İhracatta Ürün Çeşitlendirme ve Yoğunlaşma Analizi: Baltık Ülkeleri Örneği

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 21, 45 - 53, 15.10.2020

Güçgeldi Bashimov

Öz

İhracatın ürün bazında çeşitlendirilmesi ülke ekonomileri açısından önem taşımaktadır. İhracat ürün sepetinin çeşitlendirilmesi döviz gelirlerinde istikrarın sağlanması ve uzun dönemde ihracat artışlarının sürdürülebilirliği açısından büyük önem arz etmektedir. Ayrıca, ihracat çeşitlendirmesi ülkelerin dış rekabet gücüne olumlu katkı sağlamaktadır. Bu çalışmada Baltık ülkelerinin (Letonya, Litvanya ve Estonya) ihracatta ürün yoğunlaşma derecesi ölçülmeye çalışılmıştır. Bu amaçla uygulamalı çalışmalarda en çok tercih edilen Yoğunlaşma Oranı (CR) ve Gini-Hirschman indeksi (GH) yöntemleri kullanılmıştır. Çalışma 2001-2018 dönemini kapsamakta olup, kullanılan veriler Uluslararası Ticaret Merkezi’nin veri tabanından elde edilmiştir. Ulaşılan sonuçlar Baltık ülkelerinin ihracatta ürün bazında yoğunlaşma düzeyinin orta derecede olduğunu göstermektedir. Araştırma sonucunda dikkat çeken bir diğer husus da hesaplanan indeks değerlerinin incelenen dönem boyunca giderek azaldığıdır. Bu durum ele alınan dönem boyunca Baltık ülkelerinin ürün bazında yoğunlaşma derecesinin azaldığını göstermektedir. Özellikle Letonya ve Litvanya’nın ihracatında ürün yoğunlaşma derecesinin nispeten azaldığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Baltık ülkeleri, çeşitlenme, ihracat yoğunlaşması

Kaynakça

• Akar, G. ve Ay, A. (2018). İhracat Çeşitlendirmesi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği, Journal of Social and Humanities Sciences Research, 5 (21), 809-820.
• Anonim. (2012). Ödemeler Dengesi Raporu, T.C. Merkez Bankası, Ankara.
• Ayrancı, E. (2009). Türkiye’nin Ekonomik Açıdan Küreselleşmesinin Yoğunlaşma Vasıtasıyla Ölçülmesi ve Konu Hakkında Bir Araştırma, Anadolu Bil MYO Dergisi, 4 (16), 50-64.
• Bashimov, G. (2017). Dış Ticarette Ürün Bakımdan Yoğunlaşma: Orta Asya Ülkeleri Örneği, Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7 (12), 37-50
• Değer, K.M. (2010). İhracatta Ürün Çeşitliliği ve Ekonomik Büyüme: Türkiye Deneyimi (1980-2006), Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24 (2), 259-287.
• Doğan, S. ve Soyyiğit Kaya, S. (2011). Gümrük Birliği Sonrasında (1996-2009) Türkiye’nin Avrupa Birliği ile Dış Ticaretinin Ülke ve Fasıl Bazlı Yoğunlaşma Analizi, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 14, 1-18.
• Erdoğan, S. (2006). Türkiye’nin İhracat Yapısındaki Değişme ve Büyüme İlişkisi: Koentegrasyon ve Nedensellik Testi Uygulaması, S.Ü. Karaman İ.İ.B.F. Dergisi, 10 (9), 30-39.
• Erkan, B. ve Sunay, Z.F. (2016). Türkiye’nin İhracatının Yoğunlaşma Perspektifinde Analizi, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(7), 1823-1842.
• Erlat, G. ve Akyüz, O. (2001). Country Concentration of Turkish Exports and Imports Over Time, Topics in Middle Eastern and African Economies, http://www.meea.sites.luc.edu/volume3/meaa3.html, erişim: 11.02.2020.
• Ghosh, A.R. ve Ostry, J. (1994). Export Instability and the External Balance in Developing Countries, IMF Working Paper No. 94/8, IMF.
• Hamid, Z. (2008). Concentration of Exports and Patterns of Trade: A Time Series Evidence of Malaysia, The Journal of Developing Areas, 43 (2), 255-270.
• Herzer, D. ve Nowak, F. (2006). Export-Led Growth in Chile: Assessing The Role of Composition in Productivity Growth, The Developing Economies, 44 (3), 306-328.
• Hesse, H. (2008). Export Diversification and Economic Growth. Commission on Growth and Development. Working Paper No. 21, The World Bank.
• Hossain, M. ve Chowdhury, S.A. (2012). Pattern and Determinants of Export Diversification in Bangladesh: An Empirical Assessment, D.U. Journal of Marketing, 15, 109-126.
• ITC. (2020). International Trade Statistics. http://www.intracen.org/itc/market-info-tools/trade-statistics/ erişim: 24.02.2020.
• Kostakoğlu, S.F. (2015). İnternet Servis Sağlayıcıları Piyasasına Yönelik Yoğunlaşma Analizi, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 11 (25), 129-140.
• Kösekahyaoğlu, L. (2007). Türkiye Dış Ticaretinde Ürün ve Ülke Bazında Yoğunlaşma: 1980-2005 Dönemi Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 36, 15-34.
• Küçükkiremitçi, O., Karaca, M.E. ve Eşiyok, B.A. (2010). Türkiye’nin İhracatında Öne Çıkan Sektörlerde Temel Pazar Ülkeler, Rakipler ve Rekabet Gücü, Türkiye Kalkınma Bankası Yayınları, Ankara.
• Naude, W. ve Rossouw, R. (2008). Export Diversification and Specialization in South Africa: Extent and Impact, World Institute for Development Economic Research, 93, 1-36.
• Poissonnier, A. (2017). The Baltics: Three Countries, One Economy? European Economy Economic Brief, Luxembourg.
• Polat, Ç. (2007). Yoğunlaşma ve Piyasa Yapısı İlişkisi Çerçevesinde Türk Çimento Sektörünün Yapısal Analizi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (2), 97-116.
• Salim, S. ve Ojha, S.N. (2004). Commodity Diversification and Geographic Concentration on Indian Seafood Exports, Southern Economist, 15: 23-24.
• Saraçoğlu, D.Ş. (2017). Çin Halk Cumhuriyeti ile Türkiye Arasında Dış Ticaretin Gelişimi ve Türkiye’de İmalat Sanayinde Sektörel İstihdama Etkisi, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 72 (1), 151-182.
• Soos, K.A. (2015). Geographical and Sectorial Concentration in Czech, Hungarian and Slovak Exports, Hungarian Academy of Sciences Discussion Papers, Budapest.
• Tekle, G. (2017). Export Product and Market Diversification and Its İmplications on The Performance of Eritrea’s Foreign Trade, International Journal of Business and Management Review, 5 (10), 61-78.
• Yavuz, N.Ç. (2000). Türkiye’nin Dış Ticaretinin Mallar ve Ülkeler Açısından Konsantrasyon Analizi (1975-1998), Çimento İşveren Dergisi, 14 (5), 3-12.