Aşı Reddi Sebepleri ve Dijital Medya ve Ağızdan Ağıza İletişimin Rolü: Gelir ve Eğitim Seviyesi Önemli mi?

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2, 354 - 367, 24.10.2023

Merve Büşra Erbil Aydoğdu , Asude Yasemin Zengin

Öz

Araştırmanın temel amacı ebeveynlerin aşı reddinde bulunma sebeplerini ortaya koymaktır. Ayrıca gelir ve eğitim seviyesi itibariyle ağızdan ağıza iletişim ve medyanın etkisinde farklılaşma olup olmadığını tespit etmek ikincil amaçtır. Amaç doğrultusunda Aksaray ilinde yaşayan ve 2022 yılında bebeklerine/çocuklarına aşı uygulamalarını reddeden 122 ebeveyn üzerinde anket uygulanmıştır. Sonuçlara göre aşı reddinde bulunan bireylerin eğitim durumunun ve gelir seviyesinin orta-yüksek olduğu görülmüştür. Aşı reddedenlerin tamamının aşıların güvenli olmadığını düşündükleri, %75’den fazlasının bir başkasının güvenli olmadığını söylediği, %25’den fazlasının dijital medyadan etkilendikleri tespit edilmiştir. Ki-kare analizi sonuçları, ebeveynlerin aşı reddini etkileyen medyadaki olumsuz haberlerin ve olumsuz ağızdan ağıza iletişimin rolünde gelir ve eğitim düzeyleri açısından istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Aşı reddi, ağızdan ağıza iletişim, dijital medya, sağlık hizmetleri, demografik özellikler

Etik Beyan

Araştırma Merve Büşra Erbil Aydoğdu'nun seminer ödevinden geliştirilmiştir.

Teşekkür

Sayın hocam çok teşekkürler.

Vaccine Rejection Reasons and the Role of Digital Media and Word of Mouth: Do Income and Education Level Matter?

Öz

The main aim of the research is to uncover the reasons behind parents' vaccine rejection. Additionally, the secondary goal is to determine whether there are differences in the role of word-of-mouth communication and media based on income and education levels. In line with the objective, a questionnaire was conducted on 122 parents living in Aksaray province who refused to have their babies/children vaccinated in the year 2022. According to the results, individuals who refused vaccination had a middle to high level of education and income. It was found that all of the vaccine refusers thought that vaccines were not safe, more than 75% said that someone else said they were not safe, and more than 25% were influenced by digital media. Chi-square analysis results indicate that there is a statistically significant difference in the role of negative reports from the media and negative word of mouth influencing parents' vaccine rejection in terms of income and education levels.

