Valide Sultanların Kurduğu Vakıfların Kadına Yönelik Sosyal Hizmetleri

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 12, 36 - 65, 01.12.2016

Musa Şahin , N. Ebrar Kaya

https://doi.org/10.17828/yalovasosbil.288240

Cited By: 3

Öz

Toplumda yardımlaşma ve dayanışma duygularının temelinde hayat bulan vakıflar birçok alanda hizmet vermiş, vermeye de devam etmektedir. Eğitim, gıda, sağlık, barınma, sosyal yardımlaşma, istihdam vb. birey hayatıyla iç içe birçok alanda vakıf hizmetleri sunulmuştur. Böylelikle farklı şartlara sahip bireylerin aynı toplumda birlik beraberlik içinde yaşamaları hedeflenmektedir. Ayrıca kurulan vakıflar; yollar, köprüler, çeşmeler, okul, cami, hamam vs. gibi nice hizmetler ile yaşanılan mekânın gelişimine katkı sağlayarak sosyal katalizör rolü üstlenmişlerdir. Osmanlı toplumunda oldukça önem kazanan bu müessese birçok alanda varlığını sürdürmüş, günümüz toplumunda da örnek alınabilecek hizmetlere ilham olmuştur. Sosyal güven ve dayanışmanın bir esası olarak toplumlarda hayat bulmuştur.

Bu makalede amaç, toplumda farklı sosyal tabakaların birbirleri ile kaynaşmasında vakıf aracılığıyla kadının, kamusal alanın inşasına katkısını ve kadına yönelik sosyal hizmetlerin neler olduğunu açıklamaktır. Araştırmada literatür çalışması yapılmış; veriler, alandaki yazılı kaynakların yanı sıra Ankara ve Samsun Vakıflar Genel Müdürlüğünün arşiv defterlerinden örnek vakfiyeler incelenerek toplanmış ve yorumlanmış; sosyal hizmet açısından vakıfların koruyucu, önleyici ve problem çözücü işlevleri ve hizmetleri belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar kadının toplumsal alanda etkin bir rol aldığı; sosyal sorumluluk alanına etkin bir şekilde katıldığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Kadın, Valide Sultanlar, Vakıf, Sosyal Sorumluluk, Sosyal Hizmet

