Beden Eğitimi ve Spor Alanında Yapay Zekâ ile İlgili Lisansüstü Tezlerin Bibliyometrik Analizi

Yıl 2025, Cilt: 4 Sayı: 1, 54 - 70, 31.03.2025

Melihan Özlekli

https://doi.org/10.70007/yalovaspor.1637990

Öz

Bu çalışma, Türkiye’de beden eğitimi ve spor alanında yapay zekâ ile ilgili gerçekleştirilen lisansüstü tezleri bibliyometrik olarak analiz etmeyi amaçlamaktadır. Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi (YÖK-TEZ) veri tabanında “yapay zekâ” ve “yapay zeka” anahtar kelimeleri kullanılarak yapılan tarama sonucunda toplam 1791 tez belirlenmiş, ancak yalnızca 9’unun beden eğitimi ve spor alanı ile doğrudan ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Çalışmada bu tezler, yıllara, üniversitelere, enstitülere, anabilim dallarına, tez danışmanlarının akademik unvanlarına ve kullanılan anahtar kelimelere göre analiz edilmiştir. Bulgular, yapay zekâ konusundaki akademik ilgide 2024 yılında belirgin bir artış olduğunu göstermektedir. Beden eğitimi ve spor alanındaki tezlerin büyük çoğunluğu yüksek lisans düzeyinde olup, en fazla çalışma Atatürk Üniversitesi ve Eskişehir Teknik Üniversitesi’nde gerçekleştirilmiştir. Tez danışmanlarının %66,67’si Doç. Dr. unvanına sahipken, doktora tezlerinin tamamının Prof. Dr. unvanlı akademisyenler tarafından yönetildiği tespit edilmiştir. Çalışmaların büyük çoğunluğu nicel araştırma yöntemleri ile yürütülmüş olup, anahtar kelime analizinde “yapay zekâ” teriminin en sık kullanılan ifadelerden biri olduğu belirlenmiştir. Sonuçlar, yapay zekânın beden eğitimi ve spor bilimleri alanında yükselen bir araştırma konusu olduğunu göstermektedir. Bu bağlamda, bibliyometrik analiz sonuçlarının gelecekte yapılacak akademik çalışmalara yön vermesi, spor bilimleri ile yapay zekâ entegrasyonunun daha sistematik hale gelmesine katkı sağlaması beklenmektedir. Yapay zekâ destekli veri analizi, antrenman süreçleri ve sportif performans değerlendirmeleri gibi alanlarda kullanımının artması, spor bilimlerinin dijitalleşme sürecine önemli bir ivme kazandıracaktır.

Anahtar Kelimeler

Beden Eğitimi, Spor, Yapay zekâ, Bibliyometrik analiz

Bibliometric Analysis of Graduate Theses on Artificial Intelligence in Physical Education and Sports

Öz

This study aims to bibliometrically analyze the postgraduate theses on artificial intelligence in the field of physical education and sport in Turkey. A total of 1791 theses were identified as a result of the search using the keywords “artificial intelligence” and “artificial intelligence” in the Higher Education Council Thesis Center (YÖK-TEZ) database, but only 9 of them were directly related to the field of physical education and sports. In the study, these theses were analyzed according to years, universities, institutes, departments, academic titles of thesis advisors and keywords used. The findings show that there is a significant increase in academic interest in artificial intelligence in 2024. The majority of theses in the field of physical education and sport are at the master's level, and the most studies were conducted at Atatürk University and Eskişehir Technical University. While 66.67% of the thesis advisors had the title of Assoc. Prof. Dr., it was determined that all of the doctoral theses were directed by academics with the title of Prof. Dr.. The majority of the studies were conducted with quantitative research methods, and it was determined that the term “artificial intelligence” was one of the most frequently used expressions in keyword analysis. The results show that artificial intelligence is a rising research topic in the field of physical education and sport sciences. In this context, the results of the bibliometric analysis are expected to guide future academic studies, and to provide a better understanding of the relationship between sport sciences and artificial intelligence