Anahtar Kelimeler

Vaccine rejection, word of mouth, digital media, health services, demographics

Kaynakça

• Andreasen, A. R. (2006). Social marketing in the 21st century. Thousand Oaks, CA: Sage Publications, Inc. Argüt, N., Yetim, A. and Gökçay, G. (2016). Aşı kabulünü etkileyen faktörler. Çocuk Dergisi, 16(1), 16-24.
• Aşı Portalı (2023). Sağlık Bakanlığı, https://asi.saglik.gov.tr/genel-bilgiler/49-a%C5%9F%C4%B1-nedir,-nas%C4%B1l-etki-eder.html. Erişim Tarihi 20.05.2023.
• Aşı Rehberi (2018). Birinci Basamak Sağlık Çalışanları İçin Aşı Rehberi. https://www.ttb.org.tr/kutuphane/asi_rehberi.pdf adresinden erişim sağlandı. Erişim Tarihi 25.05.2023.
• Ataç, Ö. and Aker, A. A. (2014). Aşı karşıtlığı. Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi, 30(1), 42-47.
• Avcı, E. (2017). Çocukluk dönemi aşılarına ilişkin karşılaştırmalı bir analiz: Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye. Özgürlük Araştırmaları, 2017; 9, 5–35.
• Milliyet Gazetesi (2009). Ünlüler aşıya soğuk duruyor. https://www.milliyet.com.tr/pembenar/unluler-asiya-soguk-duruyor-1164553. Erişim Tarihi 23.05.2023.
• Ayaydın, Z. (2019). Ağızdan ağıza pazarlama iletişiminin sağlık hizmetlerinden yararlanan Tüketicilerin satın alma kararına etkisi: Şanlıurfa örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Aydemir, İ., Yaşar, M. E. and Çelik, Ş. (2020). Ağızdan ağıza iletişimin tüketicilerin sağlık hizmetlerini satın alma ve kullanma davranışlarına etkisi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(20), 311-330.
• Aydemir, İ., Köse, H. and Yaşar, M. E. (2023). Sağlık hizmetleri kullanıcılarının sanal ortamdaki iletişim boyutlarına yönelik algılarının tüketici tercihine etkisi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (33), 103-118. DOI: 10.15182/diclesosbed.1245077
• Basch, C. H., Zybert, P., Reeves, R. and Basch, C. E. (2017). What do popular youtubetm videos say about vaccines?. Child: Care, Health And Development, 43(4), 499-503.
• Bozkurt, H. B. (2018). An overview of vaccine rejection and review of literature. Kafkas Journal of Medical Sciences, 8(1), 71-76.
• Chephra McKee, PharmD and Kristin Bohannon BS. (2016). Exploring the reasons behind parental refusal of vaccines; Journal of Pediatric Pharmacology and Therapeutics, 21(2):104–109.
• Çıtak, G. and Aksoy, Ö. D. (2020). Aşılamada önemli bir engel: Aşı reddi. ERÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7(2), 15-20.
• Dombkowski, K. J., Lantz, P. M. and Freed, G. L. (2004). Risk factors for delay in age-appropriate vaccination. Public Health Reports, 119(2), 144-155.
• Dredze, M., Broniatowski, D. A., Smith, M. C. and Hilyard, K. M. (2016). Understanding vaccine refusal: Why we need social media now. American Journal of Preventive Medicine, 50(4), 550-552.
• Ennew, C. T., Banerjee, A. K. and Li, D. (2000). Managing word of mouth communication: Empirical evidence from India. International Journal of Bank Marketing, 18(2), 75-83.
• East, R., Hammond, K. and Wright, M. (2007). The relative incidence of positive and negative word of mouth: A multicategory study. International Journal of Research in Marketing, 24 (2), 175-184.
• Erchick DJ, Gupta M, Blunt M, Bansal A, Sauer M, Gerste A, et al. (2022). Understanding determinants of vaccine hesitancy and acceptancein ındia: A qualitative study of government officials and civil society stakeholders. PLoS ONE 17 (6): e0269606. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0269606. https://doi.org/10.1016/j.jped.2018.01.008.
• Fadnes, L. T., Jackson, D., Engebretsen, I., Zembe, W., Sanders, D., Sommerfelt, H. and Tylleskär, T. (2011). Vaccination coverage and timeliness in three South African areas: A prospective study. BMC public health, 11(1), 1-12.
• Fredrickson, D. D., Davis, T. C., Arnould, C. L., Kennen, E. M., Humiston, S. G., Cross, J. T. and Bocchini, J. A. (2004). Childhood immunization refusal: provider and parent perceptions. Family Medicine-Kansas City-, 36, 431-439.
• Gün, İ. (2020). Sağlık sektöründe ağızdan ağıza iletişimin tüketicilerin demografik özelliklerine göre incelenmesi: Mardin ilinde bir araştırma. Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 85-102.
