Ahmet Mithat’s Translation Preferences and Social Anxiety

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 99 - 120, 29.04.2025

S. Zehra Kaya

Öz

This study will examine Ahmet Mithat Efendi’s translation strategy in the context of “social anxiety.” Social anxiety can be defined as an attempt to alleviate the anxiety caused by the rapid social transformations of the period through literature. Although Ahmet Mithat’s translation strategy has been studied in the related literature, a detailed evaluation from the perspective of social anxiety is lacking. Analyzing how the author shaped this strategy will provide a new perspective to existing research and clarify his motivations in the translation process. The study employs a descriptive method to analyze Ahmet Mithat’s literary translations and prefaces. In particular, the source cultures of the stories especially in his Letaif-i Rivayat collection, which are considered within the framework of “assumed translation,” will be examined. Additionally, the influence of social anxiety on the author’s translation preferences will be explained. This article argues that social anxiety was the key factor in Ahmet Mithat’s translation choices, particularly in his engagement with Western culture. Understanding this influence will allow for a deeper comprehension of the motivations behind his strategy. In conclusion, this study offers a new theoretical framework by analyzing Ahmet Mithat’s translation strategy through the lens of social anxiety.

Anahtar Kelimeler

Translation Studies , Translation Strategy , Emotional Communities , Social Anxiety , Ahmet Mithat Efendi

Ahmet Mithat’ın Çeviri Tercihleri ve Sosyal Kaygı

Öz

Bu çalışmada, Ahmet Mithat Efendi’nin tercüme stratejisi “toplumsal kaygı” bağlamında ele alınacaktır. Toplumsal kaygı, dönemin hızlı sosyal dönüşümlerinin yarattığı endişeyi edebiyat aracılığıyla hafifletme çabası olarak tanımlanabilir. Literatürde Ahmet Mithat’ın tercüme stratejisi incelenmiş olsa da, toplumsal kaygı ekseninde detaylı bir değerlendirme eksiktir. Yazarın bu stratejiyi nasıl şekillendirdiğini incelemek, mevcut araştırmalara yeni bir perspektif kazandıracaktır. Ayrıca, tercüme sürecindeki motivasyonlarını daha net ortaya koyacaktır. Çalışmada betimleme yöntemi kullanılarak, Ahmet Mithat’ın edebî çevirileri ve önsözleri analiz edilecektir. Özellikle, Letâif-i Rivâyât hikâye külliyatında yer alan ve “varsayılan çeviri” kapsamında değerlendirilen metinlerin kaynak kültürleri incelenecektir. Bununla birlikte, toplumsal kaygının yazarın tercüme tercihlerini nasıl yönlendirdiği açıklanacaktır. Bu makale, Ahmet Mithat’ın Batı kültüründen faydalanarak yaptığı çevirilerde toplumsal kaygının belirleyici bir unsur olduğu iddiasını öne sürmektedir. Böylece, yazarın stratejisinin ardındaki motivasyonları daha iyi anlamak mümkün olacaktır. Sonuç olarak, bu çalışma Ahmet Mithat’ın tercüme stratejisini toplumsal kaygı bağlamında ele alarak literatüre yeni bir teorik çerçeve sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çeviribilim , Tercüme Stratejisi , Duygu Cemaatleri , Toplumsal Kaygı , Ahmet Mithat Efendi

