıza. (1985). Türkiye vejetasyonu:1 İç Anadolu’nun vejetasyonu ve ekolojisi. Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları.
• Dağlıoğlu, Hikmet Turhan. (1943). Isparta vilayeti göllerinden Beyşehir gölü. X/112-113, Temmuz-Ağustos, Isparta, 1371-1380.
• Çokbanker, Ercan. (1974). Beyşehir Kuşluca köyü buluntuları. Türk Arkeoloji Dergisi, XXI/2, Ankara, 31-35.
• Erdoğru, M. Akif. (1998). Osmanlı yönetiminde Beyşehir sancağı (152-1584). İzmir.
• Eyüpoğlu, Bilal. (1979). Dünden bugüne Beyşehir. Konya.
• Karaca, Veli. (2005). Belgelerle Yenişar. Isparta: Kardelen Sanat.
• Kazancı, Nilgün, Sönmez, Ergin, vd. (1999). Köyceğiz, Beyşehir, Eğirdir, Eber, Çorak, Kovada, Yarışlı, Bafa, Salda, Karataş, Çavuşçu gölleri, Küçük ve Büyük Menderes deltası, Güllük sazlığı, Karamuk bataklığının limnolojisi, çevre kalitesi ve biyolojik çeşitliliği. Ankara: İmaj Yayıncılık.
• Kesik, Muharrem. (2002). Sultan Melikşah ve sultan I. Murat dönemleri. Türkler. VI, Ankara, 547-565.
• Konyalı, İbrahim Hakkı. (1991). Abideleri ve kitabeleriyle Beyşehir tarihi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınevi.
• Köprülü, Fuad. (1994). Osmanlı Devleti’nin kuruluşu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Muşmal, Hüseyin. (2008). XX. yüzyılın başlarında Beyşehir gölü ve 1910-1911 yılları büyük taşkın hadiseleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (SUTAD), Sayı: 23, 219-262.
• Muşmal, Hüseyin ve Benli, Kübra. (2019). Osmanlı döneminde Beyşehir Mada adasına yerleştirilen Rus Kazakları. Konya kitabı XVII, C. II, (Ed. Alaattin Aköz vd.). Konya: Karatay Üniversitesi KTO Yayınları, 107-128.
• Nazmi. (1922). Türkiye’nin sıhhî ve içtimaî coğrafyası, Ankara.
• Niketas Hkoniates. (1995). Hıstorıa. (Çev. Fikret Işıltan), Ankara.
• Özdemir, Fadim Yavuz. (2004). Beyşehir gölü sulak alanlarının ekolojik yerleşim planlaması açısından incelenmesi, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Plambeck, Nermin. (2024). İstanbul Ayasofya Müzesi’nde bulunan maden ikonalar. (Yayınlanmamış doktora tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ramsay, William Mitchell. (1961). Anadolu’nun tarihi coğrafyası. (Çev. M. Pektaş), İstanbul.
• Schweinitz, Hans Herman Graf von. (1906). In kleinasien ein reitausflug durch das ınnere kleinasiens im jahre 1905, Berlin.
• Sevim, Ali. (1993). Anadolu’nun fethi Selçuklular dönemi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Somuncuoğlu, Servet. (2004). Don Kazakları, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Süslü, Memduh Yavuz. (1934), Eşrefoğulları tarihi Beyşehir kılavuzu, Konya: Babalık Matbaası.
• Tabur, Mehmet Ali ve Ayvaz, Yusuf. (2005). Birds of lake Beyşehir (Isparta-Konya). Turkish Journal of Zoology, 29, 361-369.
• Turan, Osman. (2013). Selçuklular zamanında Türkiye, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Tuztaş, Ayşe Hilal. (2005). Günümüzde Isparta’da yaşayan Yörüklerin siyasi ve kültür tarihleri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Türker, Ayşe Çaylak. (2019). Kubadabat ve çevresinde Bizans dönemi buluntuları. Kubadabad Beyşehir Gölü Kıyısında Bir Selçuklu Sitesi. (Ed. A. Yavaş-O. Koçyiğit), Konya, 63-85.
• Uçar, Şahin. (1986). Müslümanların İstanbul’u fethetmek için yaptıkları ilk üç muhasara. Selçuk Üniversitesi Selçuk Dergisi, II/1, 65-83.
• Uysal, Ali Osman. (2019). Kubadabad'ın tarihi hakkında. Beyşehir Gölü Kıyısında Bir Selçuklu Sitesi: Kubadabad, (Ed. A. Yavaş-O.Koçyiğit), Konya, 85-102.
• Üçüncü, Berna Burcu ve Muşmal, Hüseyin. (2014). Tarihi süreçte Beyşehir gölü ve adalarında hayat, Konya: Palet Yayınları.
• Yarar, Alpaslan. (2004). Beyşehir gölü su seviyesi değişimlerinin yapay sinir ağları ile belirlenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Yazıcı, Hakkı ve Arıbaş, Kenan. (2002). Beyşehir gölü adalarında nüfus, yerleşme ve ekonomik faaliyetler. İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 33-54.
• Yıldız, Büşra Nur. (2022). Beyşehir gölü Mada adası ağız özellikleri (inceleme-metin-sözlük), (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Yurt Ansiklopedisi. (1982-1983). Konya, C.VII, İstanbul 1982-1983, 5197-5277.
• https://medium.com/katma-değer-bilgi/mada-adası-kazak-adası-872e75d95cb1 (Erişim Tarihi: 19.05.2024)
• https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/konya/TurizmAktiviteleri/beysehir-golu (Erişim Tarihi: 20.05.2024)