Kaynakça

• Albilal, Rawaa N. (2013). “Vakıf Hayırseverlik Sistemi-Bizi Bağlayan Değer”, Dünya Vakıflar Konferansı 23-24 Eylül 2013.(ss. 185-187). İstanbul: T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü.
• Alpgüvenç, C. (2010). Hayırda Yarışan Hanım Sultanlar.İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Any Fay, M. (2000). Kadınlar ve Vakıflar: 18. Yüzyıl Mısır’ında Mülkiyet, İktidar ve Toplumsal Cinsiyetin Nüfuz Alanı. Madelıne C. Zılfı(Ed.). Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları içinde, (ss.27-40). (Çev. Necmiye Alpay). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları 111.
• Ateş, İ. (1995). ”Bursa’da İnegöllüoğlu Saffet Beyin Yaptırdığı Dullarevi”, XII. Vakıf Haftası Kitabı, XII,1995. 25.
• Ateş, İ. (1990). Mimar Sinan Vakfı. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Baş, E. (2006). Arşiv Belgelerinden Hareketle XVIII.y.y. Osmanlı Toplum Hayatında Kadın. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye. Başol, S. ve Çam,
• M. (2010). “Osmanlı Devleti’nde Kadınlara Yönelik Kurulan Vakıflar”, 21. Yüzyılın Eşiğinde Kadınlar –Değişim ve Güçlenme- Uluslararası Multidisipliner Kadın Kongresi 13-16 Ekim 2009. (ss. 196-205). İzmir.
• Berki, Ali H. (2006). “İslamda Vakıf Zağnos Paşa ve Zevcesi Nefise Hatun Vakfiyeleri”, Vakıflar Dergisi, 4, 19-37.
• ButurovıḈ, A. ve Shıck İ.C. (2009). Osmanlı Döneminde Balkan Kadınları Toplumsal Cinsiyet,
• Kültür, Tarih. (Çev., Güliz Erginsoy). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 257.
• Cunbur, M. (2006). “ÜmmüGülsüm Hatun Vakfiyesi”, Vakıflar Dergisi, 5, 207-212.
• Çataltepe, S. (1991). İslam-Türk Medeniyetinde Vakıflar. İstanbul: Türkiye Milli Kültür Vakfı Yayınları.
• Davıs, F. (2006). Osmanlı Hanımı 1718’den 1918’e Bir Toplumsal Tarih. ( Çev., Bahar Tırnakcı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Demiryürek, M. (2011). Kıbrıs Şer’iye Sicillerine Göre XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Kıbrıs’ta Kurulan Para Vakıfları (Vakf-ı Nükûd), [Elektronik versiyon]. TurkishStudiesInternational PeriodicalFortheLanguages, LiteratureandHistory of TurkishorTurkic. 6, 941-960.
• Duran, T. (Ed.) (1990). Tarihimizde Vakıf Kuran Kadınlar Hanım Sultan Vakfiyeleri. İstanbul: Tarihi Araştırmalar ve Dokümantasyon Merkezleri Kurma ve Geliştirme Vakfı Yayınları.
• Eraslan, S. (2011). Kadın Sultanlar. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Gülsoy, U. (2012). Bir Medeniyetin İzdüşümü Vakıflar. İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Kazıcı, Z. (1985). İslami ve Sosyal Açıdan Vakıflar, Marifet Yayınları: İstanbul.
• Kazıcı,Z. (2005). ”Gönüllü Çalışmalarda Kadın”Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi / Diyanet Aylık Dergisi, Ekim, 85-97.
• Kavaklı, S. (2012). “1890 ve 1895 Yılları Arasında Gaziantep’in Medrese, Yemek, Su ve Çeşme Vakıfları”, Kastamonu Eğitim Dergisi, 20, 313-326.
• Köprülü, M.F. (1983). İslam ve Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları ve Vakıf Müessesesi. İstanbul: Ötüken Yayınları. Kunter, H.B. (1939).Türk Vakıfları ve Vakfiyeleri. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
• Maydaer, S. (2009). XV. Yüzyılda Bursa’da Hayırsever Bir Çift: Hoca Ece ve Ayşe Hatun’un Vakıfları, [Elektronik versiyon]. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi. 1, 495-508.
• Mazak,F. (2009). ”Mahpeyker Kösem Vâlide Sultan ve Çinili Külliyesi “ Üsküdar Sempozyumu-4, Ağustos 2009. (ss.361-376). İstanbul. Vakıflar Genel Müdürlüğü.
• Mazak, F. (2000). Sultan II. Mahmud'un Kızı Âdile Sultan. İstanbul:Çamlıca Kültür ve Yardım Vakfı Yayınları.
• Mazak, F. (2004). ”Adile Sultan’ın Üsküdar’da Yaşadığı Mekânlar, Vakıfları Ve Bugünkü Durumları “Üsküdar Sempozyumu-1 Bildiriler. 2.cilt, Ocak 2004. (ss.123-138) İstanbul.
• Okudan, M. (2011), ”Osmanlı’nın Son Yüzyılında Samsun’da Vakıf Kuran Kadınlar” Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 31, 267-277.
• Özlü, Z. (2006). Göynük Kent Merkezinde Bulunan Vakıflar ve Vakıf Görevlileri, [Elektronik versiyon]. EkevAkademi Dergisi. 26,193-208
• Özdemir, H. (1998). ”Eyüp Sultan’da Bir Hanım Sultan “Eyüp Sempozyumu, Mayıs 1998. (s.210-215) İstanbul.
• Öztürk,N. (1995). Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakıf Müessesesi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Pazan, İ. (2011). Padişah Anneleri Eserleriyle Valide Sultanlar, İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı, 4. Baskı(1.Baskı: 2007).
• Sağırlı, A.ve Açıkel, A. (2005). OsmanlıDöneminde Tokat Merkez Vakıfları-Vakfiyeleri 1. Cilt, Tokat: Gazi Osman Paşa Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Savcı, K. (1973). Cumhuriyet’in 50. Yılında Türk Kadını, Ankara: Cihan Matbaası.
• Sınger, A. (2004). Osmanlı’daHayırseverlik Kudüs’te Bir Haseki Sultan İmareti. (Çev. Dilek Şendil). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Toska,Z. (1999). ”İstanbul Hayahânesinde Beliren Kadın Simaları ”, Osmanlı Ansiklopedisi, c.5, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Tuncay, A. (1984). Eski Vakıf Hükümlerimiz ve Vakıflarla İlgili Bazı İnceleme ve Sorunlar. İstanbul: Yıldız Sarayı Vakfı Yayınları.
• Tuş, M. (2000). “Osmanlılarda Özel Toprak Mülkiyeti ve Vakıf Münasebeti I ", Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, 181-196. Uluçay,M. Ç. (1985). Padişahların Kadınları ve Kızları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Müftüoğlu, M.F. (Ed.) (2012). Tarihte İlginç Vakıflar. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları:48.
• Vakıflar Umum Müdürlüğü, (1941). Vakıflarımız. İstanbul: Vakıflar Umum Müdürlüğü.
• Yazıcı, N. (2007). "Osmanlılarda Yetimlerin Korunması Üzerine Bazı Değerlendirmeler” Ankara Ü. İlâhiyat Fakültesi-AÜİFD XLVIII, I, 1-46.
• Yediyıldız,B. (1982). “Vakıf İncelemelerinde Metod Araştırmaları”,2. Vakıf Haftası, II, 16–18.
• Yüksel, H. (1999). ”Osmanlı Toplumunda Vakıflar Ve Kadın (XVI-XVII. yüzyıllar)”, Osmanlı Ansiklopedisi, c.5, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Zeyrek Soyer, Ö. (2007). Kadın Vakıfları: Kütahya Örneği (1789 – 1923),Yüksek Lisans Tezi, Kütahya, Türkiye.
• http://www.vgm.gov.tr/12.11.2012.
• http://www.vgm.gov.tr/dergiler/bimediz/index.html#/1/05.10.2012.
• http://www.zaman.com/mainAction.action,12 Şubat 2010.