Kaynakça

• Ahmet Mithat Efendi. (1307). Avrupa’da bir cevelân (the outing in Europe). İstanbul.
• Ahmet Mithat Efendi. (2001). Gönül (Heart). F. Gökçek ve S. Çağın, (Ed.), In Letâif-i Rivâyât (pp. 88-105). İstanbul: Çağrı Publishing.
• Ahmet Mithat Efendi. (2001). Nasip (Good luck). F. Gökçek ve S. Çağın, (Ed.), In Letâif-i Rivâyât (pp. 259-282). İstanbul: Çağrı Publishing.
• Ahmet Mithat Efendi. (2001). Cinli han (Caravanserai haunted by demons). F. Gökçek ve S. Çağın, (Ed.), In Letâif-i Rivâyât (pp. 338-383). İstanbul: Çağrı Publishing.
• Ahmet Mithat Efendi (2001). Bir tövbekâr (A penitent). F. Gökçek ve S. Çağın, (Ed.), In Letâif-i Rivâyât (pp. 413-437). İstanbul: Çağrı Publishing.
• Ahmet Mithat Efendi. (2001). Çifte intikam (Double vengeance). F. Gökçek ve S. Çağın, (Ed.), In Letâif-i Rivâyât (pp. 497-520). İstanbul: Çağrı Publishing.
• Ahmet Mithat Efendi. (2001). Kısmetinde olanın kaşığında çıkar (What is meant for you will come to you). F. Gökçek ve S. Çağın, (Ed.), In Letâif-i Rivâyât (pp. 563-593). İstanbul: Çağrı Publishing.
• Ahmet Mithat Efendi (2001). Diplomalı kız (Graduated girl). F. Gökçek ve S. Çağın, (Ed.), In Letâif-i Rivâyât (pp. 593-663). İstanbul: Çağrı Publishing.
• Ahmet Mithat Efendi. (2001). İki hud’akâr (Two rogues). F. Gökçek ve S. Çağın, (Ed.), In Letâif-i Rivâyât (pp. 703-733). İstanbul: Çağrı Publishing.
• Ahmet Mithat Efendi. (2001). Ana-kız (Mother-daughter). F. Gökçek ve S. Çağın, (Ed.), In Letâif-i Rivâyât (pp. 823-851). İstanbul: Çağrı Publishing.
• Ahmet Mithat Efendi. (2003). Mesâil-i muğlâka (Uncertain examples), All His Texts Novels XVI: Old Letters, Altın Âşıklar (Golden Lovers), Mesâil-i Muğlâka (Uncertain Examples), Jön Türk (Young Turks). Çoruk, A. Ş., M. F. Andı, and K. Yetiş, (Ed.). Ankara: Türk Dil Kurumu Publishing.
• Ahmet Mithat Efendi. (2013). İfade-i mahsusa (Special expression). In Durub-ı Emsal-i Osmaniye: Şinasi Hikemiyâtının Ahkamı (Ottoman Proverbs: The Provisions of Şinasi's Philosophical Topics) – Tasvir (Description). İ. Enginün, (Ed.). İstanbul: Dergâh Publishing.
• Ahmet Mithat Efendi. (2017). Kıssadan hisse (Moral of the story). S. Çağın, (Ed.). İstanbul: Dergâh Publishing.
• Ayverdi, İ. (2005). Kubbealtı Dictionary. Erişim adresi: https://lugatim.com/s/%C4%B0KT%C4%B0BAS
• Bağcı, Serpil. (2000). From translated work to translated image: The illustrated Şehnâme-i Türkî copies. Muqarnas, XVII, 162-176.
• Bengi-Öner, I. (1999). Bir söz ustası ve bir devrimci: Ahmed Mithat Efendi Çeviri Bir Süreçtir… Ya Çeviribilim (A Master of Words and a Revolutionary: Ahmed Mithat Efendi”, Translation is a Process... So Translation Studies), İstanbul: Sel Publishing.
• Bengi-Öner, I. (2006). Çeviribilimde bir hâce-i evvel: Ahmet Mithat Efendi. In N. Esen (Ed.), Merhaba Ey Muharrir! Ahmet Mithat Üzerine Eleştirel Yazılar. (A Pioneer in Translation Studies: Ahmet Mithat Efendi, Hello O Writer! Critical Writings on Ahmet Mithat) (pp. 338-346). İstanbul: Boğaziçi University Publishing.
• Bloom, H. (2014). The western canon. (Trans. Ç. Pala Mull). İstanbul: İthaki Publishing.
• Bloom, H. (2020). The anxiety of influence: A theory of poetry. (Trans. F. B. Aydar). İstanbul: Metis Publishing.
• Çakır, B. (2011). Belirsizlik ve korkunun yeni düzen oluşmasına katkısı (The Contribution of Uncertainty and Fear to the Formation of a New Order). İstanbul Journal of Sociological Studies 36. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/100938
• Çeviktay, O. (2023). John William Draper’in History of the Conflict Between Religion and Science adlı eserinin Osmanlı Türkçesine çevirisi üzerine betimleyici bir çalışma (A descriptive study on the Ottoman Turkish translation of John William Draper’s History of the Conflict between Religion and Science). (Unpublished doctoral thesis). Yıldız Technical University, Institute of Social Sciences, Department of Western Languages and Literatures, Intercultural Translation Doctoral Program, İstanbul.
• Dellaloğlu, B. (2020). Poetik ve politik (Poetic and Politic). İstanbul: Timaş Publishing. Demircioğlu, C. (2003). 19. yüzyıl sonu Türk edebiyatında ‘terceme’ kavramı (the concept of 'translation' in late 19th century Turkish literature). TUBA 27(II), 13-31.
• Demircioğlu, C. (2009). Osmanlı çeviri tarihi araştırmaları açısından ‘terceme’ ve ‘çeviri’ kavramlarını yeniden düşünmek, TUBA/JTS 33(I), 159-177.
• Demircioğlu, C. (2016). Çeviribilimde tarih ve tarih yazımı (History and historiography in translation studies). İstanbul: Boğaziçi University Press.
