ANADOLU KENTLERİNDE TARİHİ KİLİSELERİN YENİDEN İŞLEVLENDİRİLMESİ, ISPARTA AYA PAYANA ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 1 - 17, 20.10.2023

Hasan Şehmuz Haştemoğlu , Yasin Tekin

https://doi.org/10.57120/yalvac.1359235

Cited By: 1

Öz

Özet 1:
Anadolu’da geçmişten günümüze ibadet yapılarının tarihsel gelişimi incelendiğinde, ibadet yapılarının insanlık tarihine paralel biçimde yerleşmenin ve kentleşmenin temel öğelerinden bir tanesi olduğu görülür. İster ilk çağların pagan tapınaklarına, ister Hristiyanlık dönemi ortaçağ kiliselerine, isterse İslam kentlerinin mekan algısına bakılsın, kent merkezinin bir ibadet yapısı çevresinde geliştiği gözlemlenebilir. Bu nedenle ibadet yapıları yaşanan savaşların, göçlerin, afetlerin ve toplumsal olayların etkilediği demografik yapı ve cemaat değişimlerinden en çok etkilenen yapılar olmuşlardır.

Bu bağlamda çalışmada, Anadolu kentlerinde kilise yapılarının yeniden işlevlendirilmesi açısından yaşanan süreçler, Türkiye ve Dünyadan, mevzuatlar ve uygulamalar karşılaştırılarak açıklanmıştır. Ardından Isparta Aya Payana kilisesi özelinde bu süreçlerin nasıl gerçekleştiği tespit edilmiştir. Aya Payana kilisesi gerek konumu gerek mimarisi gerekse geçirdiği dönüşüm süreçleri düşünüldüğünde bu alanda önemli bir örnektir. Öyle ki ortaya çıkan sonuçlar incelendiğinde Isparta kenti ve Aya Payana Kilisesinin Anadolu coğrafyasına paralel biçimde benzer süreçlerden geçtiği görülür. Çalışmada sonuç bölümünde Anadolu kentlerinde kiliselerin yeniden işlevlendirilmesi özelinde yaşanan tüm süreç ve ortaya çıkardığı sonuçlar sınıflandırılmaya çalışılmış ve sonuçların Aya Payana) Kilisesinde benzer şekilde gerçekleştiği tespit edilmiştir. Bu nedenle yapılan sınıflandırma ve ortaya konulan sonuçların gelecekte yapılacak çalışmalara altlık oluşturarak ışık tutması muhtemeldir.

