İlhanlıların Siyasi İlişkilerinde Oyrat Emirlerinin Rolü

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 17, 225 - 242, 23.10.2018

Aytaç Kaya

Öz

Oyratlar Cengiz
İmparatorluğu`nun ordu yapısında ona dostluk andıyla bağlı bulunan, itibarlı
soyuna ve akrabalık bağına dayanarak İlhanlıların siyasi ilişkilerinde mühim
rol oynayabilen kabilelerden biridir. Bu yazı Oyrat ümerasının İlhanlılar ile
siyasi münasebetlerindeki rolünün ne olduğunu açıklamaya yöneliktir. Eldeki
veriler ilk devrede Oyratların Cengiz ulusu ile itilaflarıyla ve onun uruğu, özellikle
de kızlarıyla yapılan evliliklerle hükümet yapısındaki kendi mevkilerini
sağlamlaştırabildiklerini göstermektedir. İlhanlı Devletinin
veziri Emir Argun Aka bu devrin meşhur çehrelerinden biri olarak
gösterilebilir. Emir Nevruz`un güç kazanmasıyla da yine onun önderliğinde
Oyratların İlhanlı iktidarı ile mücadelesi başladı. Bu durum Oyrat kabilesinden
büyük bir kısmın Mısır`a göçmeyle sonuçlanmıştır. Sülemiş`in isyanı da
Oyratların İlhanlılar ile olan siyasi ilişkilerinin ikinci devresindeki en
önemli olay sayılmaktadır. Üçüncü dönemde
İlhanlı Devleti`nin inhitatıyla birlikte Ebu Said Han`ın dayısı ve Anadolu`da
Oyratların vekili Ali Padişah ile Horasan`ın Oyratlı hakimi Argunşah`ın rolü
özellikle dikkate şayandır. Mevcut araştırmada Emir Argun Aka, Emir Nevruz,
Sülemiş ve Ebu Said Han`ın dayısı Ali Padişah gibi Oyratlı emirlerin
İlhanlıların siyasi olaylarındaki rolü deskriptif yöntemle değerlendirmeye
alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Moğollar, İlhanlılar, Oyratlar, Emir Argu, Emir Nevruz, Sülemiş, Ali Padişah