• Enginün, İ. (1990). Ahmet Mithat Efendi’s plays, İstanbul: Marmara University Publishing
• Even-Zohar, I. (1970). The function of the literary polysystem in the history of literature, paper presented at the Literature Symposium held at Tel Aviv University on February 2.
• Even-Zohar, I. (1987). The position of translated literature within the literary polysystem. Porter Institute: Tel Aviv University.
• Gökçek, F. (2012). Ahmet Mithat Efendi’nin çevrileri ve çeviri anlayışı (Ahmet Mithat Efendi's translations and translation approach). In Küllerinden doğan anka (Phoenix rising from ıts own ashes). (pp. 196-206). İstanbul: Dergâh Publishing.
• Gürbilek, N. (2004). Kör ayna, kayıp şark (The blind mirror and the lost east). İstanbul: İletişim Publishing.
• Habermas, J. (1997). Kamuallığın yapısal dönüşümü (The structural transformation of publicity). (Trans. T. Bora, and M. Sancar). İstanbul: İletişim Publishing.
• Fazlıoğlu, İ. (2023). Sözün eşiğinde (At the threshold of the word). İstanbul: Ketebe Publishing.
• Jackson, P. and Everts, J. (2010). Anxiety as social practice. Environment and Planning A: Economy and Space, 42(11). 2791-2806. https://doi.org/10.1068/a4385
• Kaplan, R. (1993). Klasikler tartışması (başlangıç dönemi) (Classics Debate (Early Period)). Turcology Journal. 11(1), 161-208.
• Kaya, Ö. (2024). Ahmet Mithat’ın romanlarında sınırlar ve sınıraşımları (Boundaries and transgressions in ahmet mithat’s novels). (Unpublished PhD thesis). Boğaziçi University, İstanbul.
• Kara, İ. (1994). İslamcıların siyasî görüşleri (The political views of islamists). Istanbul: İz Publishing. Pyszczynski, T. and Kesebir, P. (2011). Anxiety buffer disruption theory: A terror management account of posttraumatic stress disorder. Anxiety, Stress & Coping: An International Journal, 24(1), 3-26. https://doi.org/10.1080/10615806.2010.517524
• Koç, H. (2006). Osmanlı’da tercüme kavramı ve tanzimat dönemindeki edebî tercümelere dair çalışmalar (The concept of translation in the ottoman empire and studies on literary translations during the tanzimat period). Türkiye Araştırrmaları Literatür Dergisi (Turkey Studies Literature Journal) 4(8), 351-382.
• Koçyiğit, D. (2021). Öteki aynasında kendini izlemek Ahmed Midhat Efendi ve Gaspıralı İsmail Bey’in romanlarında oksidentalizm (Watching yourself in the other mirror: occidentalism in the novels of Ahmed Midhat Efendi and Gaspıralı İsmail Bey). İstanbul: Ketebe Publishing.
• Kuhn, S. T. (1982). Bilimsel devrimlerin yapısı (The structure of scientific revolutions). (Trans. N. Kuyaş). İstanbul: Alan Publishing.
• Lefevere, A. (Ed.). (1992). translation/history/culture: a sourcebook. London: Routledge. Okay, O. (2005). Batılılaşma devri Türk edebiyatı (Westernization period Turkish literature). İstanbul: Dergâh Publishing.
• Ortaylı, İ. (2001). İmparatorluğun en uzun yüzyılı (The longest century of the empire). İstanbul: İletişim Publishing.
• Paker, S. (1987). Tanzimat döneminde Avrupa edebiyatından çeviriler: Çoğul dizge açısından bir değerlendirme (Translations from European literature during the tanzimat period: an evaluation from a literary polysystem perspective). (Trans. A. Tükel). İstanbul: Metis Translation.
• Paker, S. (2014). Terceme, te’lif ve özgünlük meselesi (Translation, copyright and originality). Aynur, H., Çakır, M., Koncu, H., Kuru, S. S., Özyıldırım, A. E. (Ed.). In Metnin halleri: Osmanlı’da telif, tercüme ve şerh (Text forms: authoring, translation, and commentary in the Ottoman Empire). (pp. 36-71). İstanbul: Klasik Publishing.
• Parla, J. (2007). Don Kişot’tan bugüne roman (From Don Quixote to today’s novel). İstanbul: İletişim Publishing.
• Parla, J. (2022). Babalar ve oğullar, tanzimat romanının epistemolojik temelleri (fathers and sons, the epistemological foundations of the tanzimat novel). İstanbul: İletişim Publishing.
• Rosenwein, B. (2007). Emotional communities in the early middle ages. Ithaca&London: Cornell University Press.
• Yürek, P. G. (2002). The evaluation of translation activities in Turkey in the 1940s according to polysystem theory. (Unpublished master's thesis). Yıldız Technical University Institute of Social Sciences, Istanbul.
• Vermeer, Hans J. (1996). A skopos theory of translation (some arguments for and against), Heidelberg: TEXTconTEXT, Verlag.
• Zarakol, A. (2012). “Ulusal kimlik ve leke” yenilgiden sonra doğu batı ile yaşamayı nasıl öğrendi? (National identity and stigma how did east learn to live with west after defeat?). İstanbul: Koç University Press.