Küresel Petrol Piyasasında Fiyat Oluşumu ve Ekonomik Etkileri

Yıl 2019, Sayı: 19, 44 - 59, 27.11.2019

Hüseyin Naci Bayraç

Öz

Petrol, ekonomik yaşamın zorunlu bir
kaynağı niteliğinde olup, sanayileşmenin temel girdileri arasında yer
almaktadır. Üretim sektörleri petrolü, doğrudan ya da dolaylı olarak hammadde,
ara malı, güç ve enerji kaynağı, ulaşım sektörleri ise ana akaryakıt olarak
doğrudan kullanmaktadır. Petrol piyasası veya petrol fiyatlarında oluşan
değişmeler; ülke, bölge ve küresel ekonomi üzerinde önemli etkiler
yaratmaktadır. Petrol fiyatları, ülkelerin ekonomik performansını yakından
etkileyen ve belirleyen önemli bir gösterge niteliğindedir. Petrol fiyatında
oluşan artışlar; maliyet yapısı, üretim düzeyi, ödemeler dengesi, enflasyon ve
istihdam olmak üzere birçok makro ekonomik değişkeni olumsuz yönde
etkilemektedir. Bu çalışmada petrol fiyatlarının oluşumu, kısa ve uzun dönemde
fiyatları etkileyen faktörler ve ekonomide yarattığı değişimler ele
alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Petrol, Petrol Fiyatları, Petrol Piyasası

Kaynakça

• Akıncı, M., Aktürk, E., Yılmaz, Ö. (2012), Petrol Fiyatları İle Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: OPEC ve Petrol İthalatçısı Ülkeler İçin Panel Veri Analizi”, Uludağ Üniversitesi İİBF Dergisi, 31 (2), 1-17.
• Arıkan, A. N., (2008), Amerika Birleşik Devletlerindeki Mali Kriz ve Petrol Fiyatlarındaki Değişmeler Nedenleri ve Sonuçları, T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayın No: 2008/383, Ankara.
• Atman, S. (2006), Ekonomi Politik Dengede Petrol Fiyatları, Harp Akademileri Komutanlığı Stratejik Araştırmalar Enstitüsü, Güvenlik Stratejileri Dergisi, Yıl: 2, Sayı No: 3, Haziran 2006, s: 63-73., İstanbul.
• Barunik, J. ve Malinska, B. (2016), Forecasting the Term Structure of Crude Oil Futures Price with Neural Networks, Applied Energy, Elseiver, 164 (15), p. 366-379.
• Bayraç, H. N., (2008), Uluslararası Petrol Piyasasının Ekonomik Analizi, Finans-Politik ve Ekonomik Yorumlar, Yıl: 42, Sayı: 499, İstanbul, s. 6-20.
• Bayraç, H. N., (2009), Küresel Enerji Politikaları ve Türkiye: Petrol ve Doğalgaz Kaynakları Açısından Bir Karşılaştırma, ESOGÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (1), 115-142.
• Bilir, H. (2010), “Petrol ve Doğalgaz Piyasasındaki Gelişmeler ve TPAO”, Enerji Politikaları 2030, Ankara.
• Brown, P.A.S, Yücel, M.K., Thompson, J., (2003), Business Cycles: The Role of Energy Prices, Federal Rezerve Bank of Dollars, Research Department Working Paper 0304.
• Coleman, L., (2010), Explaining Crude Oil Prices Using Fundamental Measures, Energy Policy, 40, p. 318-324.
• Cudano, J. ve Gracia, F.P., (2003), Do Oil Price Shocks Matter? Evidence for Some European Countries, Energy Economics, 25 (2), p. 137-154.
• Demir, İ., (2007), Uluslararası Petrol Sistemi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Entitüsü, Uluslararası İlişkiler ABD, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Demir, İ., (2012), Küresel Petrol Fiyatları Yüksek Seyretmeye Devam Edecek, Ortadoğu Analiz, Cilt: 4, Sayı: 44.
• De Santis, R. A., (2003), Crude Oil Price Fluctuations and Saudi Arabia’s Behaviour, Energy Policy, 25 (2), p. 155-173.
• Erik, N.Y. ve Koşaroğlu, Ş.M., (2016), Tarihsel Süreç Boyunca Değişen Petrol Fiyatları; Şeyl Etkisi ve Bazı Öngörüler, Cumhuriyet Üniversitesi, İİBF Dergisi, 17 (2), 119-143.
• Erkan, B., Şentürk, M., Akbaş, Y.E. ve Bayat, T. (2011), Uluslararası Ham Petrol Fiyatlarındaki Volatilitenin İşsizlik Göstergeleri Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği Üzerinde Ampirik Bulgular, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 10, Cilt: 2, s. 715-730.
• Hamilton, J. D., (2009), Understanding Crude Oil Prices, The Energy Journal, 30 (2), p. 179-206.
• Hayaloğlu, B., (2009), Petrol Piyasasında Fiyat Oluşumu, Enerji Piyasası Bülteni, Sayı: 5, Temmuz 2009.
• Kaplan, F. ve Çelik, K. (2017), Uluslararası Petrol Piyasasında Üretim Dengesi: Bir Oyun Teorisi Yaklaşımı, Ekonomi Bilimleri Dergisi, 9 (2), 29-42.
• Kolbay, A. (2015), Küresel Petrol Fiyatlarını Belirleyen Ana Parametreler, Enerji Piyasası Bülteni, Enerji Uzmanları Derneği Yayını No: 38, 4-7.
• Nandha, M. ve Faff, R., (2008), “Does Oil Move Equity Prices? A Global View”, Energy Economics, Volume: 30, Issue: 3, May 2008, p. 986-997.
• Noreng, O., (2002), Crude Power Politics and Oil Market, Norwegian Institue Press, Norvey.
• Öksüzler, O ve İpek, E., (2011), Dünya Petrol Fiyatlarındaki Değişimin Büyüme ve Enflasyon Üzerindeki Etkisi, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 7, No: 14, s. 15-34.
• Parkin, M. (2010), İktisat, Çev: Uzun, Ö., Akademi Yayıncılık, Ankara.
• Sitti, K., (2011), Ham Petrol ve Petrol Ürünü Fiyatlarının Fiziksel İlişkisi, Enerji Piyasası Bülteni, Aralık 2011.
• Solak, A.O., (2012), Petrol Fiyatlarını Belirleyisi Faktörler, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 4 (2), 117-124.
• Uslu, K. (2017), Petrol Fiyatlarının Düşüşünde Shale (Şeyl) Gazının Etkisi, Geleceği ve Türkiye’nin Shale Gaz Potansiyeli, International Conference on Eurasıan Economıes 2017, 122-137. (https://avekon.org/papers/2028.pdf., Erişim Tarihi: 04.08.2019).
• Yeğin, F., (2010), Petrol Fiyatlarını Etkileyen Faktörler, Sermaye Piyasası Kurulu Araştırma Dairesi Raporu, Ankara.
• http://www.macrotrends.net/1369/crude-oil-price-history-chart, Erişim Tarihi: 06.06.2019.
• http://www.dektmk.org.tr/pdf/enerji_kongresi_11/30.pdf, Erişim Tarihi: 10.06.2019.
• http://www.pigm.gov.tr/uretimi.pdf., Erişim Tarihi: 03.06.2019.
• https://www.investopedia.com/articles/investing/102314/understanding-benchmark-oils-brent-blend-wti-and-dubai.asp, Erişim Tarihi: 03.06.2019.
• http://www.enerjiport.com/2011/02/23/petrol-sepeti-2-5-yilin-zirvesinde/Erişim Tarihi: 11.06.2019.