Anahtar Kelimeler

Physical education, Sport, Artificial intelligence, Bibliometric analysis

Kaynakça

• Akpınar, Ö. (2023). Sporda liderlik alanında yapılan çalışmaların bibliyometrik analizi. Avrasya Spor Bilimleri ve Eğitim Dergisi, 5(2), 116-132. https://doi.org/10.47778/ejsse.1325523
• Araújo, D., Couceiro, M., Seifert, L., Sarmento, H. ve Davids, K. (2021). Artificial intelligence in sport performance analysis. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003163589 Atıcı, M. A. (2024). Spor ve Rekreasyon Aktivitelerin Yönelik Yapay Zekâ ve Teknoloji Tabanlı Mobil Uygulama Tasarımı. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Teknik Üniveritesi, Eskişehir.
• Bahçe, A. ve Zorba, E. (2021). Sporda Toplam Kalite Yönetimi: Türkiye'de Son 20 Yılın Bibliyometrik İncelenmesi. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 19(1), 90-98. https://doi.org/10.33689/spormetre.721466
• Beşel, F. (2017). Türkiye’de maliye alanında yapılmış lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi (2003-2017). International Journal of Public Finance, 2(1), 27-62. https://doi.org/10.30927/ijpf.327823
• Dalkıran, O. ve Uysal, S.N. (2024). Beden Eğitimi ve Spor Alanında Kullanılan Öğretim Yöntemlerinin Bibliyometrik Analizi. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 29(1), 12-22. https://doi.org/10.53434/gbesbd.1322062
• Dertli, Ş. (2024). Kış Turizminde Kalite ve Memnuniyet: Yapay Zekâ ve Metaverse Teknolojilerinin Geleceği Üzerine Bibliyometrik Bir Karşılaştırma. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Dertli, Ş. ve Belli, E. (2023). Spor, Sosyoloji ve Psikoloji İlişkisini Ele Alan Lisansüstü Tez Çalışmalarının Bibliyometrik İncelemesi. Erzurum Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (16), 1-21. https://doi.org/10.29157/etusbed.1134152
• Düzgünce, A. (2024). Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Spor Karakterinin ve Çoklu Zekâ Alanlarının Yapay Zekâ Kullanılarak İncelenmesi. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Esmer, O. (2024). The Use of Artificial Intelligence Technology in Sports and Sportive Performance. In: Çelebi, M. & Esmer, O. (eds.), Movement, Health, and Technology: The Evolution of Sports in Modern Life. Özgür Publications. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub614.c2632
• Farooq, M., Pirina, M. G., Solinas, R. ve Angeioplastis, T. (2024). Exploring The Intersection Of Artificial Intelligence, Sport Education, And Disabilities: A Bibliometric Analysis And Future Research Predictions. In EDULEARN24 Proceedings (pp. 6326-6331). IATED. https://doi.org/10.21125/edulearn.2024.1494
• Genç, N., Şen, H. ve Turunç, S. (2023). Beden Eğitimi ve Sporda Fair Play Çalışmalarının İncelenmesi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 7(2), 278-291. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/besbid/issue/81908/1390509
• Güler, H. (2023). Spor ve Yapay Zekâ. Spor Bilimlerinde Güncel Yaklaşımlar, 275-290.
• Hawkins, D.T. (2001). Bibliometrics of electronic journals in information science. Information Research, 7(1),7-1. Erişim adresi: https://informationr.net/ir/7-1/paper120.html
• Jacopo, M. (2018). Artificial intelligence in the sport industry. Erişim adresi: https://www.politesi.polimi.it/handle/10589/142501
• Cheng, J. ve Wang, X. (2021). Artificial intelligence based on effectiveness of inverted classroom teaching of college sports. Journal of Intelligent & Fuzzy Systems, 40(2), 3755-3765. https://doi.org/10.3233/JIFS-189409
• Kurhan, C. O., Özdemir, U., Özdemir, Ö., Koç, M. A., Adaş, S. ve Yavuz, S. (2024). Spor Bilimleri Alanında Egzersiz Bağımlılığı Üzerine Yapılan Çalışmaların Bibliyometrik İncelemesi. İnönü Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 10(3), 37-49. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/inubesyo/issue/82749/1410180
• Li, Y. ve Li, X. (2022). The artificial intelligence system for the generation of sports education guidance model and physical fitness evaluation under deep learning. Frontiers in Public Health, 10, 917053. https://doi.org/10.3389/fpubh.2022.917053
• Mazzeo, F., Altavilla, G., D'elia, F. ve Raiola, G. (2018). Development of doping in sports: Overview and analysis. Journal of Physical Education and Sport, 18, 1669-1677. https://doi.org/10.7752/jpes.2018.03244
• McCabe, A. ve Trevathan, J. (2008). Artificial intelligence in sports prediction. Fifth International Conference on Information Technology: New Generations (itng 2008). https://doi.org/10.1109/ITNG.2008.203
• Me, E. ve Unold, O. (2011). Machine learning approach to model sport training. Computers in human behavior, 27(5), 1499-1506. https://doi.org/10.1016/j.chb.2010.10.014
• Nguyen, G., Dlugolinsky, S., Bobák, M., Tran, V., López García, Á., Heredia, I., Malík, P. ve Hluchý, L. (2019). Machine learning and deep learning frameworks and libraries for large-scale data mining: a survey. Artificial Intelligence Review, 52, 77-124. https://doi.org/10.1007/s10462-018-09679-z
• Öner, B. ve Murathan, T. (2023). Beden eğitimi ve spor dersine yönelik tutumlar üzerine yapılan lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(38), 578-600. https://doi.org/10.35675/befdergi.1212511
• Özkan Buzlu, M. (2015). Rekreasyon araştırmaları ve rekreasyon bölümleri için araştırma ve müfredat kapsamı önerisi: Bilimetrik bir çalışma. Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Passfield, L. ve Hopker, J. G. (2017). A mine of information: can sports analytics provide wisdom from your data? International journal of sports physiology and performance, 12(7), 851-855. https://doi.org/10.1123/ijspp.2016-0644
• Pritchard, A. (1969). Statistical bibliography or bibliometrics. Journal of documentation, 25, 348.
• Rein, R. ve Memmert, D. (2016). Big data and tactical analysis in elite soccer: future challenges and opportunities for sports science. SpringerPlus, 5, 1-13. https://doi.org/10.1186/s40064-016-3108-2
• Russell, S. J. ve Norvig, P. (2016). Artificial intelligence: a modern approach. Pearson.
• Türkmen, E. (2022). Elektronik boş zaman yapay zeka farkındalığı ölçeği'nin geliştirilmesi: Geçerlilik ve güvenirlilik çalışması. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Teknik Üniversitesi, Eskişehir.
• Uysal, H. ve Atay, E. (2021). Beden eğitimi ve öğretim temalı doktora tezlerine ilişkin bibliyometrik analiz. Spor Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6 (1), 246–256. In. https://doi.org/10.25307/jssr.885613
• Witten, I. H., Frank, E., Hall, M. A., Pal, C. J. ve Data, M. (2005). Practical machine learning tools and techniques. In Data mining (Vol. 2, No. 4, pp. 403-413). Amsterdam, The Netherlands: Elsevier.
• Yıldırım, O. (2021). Ulusal Alan Yazında Spor Turizminin Gelişimi: Lİsansüstü Tezler Üzerine Bibliyometrik Bir Analiz. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (43), 319-331. https://doi.org/10.30794/pausbed.758640