Antropoloji Tarihinde Bir Araştırma Nesnesi Olarak “Beden"

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 2, 155 - 171, 25.07.2023

Murat Sönmez , Sibel Erdenk

Öz

Evrimci ve biyolojik indirgeme ile birlikte, ruhu ve bedeni (ya da aklı ve ruhu) ayrı konumlandıran geleneksel anlayış, bedeni akla temelden teslim etmiş, bedenin algı araçları yani duyuları sağlayan tüm enstrümanları sadece aklın idrakine indirgenmiştir. Kültürel teorilerde insan bedeni, yaşadığı dünyadan, ekolojik çevreden, sosyal ve kültürel hayattan ilişki kurduğu nesnelerden ve bireylerden geri plana atılarak koparılmıştır. Kültürel olan değerleri akla, hareket ve eyleme yönelik olan değerleri biyoloji ve fizyolojiye pay eden geleneksel bilimin sundukları, özellikle sosyal bilimlerde bedene dair farklı bir düşünce gelişimine olanak tanımamıştır. Bu ayrım Kartezyen mirasla olduğu kadar, Hristiyanlığın bedeni günahların, arzuların, aşırı hazzın merkezi olarak küçümsemesiyle de desteklenmiştir. İnsan bedeni ve hareketlerinin merkezinde olduğu fenomenleri ilk kez kamuya sunan antropoloji erken dönemlerinde kültürel faaliyetlerin merkezinde gözlemlenen bedeni, topluluğun içindeki konumunda dövme, giysi, süslenme, gibi taşıdığı izlerle daha çok pasif bir yapıda değerlendirmiştir. Ancak tarihsel gelişimi içinde bedeni bu kez kültürü, dönüştürme ve yeniden üretme gücüne sahip bir araştırma nesnesi olarak ortaya çıkarmıştır. Antropolojideki her yeni katkı ve takip edilen farklı alanlardaki bilimsel gelişme, bedeni alanın merkezine doğru biraz daha yaklaştırmıştır. Sosyal bilimlerin yeniden kaynaklarına dönmesini sağlayan antropoloji, kendi kaynaklarını da yeni başlıkların sağladığı bakış açıları ile sorgulayarak, insanın kültürel dünyasını beden merkezli bir bağlamda değerlendirmeye başlamıştır. Bu çalışmada yeni dünyanın keşfiyle yaygınlaşan ilk antropolojik metinlerde, farklı fiziksel özellikleriyle gündeme gelen yeni insanın, Avrupa düşünce dünyasını biçimlendirmesi ve antropoloji disiplini içerisinde özel bir alan haline gelecek bedenin bir araştırma nesnesi olarak ortaya çıkışı değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Antropoloji, Beden Eğitimi, Kültür

