Ulusal ve Uluslararası Standartlar Çerçevesinde Türkiye'de Mahpusların Nakil Hakkı

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2, 238 - 253, 24.10.2023

Ertuğrul Yazar

Öz

5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun uyarınca mahpusların nakil işlemlerinin gerçekleştirilebileceği düzenlenmiştir. Mahpuslar, kendi istekleri veya toplu sevk, disiplin, asayiş ve güvenlik, hastalık, eğitim, öğretim, suç ve yargılama yeri nedenleriyle başka bir kuruma nakledilebilirler. Diğer taraftan, nakil taleplerinin sayıca çokluğu ve ceza infaz kurumlarındaki doluluk oranları, kamu yönetimi açısından taleplerin karşılanmasını zorlaştıran engellerdir. Nakil talebinin reddine karar verildiği ve uyuşmazlık oluştuğu durumlarda, Anayasa Mahkemesi ile Kamu Denetçiliği Kurumu ve Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’nun konuya nasıl bir yaklaşım sergilediği, ceza infaz kurumu idaresi açısından yol gösterici olacaktır. Bu çalışma, ceza infaz kurumlarında özgürlüğü hilafına tutulan mahpusların nakil taleplerinin hukuki çerçevesini ortaya koyma, nakil konusundaki uluslararası standartları ve uyulması gereken insan hakları ve hukuk ilkelerini belirleme, bir yargı organı olarak Anayasa Mahkemesi’nin ve hak arama mekanizmaları olarak Kamu Denetçiliği Kurumu ve Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’nun nakil hakkıyla bağlantılı kararlarını değerlendirme amacı taşımaktadır. Nakil talebi, mahpusun en temel insan haklarından biridir. İdare açısından bakıldığında ise, söz konusu talebi değerlendirerek en uygun çözümü hayata geçirmeye çalışmak kamu yönetimi anlayışının bir parçasıdır. Bu bakış açısıyla çalışmada, karar alıcı ve uygulayıcılara yönelik somut öneriler paylaşılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası İnsan Hakları Hukuku, Kamu Yönetimi, Ceza İnfaz Kurumu, Mahpusların Nakil Hakkı, İnsan Hakları Mekanizmaları

Right to Transfer of Prisoners within the Framework of National and International Standards: An Analysis of the Decisions of the Constitutional Court, the Ombudsman Institution, and the Human Rights and Equality Institution of Turkiye

Öz

Pursuant to the Law No. 5275 on the Punishment and Security Measures, it is regulated that the transfer of prisoners can be carried out. Prisoners may be transferred to another institution at their own request or for reasons of mass referral, discipline, order and security, illness, education, training, crime and place of trial. On the other hand, the high number of transfer requests and the occupancy rates in penitentiary institutions are obstacles that make it difficult for the public administration to meet the demands. In cases where the transfer request is rejected and a dispute arises, the approach of the Constitutional Court, the Ombudsman Institution and the Human Rights and Equality Institution of Turkiye will be guiding for the administration of the penitentiary institution. This study aims to reveal the legal framework of the transfer requests of prisoners held against their freedom in penitentiary institutions, and determine the international standards on transfer and the human rights and legal principles that must be followed, and evaluate the decisions of the Constitutional Court as a judicial body and the Ombudsman Institution and the Human Rights and Equality Institution of Turkiye as the right-seeking mechanisms, related to the right to transfer. From the point of view of the administration, it is part of the public administration approach to evaluate the demand and try to implement the most appropriate solution. From this point of view, in this study, concrete suggestions for decision makers and practitioners will be tried to be shared.

Anahtar Kelimeler

International Human Rights Law, Public Administration, Penitentiary Institution, The Right to Transfer of Prisoners, Human Rights Mechanisms