• Gürcü, M. (2018). Ağızdan ağıza iletişimin sağlık hizmetleri pazarlamasındaki önemi ve tüketicilerin sağlık hizmeti kullanım tercihi üzerindeki etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Hayat Öktem, Ö., Karaoğlu, F. N. and Kul Uçtu, A. (2023). Aşı Reddi. YOBÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(2), 204-211. https://dergipark.org.tr/en/pub/yobusbf/issue/79535/1191508
• Hasar, M., Özer, Z. Y. and Bozdemir, N. (2021). Aşı reddi nedenleri ve aşılar hakkındaki görüşler. Cukurova Medical Journal, 46(1), 166-176.
• Kotler, P., Lee, N. (2008). Social marketing influencing behaviors for good. Los Angeles, CA: Sage.
• Larson, HJ, Jarrett, C., Schulz, WS, Chaudhuri, M., Zhou, Y., Dube, E., ... and Wilson, R. (2015). Aşı kararsızlığının ölçülmesi: Bir anket aracının geliştirilmesi. Aşı, 33 (34), 4165-4175.
• Lim, B. C. and Chung, C. M. (2011). The impact of word-of-mouth communication on attribute evaluation. Journal of Business Research, 64(1), 18-23.
• Luca, N. R., Suggs, L. S. (2013). Theory and model use in social marketing health interventions. Journal of Health Communication, 18, 20-40.
• McKee, C. and Bohannon, K. (2016). Exploring the reasons behind parental refusal of vaccines. The journal of pediatric pharmacology and therapeutics : JPPT : the official journal of PPAG, 21(2), 104–109. https://doi.org/10.5863/1551-6776-21.2.104
• Orak, H. (2018). Sağlık hizmetleri pazarlamasında tüketicilerin demografik verilerine göre ağızdan ağıza iletişimin etkililiği üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Öz, İ. D. (2016). The effects of word-of-mouth communication on purchasing decision in healthcare marketing. Unpublished Master Thesis. Bahçeşehir University, Graduate School of Social Sciences, Istanbul.
• Öz, M. and Uyar, E., (2014). Sağlık hizmetleri pazarlamasında algılanan hizmet kalitesi ve müşteri memnuniyeti üzerinde ağızdan ağıza pazarlamanın etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2014(1), 123-132.
• Özata, F. Z. and Kapusuz, S. (2019). Aşı kararsızlığı ve aşı reddi konusuna sosyal pazarlama bakış açısından çözüm önerileri. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(1), 65-83.
• Özceylan, G., Toprak, D. and Esen, E. S. (2020). Vaccine rejection and hesitation in Turkey. Human vaccines & immunotherapeutics, 16(5), 1034-1039.
• Özkan, Ö. and Çatıker, A. (2006). Bolu il merkezi’ndeki çocukların aşılılık durumları ve engelleri. STED/Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi.
• Rosenstock, I. M., Derryberry, M. and Carriger, B. K. (1959). Why people fail to seek poliomyelitis vaccination. Public Health Reports, 74(2), 98.
• Silverman, G. (2001). The power of word of mouth. Direct Marketing, 64(5), 47-52.
• Şener, Y. and Behdioğlu, S. (2014). Ağızdan ağıza pazarlamanın Ki-Kare testiyle hastaların hastane ve hizmetlerini değerlendirmesindeki etkisi: Eğitim ve araştırma hastanesinde bir uygulama. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 2014 13(2):315-341.
• Taşçı, Ö. and Gökler, M. E. (2021). Aşı karşıtlarının sosyal medya platformlarındaki paylaşımlarının incelenmesi: Instagram örneği. Medical Research Reports, 4(2), 23-30.
• Uzunal, B. and Uydacı, M. (2010). Sağlık kurumlarında ağızdan ağıza pazarlama ve bir pilot çalışma-word of mouth marketing in health care organizations and a pilot study. Öneri Dergisi, 9(34), 87-95.
• Yakın, V. (2011). İnternet perakendeciliği ve ağızdan ağıza pazarlama ilişkisi; tuğla duvarlar yıkılabilir mi. Akademik Bakış Dergisi, 27, 1-18.
• Yavuz, M. (2018). Aşı karşıtlığının tarihçesi. Toplum ve Hekim, 33(3), 187-194.
• Yiğitalp, G. and Ertem, M. (2008). Reasons for drop out of immunization in children aged between 0–12 months in Diyarbakır. TAF Preventive Medicine Bulletin, 7(4), 277-284.
• Yorulmaz, M. and Kuşcu, F. N. (2023). Sağlık Sektöründe Ağızdan Ağıza Pazarlamanın Marka Güveni Üzerine Etkisi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (54), 125-146.
• Zengin, A. Y. Özsaçmacı, B. (2021). Sağlık Hizmetlerinde Sosyal Pazarlama ve Sosyal Medya Pazarlaması. S. Divanoğlu, A.Y Zengin (Ed.), In Sağlık Kurumları İşletmeciliği-Güncel Konular (pp. 107-124). Nobel Yayın Evi, Ankara/Türkiye.