Kaynakça

• Bayraktar, L. (2010). Bergson'da Ruh-Beden İlişkisi. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Blacking, J. (1977). The Anthropology of the Body. London: Academic Press Inc. .
• Blacking, J. (1977a). Preface. J. Blacking içinde, The Anthropology of the Body (s. v-x). London: Academic Press.
• Bock, P. K. (2001). İnsan Davranışının Kültürel Temelleri, Psikolojik Antropoloji. (S. N. Altunkek, Çev.) Ankara: İmge Kitapevi Yayınları.
• Corbin, A., Courtine, J.-J., & Vigarello, G. (2008). Bedenin Tarihi 1, Rönesans'tan Aydınlanma'ya. (S. Özen, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Csordas, T. (2011). Cultural Phenomenology, Embodiment: Agency, Sexual Difference, and Illness. F. E. Mascia-Lees içinde, A Companion to the Anthropology of the Body and Embodiment (s. 137-156). West Sussex: Blackwell Publishing.
• Darwin, C. (2018). Türlerin Kökeni. (B. Kılıç, Çev.) İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım Tic. San. ve Ltd. Şti.
• Demez, G. (2009). Sınıfsal ve Bireysel Kimlik Oluşumunda Beden Sorunu: Habitus. Toplumbilim Beden Sosyolojisi Özel Sayısı(24), 17-26.
• Emiroğlu, K., & Aydın, S. (2009). Antropoloji Sözlüğü. Ankara : Bilim ve Sanat Yayınları.
• Ericsen, T. H. (2018). Küçük Yerler, Büyük Meseleler, Sosyal ve Kültürel Antropoloji. (A. E. Koca, Çev.) Ankara: Atıf Yayınları.
• Ericsen, T. H., & Nielsen, F. S. (2016). Antropoloji Tarihi. (A. Bora, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Farnell, B. M. (1999). Moving Bodies, Acting Selves. Annual Review of Anthropology(28), s. 341-373.
• Federici, S. (2017). Caliban ve Cadı, Kadınlar Beden ve İlksel Birikim. (Ö. Karataş, Çev.) İstanbul: Otonom Yayıncılık.
• Güçlü, A., Uzun, E., Uzun, S., & Yolsal, Ü. H. (2008). Felsefe Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Güngören, A. (1998). Cadıların Günbatımı. İstanbul: Yol Yayınları.
• Grosz, E. (2020). Uçucu Bedenler, Bedensel Bir Feminzme Doğru. (K. Güler, Çev.) İstanbul: NotaBene Yayınları. Haviland, W. A., Prins, H. E., Walrath, D., & Mc Bride, B. (2008). Kültürel Antropoloji. (İ. D. Sarıoğlu Erguvan, Çev.) İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Hewes, G. W. (1957, February). The Anthropology of Posture. Scientific American, 2(196), 122-133.
• Kenny, M. G., & Smille, K. (2017). Antropolojiye Giriş Kültür ve Mekan Hikayeleri. (S. Torlak, Çev.) Ankara: Dipnot Yayınları.
• Kott, J. (1999). Çağdaşımız Shakespeare. (T. Güney, Çev.) İstanbul: MitosBOYUT Yayınları.
• Lévi Strauss, C. (2017). Montaigne'den Montaigne'e, Devrimci Bir Bilim: Etnografya. (A. Er, Çev.) İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Levi-Strauss, C. (2013). Marcel Mauss'un Eserine Giriş. M. Mauss içinde, Sosyoloji ve Antropoloji (Ö. Doğan, Çev., s. 15-57). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Levinas, E. (2016). Husserl Fenomenolojisinde Görü Teorisi. (Y. C. Uslu, Çev.) İstanbul: ithaki Yayınları.
• Merleau-Ponty, M. (2017). Algının Fenomenolojisi. (E. Sarıkartal, & E. Hacımuratoğlu, Çev.) İstanbul: İthaki Yayınları.
• Montaigne, M. (2019). Shakepeare'in En Sevdiği Montaigne Denemeleri. (E. Kökkılıç, E. Koç, Dü, & İ. Yerguz, Çev.) İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Montaigne, M. D. (2019). Denemeler, Bütün Denemeler 1. (E. Sunar, Çev.) İstanbul: Say Yayınları.
• Özbudun, S., Şafak, B., & Altunkek, N. S. (2016). Antropoloji Temel Kavramlar. Ankara: Dİpnot Yayınları.
• Shakespeare, W. (2015). Fırtına. (Ö. Nutku, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Smith, D. W. (2019). Husserl. (S. Bayazit, Çev.) İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Soyşekerci, S. (2015). Beden Sanatı, Rembrandt ve Anatomi Dersleri. Ankara : Doğu Batı Yayınları.
• Thomas, H. (2003). The Body, Dance and Cultural Theory. New York: Plgrave Mcmillan.
• Thomas, H. (2014). Kültür/Doğa. C. Jens içinde, Temel Sosyolojik Dikotomiler (İ. Çapcıoğlu, Çev., s. 159-177). Ankara: Atıf Yayınları.
• Urgan, M. (2014). Shakespeare ve Hamlet. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Watson, P. (2017). Fikirler Tarihi, Ateşten Freud'a. (K. Akatay, N. Elhüseyni, K. Genç, B. Pala, & B. Tırnakçı, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.