Kaynakça

• Adalet Bakanlığı. (2021). İnsan Hakları Eylem Planı ve Uygulama Takvimi: Özgür Birey, Güçlü Toplum; Daha Demokratik Bir Türkiye, Ankara: Adalet Bakanlığı Yayını. Adalet Bakanlığı. “Hukuk Sözlüğü”, https://sozluk.adalet.gov.tr/Default.aspx, E.T. 31.08.2023.
• Albayrak, H. (2020). Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunun Türk Kamu Yönetiminin Denetimindeki Yeri ve İşlevi, Sayıştay Dergisi, 31(119), 129-153.
• Aras, B. (2022). Hükümlü ve Tutukluların Nakil Esasları ve Güncel Sorunlar, Ankara Barosu Dergisi, 80(4), 223-282.
• Avrupa Konseyi. (2016). Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin Üye Devletlere Avrupa Cezaevi Kuralları Hakkında (2006) 2 Sayılı Tavsiye Kararı.
• Aygün Eşitli, E. (2013). Suçların ve Cezaların Kanuniliği İlkesi, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 1(4), 225-246.
• AYM, Ahmet Kılıçelli Kararı, Başvuru No: 2017/31069, Karar Tarihi: 30/9/2020.
• AYM, Mehmet Zahit Şahin Kararı, Başvuru No: 2013/4708, Karar Tarihi: 20/4/2016.
• AYM, Mete Dursun Kararı, Başvuru No: 2012/1195, Karar Tarihi: 18/11/2015.
• BM Genel Kurulu. (1088). Herhangi Bir Şekilde Tutulan veya Hapsedilen Kişilerin Korunmasına İlişkin Prensipler Bütünü, 9 Aralık 1988 tarih ve 43/173 sayılı Karar.
• BM Genel Kurulu. (2019). Mahpuslara Muameleye Dair BM Asgari Standart Kuralları (Nelson Mandela Kuralları).
• CPT, Azerbaijan: 2002 Visit Report.
• CPT, Azerbaijan: 2006 Visit Report.
• CPT, Belgium: 2017 Visit Report.
• CPT, Bulgaria: 1995 Visit Report.
• CPT, Cezaevleri: 2. Genel Rapor’dan alıntı [CPT/Inf (92) 3].
• CPT, Greece: 2005 Visit Report.
• CPT, Greece: 2013 Visit Report.
• CPT, Hungary: 2009 Visit Report.
• CPT, Ireland: 2006 Visit Report.
• CPT, Ireland: 2014 Visit Report.
• CPT, Lithuania: 2000 Visit Report.
• CPT, Lithuania: 2004 Visit Report.
• CPT, Lithuania: 2008 Visit Report.
• CPT, Moldova: 2007 Visit Report.
• CPT, Netherlands: 2016 Visit Report.
• CPT, Romania: 2006 Visit Report.
• CPT, Serbia: 2015 Visit Report.
• CPT, Slovenia: 2012 Visit Report.
• CPT, Switzerland: 1996 Visit Report.
• CPT, Transport of detainees Factsheet: CPT/Inf(2018)24.
• CPT, Tutuklular arası şiddet: 11. Genel Rapor’dan alıntı [CPT/Inf (2001) 16].
• CPT, Ukraine: 2009 Visit Report.
• CPT, United Kingdom: 2005 (November) Visit Report.
• CTE, “Ceza İnfaz Kurumlarımız/Genel Bilgi”, https://cte.adalet.gov.tr/Home/SayfaDetay/cik-genel-bilgi, E.T. 10.06.2023.
• CTE, “Cinsiyete ve İnfaz Durumuna Göre Ceza İnfaz Kurumları Mevcutları”, https://cte.adalet.gov.tr/Resimler/Dokuman/istatistik/istatistik-1.pdf, E.T. 10.06.2023.
• Güngör, F. (2018). Hakkın Elinden Tutmak: İnsan Haklarını Yeniden Düşünmek, https://fethigungor.net/hakkin-elinden-tutmak/hakkin-elinden-tutmak-insan-haklarini-yeniden-dusunmek/, E.T. 10.08.2023.
• Habertürk, Bingöl’de deprem açısından riskli olduğu tespit edilen kapalı cezaevi boşaltıldı, 10.03.2023, https://www.haberturk.com/bingol-de-kapali-cezaevine-deprem-tahliyesi-3572546, E.T. 10.06.2023.
• KDK, Başvuru No: 2017/12517, Karar Tarihi: 02/02/2018.
• KDK, Başvuru No: 2022/17637, Karar Tarihi: 08/03/2023.
• KDK, Başvuru No: 2022/4210, Karar Tarihi: 16/09/2022.
• KDK, Başvuru No: 2023/3438, Karar Tarihi: 07/06/2023.
• Kuçuradi, İ. (2016). İnsan Hakları: Kavramları ve Sorunları: İnsan Hakları ve Hukuk-Devlet-Siyaset Felsefesi Yazıları, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• NTV, Çankırı Kapalı Cezaevi’ne ‘deprem’ tahliyesi, 11.03.2023, https://www.ntv.com.tr/turkiye/cankiri-kapali-cezaevine-deprem-tahliyesi,gzbz3tBPjU29hJjZS0fYqA#, E.T. 10.06.2023.
• Özen İnci, Z. (2014). Tutukluluk ve Hükümlülük Arasındaki Araf: Hükmen Tutukluluk ve Uygulamada Yaşanan Sorunlar, Ceza Hukuku Dergisi, 9(25), 103-123.
• Sözcü, “Tutuklu ve hükümlü sayısında yeni rekor!”, 23.01.2023, https://www.sozcu.com.tr/2023/gundem/tutuklu-ve-hukumlu-sayisinda-yeni-rekor-7566559/, E.T. 10.06.2023.
• Tanör, B. (1994). Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, İstanbul: BDS Yayınları.
• TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu. (2015). Ceza İnfaz Kurumlarında Hükümlü ve Tutuklulara Sunulan Sağlık Hizmetleri Hakkında İnceleme Raporu, 24. Dönem 5. Yasama Yılı, Ankara: TBMM Yayınları.
• TBMM, CMK, (2004, 4 Aralık), Resmi Gazete (Sayı: 5271).
• TBMM, İnfaz Hâkimliği Kanunu, (2001, 16 Mayıs), Resmi Gazete (Sayı: 4675).
• TBMM, İnfaz Kanunu, (2004, 13 Aralık), Resmi Gazete (Sayı: 5275).
• TBMM, KDK Kanunu, (2012, 14 Haziran), Resmi Gazete (Sayı: 6328).
• TBMM, TİHEK Kanunu, (2016, 20 Nisan), Resmi Gazete (Sayı: 6701).
• TBMM, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, (1982, 9 Kasım), Resmî Gazete (Sayı: 2709).
• Tepe, H. (2019). İnsan Hakları Felsefesi, Din ve İnsan Dergisi, 4(1), 67-72.
• TİHEK, Başvuru Numarası: 2019/1289, Karar Numarası: 2020/6.
• TİHEK, Başvuru Numarası: 2021/545, Karar Numarası: 2022/476.
• TİHEK, Başvuru Numarası: 2022/1212, Karar Numarası: 2023/10.
• Yazar, E. (2023). Mültecilerin İnsan Haklarının Korunmasında Anayasa Mahkemesinin Rolü, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 26(4), 313-350.
• Yazar, E. (2023). Nezarethanelerin Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi Standartları Bağlamında Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Tarafından İzlenmesi ve Raporlanması, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Akademik Dergisi, 6(10), 197-251.