Kaynakça

• Doğu Dillerinde KaynaklarAksarayî, K. M.,, Tarihi-i Selaçika-yı Rum (Müsameretü`l-ahbar ve Müsayeretü`l ahyar), tashih Osman Turan, Tehran 1362.Aştiyani, A. İ., Tarih-i Moğol: ez Hamle-yi Cengiz tâ Teşkil-i Devlet-i Timurî, Tehran 1388.Barthold, W. W., Türkistanname, C. II, Kerim Keşaverz, Tehran 1366.Basworth, E. C., Tarih-i Gazneviyan, terc. Hasan Anuşe, C. II, Tehran 1378.Benaketi, A., Tarih-i Benaketi: Ravzatu uli`l-elbab fi marifeti`l-tevarih ve`l-ensab, tashih Cafer Şiar, Tehran 13488.Beyani, Ş., Mogulan ve Hükûmet-i İlhanî der İran, Tehran 1386.Cüveyni, A. A., Tarih-i Cihangûşa-yı Cüveynî, C. III., tashih Muhammed bin Abdülvahab Kazvinî., Tehran 1387.Duğlat, M. M. H., Tarih-i Reşidi, terc. Abbaskulu Gaffari Ferd, Tehran 1383.Fadl Allah Rashid Ed-din, Djami el-tevarikh: Histoire Generale du Monde: Tarikh-i Moubarek-i Gahazanii Histoire des Mongols, II, ed. Edgar Blochet, Leiden-London 1911.Grousset, R., Emperatori-yi Sahraneverdan, terc. Abdülhüseyin Meykede, Tehran 1365.Hafız E., Zübdetü`t-tevarih, Seyyid Kemal Cevadi, C. IV., Tehran 1380.Hemedani, R. F.,Tarih-i Mübarek Gazanî, yay. haz. Karl Jahn, GMS, London 1940.Hondmir, G., Habibi`s-Siyer fi ahbari efradi beşer, C. IV, tashih Cemaleddin Hümayî, Tehran 1380.İbn el-Verdi, Z. Ö., Tarih-i İbnü`l-Verdi, Beyrut 1417.İbn Haldun, A., el-İber: Tarih-i İbn Haldun, terc. Abdülmuhammed Ayeti, Basım yeri belli değil 1368.Kaşani, E. A., Tarih-i Olcaytu, yay. Mehin Hambli, Tehran 1348.Ketebi, M., Tarihi Âl-i Muzaffer, tashih Abdülhüseyin Nevayi, Tehran 1364.Müstevfi, H., Tarih-i Güzide, tashih Abdülhüseyin Nevai, Tehran 1394.Peliot, P., Tarih-i Sırrî Mogulan, terc. Şirin Beyani, Tehran 1382.Rusta, C., “Emir Nevruz Serdar-ı Nafercam”, Mecelle-yi Pejuheşname-yi Tarih, (1386), Yıl 2 no. 6. Semerkandi, K. A., Matla-ı Sadeyn ve Mecma’-ı Bahreyn, Tashih Abdülhüseyin Nevayî, Tehran 1372.Seyfi, İ.,“Tahkiki Piramun-u Vafidiye-i Oyratiye: Bozorgterin-i Movc-u Penahendegan-ı Moğul be Devlet-i Memalik-i Mısır”, Faslname-i Tahsis-i fıkıh ve Tarih-i Temeddün, (1388), Yıl 6, S. 21.Spuler, B.,Tarih-i Moğol der İran, terc. Muhammed Mir Afitab, Tehran 1374.Sümer, F.,Oguzha (Türkmenha), Anaderdî Unsurî. Tehran 1381.Şebankarei, M.,Mecma`u`l-Ensab, C. II, tashih Mir Haşim Muhaddis, Tehran 1386.Tarih-i Şahî Karahıtayan, tashih Muhammed İbrahim Pastani Parizi, ,Tehran 1976.Tetevi, A.,Tarih-i Elfî (Tarih-i Hezar Sale-yi İslâm), tashih Gulamreza Tebatebayi Mecd, Tehran 1382.Vassaf Ş.,Tahrir-i Tarih-i Vassaf, yay haz. Ayeti, Abdülmuhammed Tehran 1383. Yezdi, Ş. A.,Zafername, C. II, tashis Seyyid Said Seyyid Mir Muhammed Sadık ve Abdülhüseyin Nevayi, Tehran 1386.Rusça ve Batı Dillerinde KaynaklarAyalon, D.,“The Wafidiya in the Mamluk Kingdom”, Studia İslamica, 25, (1951), pp.98-104.Guchinova, E. B., The Kalmyks, İng. Terc. David C. Lewis, London&New york 2006.Irwin, R., “Futuwwa: Chivalry and Gangsterism in mediavel Cairo”, Muqarnas: Essays in honour of J.M. Rogers, 21, (2004), pp. 161-170.Jackson, P. and Charles M., “Giath-al-din Mohammad”, Eir, 4/2, pp. 598-599.Jackson, P., “Argun Aqa”, Eir, vol. II, Fasc. 4, pp. 401-402.Nakamachi, N., “The Rank and Status of Military Refugees in the Mamluk Army: A Reconsideration of the Wafidiyah” Mamluk Studies Review, The University of Chicago, 10/1, (2006),pp. 55-81.Óëàíîâ, İ. N.,“Буддизм в транскультурном простр-анстве Юга России”, Studia Culturea. Выпуск, 18, (2013), pp 135-144.Pylypchuk, Y., Казачествующиецаревичи и Моголистан [Cossack-Prince and Mogolistan] //История Турана [History of Turan]. № 1-3. Ташкент,.С) pp (73-79).-____, Казачество и завоевания Мухаммеда Шейбанив письменных источниках (источниковедческий анализ)// Scriptorium Nostrum. № 2. Херсон, (2016), С (p p) 218-246.____, Служилые татары в войнах ВеликогоКняжества Московского конца XV - середины XVI в. //Жусуп Баласыгдын 1000 жылдыгына арналган жыйнакБишкек, (2016)С (p p)233-239.West, B. A. “Oirat”, Encyclopedia of The Peoples of Asia and Oceania, New York 1967. Wing, P. (2007), “The Decline of Ilkhanate and the Mamluk Sultanate`s Eastern Frontier”, Mamluk Studies, , The University of Chicago, Review vol. 11/2, pp. 77-88.Online KaynaklarGolden, P., “The Migrations of The Oghuz”, https://www.academia.edu/763468.