Anahtar Kelimeler

Yeniden İşlevlendirme, Kilise, Aya Payana

Kaynakça

• 1. ALTINOLUK, Ü., 1998. Binaların Yeniden Kullanımı. Yapı Endüstri Merkezi Yayınları
• 2. SELÇUK, M., 2006. Binaların Yeniden İşlevlendirilmesinde Mekansal Kurgunun Değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.s11
• 3. ÖZEL, B., 2006. Eski Yapıların Yeni İşlevle Değerlendirilmesi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.s.36
• 4. AYDIN, D. ve YALDIZ, E., 2010. Yeniden Kullanıma Adaptasyonda Bina Performansının Kullanıcılar Üzerinden Değerlendirilmesi, METU FJA 2010/1, s.4
• 5. CASTRO, F., 2019. Rethinking Sacred Spaces for New Purposes: 15 Adaptive Reuse Projects in Ancient Churches. ArchDaily. Erişim Tarihi: Şubat 2023 https://www.archdaily.com/915700/rethinking-sacred-spaces-for-new-purposes E.T
• 6. STURM, D.T., 2010. Adaptive Reuse: Churches, buildipedia.com. Erişim Tarihi: Şubat 2023 http://buildipedia.com/aec-pros/design-news/adaptive-reuse-churches
• 7. https://www.archdaily.com/891009/de-poort-van-borne-healthcare-center-reitsema-and-partners-architecten Erişim Tarihi: Şubat 2023
• 8. VDOVYCHENKO, N., 2019. Reusing Churches in the Netherlands, diggitmagazine. https://www.diggitmagazine.com/articles/church-buildings-reused Erişim Tarihi: Şubat 2023
• 9. PALAGHİA, Ş., 2023. Adaptive reuse of sacred space, re-thinkingthefuture.com https://www.re-thinkingthefuture.com/designing-for-typologies/a4034-adaptive-reuse-of-sacred-space/ Erişim Tarihi: Şubat 2023
• 10. ROBİNS, M., 2019. All About Adaptive Reuse, metalarchitecture.com https://www.metalarchitecture.com/articles/all-about-adaptive-reuse Erişim Tarihi: Şubat 2023
• 11. https://streetsdept.com/2016/02/24/amazing-churchoffice-renovation-in-center-city/ Erişim Tarihi: Şubat 2023
• 12. ER, E., ve HAŞTEMOĞLU, H.Ş., 2021. Trabzon’da Cami Olarak İşlevlendirilen Bizans Dönemi Kiliseleri, Mimarlık Planlama ve Tasarım Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler I, Editör: Sertaç Göngör, Gece Kitaplığı, Ankara. s38
• 13. KARAGÖZ, M.A., 2018. Burdur Kavaklı Rum Ortodoks Kilisesi Mimari Analizi ve Restorasyon Süreci (2009-2014), Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta. s49 ve 53
• 14. https://tr.wikipedia.org/wiki/Taşbaşı_Kilisesi Erişim Tarihi: Şubat 2023
• 15. http://www.rmk-museum.org.tr/cunda-taksiyarhis-rahmi-kocmuzesi/hakkimizda/binalarimizin-tarihcesi Erişim Tarihi: Şubat 2023
• 16. KEPENEK, E., ve HAŞTEMOĞLU, H.Ş., 2022. Re-Functıonalızatıon of Hıstorıcal Church Buıldıngs in The Eastern Black Sea Regıon, Akdeniz University, Institute of Social Sciences Journal, Issue 11, p.116-145
• 17. AYDIN, A., ve ŞAHİN, Ö., 2018. Tarihi Yapıların Yeniden İşlevlendirilmesi: Isparta Aya İshotya (Yorgi) Kilisesi’nin Gül Müzesi’ne Dönüşümü, TÜBA-KED 17/2018, s63-75
• 18. EMECEN, F., 1999. Isparta, TDV İslam Ansiklopedisi, 19.Cilt, İSAM Yayınevi.s197
• 19. ÇEVRİMLİ, S.C. ve HAŞTEMOĞLU, H.Ş., 2020. Geleneksel Osmanlı Çarşısı Örneği, Isparta Üzüm Pazarı, History Studies, International Journal of History, Volume 12, Issue 1, p125-145
• 20. TERZİ, M.A. ve ERGÜN, A., 2016. Osmanlı Belgeleri Işığında Isparta, Isparta Belediyesi Yayını, İstanbul.s74,136,220,274,365
• 21. ERÇETİN, A.N., 2014. Bir Zamanlar Isparta, Bassaray Matbaası, İzmir. s38 ve 124
• 22. AKDEMİR, M.S., 2008. 18. Yüzyılın İlk Yarısında Isparta, Isparta İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayını, Isparta.s110
• 23. ŞENOL, S., 2006. A’dan Z’ye Isparta El Kitabı, Isparta Belediyesi Yayını, Isparta.s24
• 24. TEMURÇİN, K., 2007. Hamidabat Kazasında Nüfus (1831-1917), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 17, Sayı 1, Elazığ. s.45-68,
• 25. https://www.dominicwinter.co.uk/Auction/Lot/46-arundell-f-v-j-discoveries-in-asia-minor-1st-edition-1834-ex-libris-edwin-freshfield/?lot=365979 Erişim Tarihi: Şubat 2023
• 26. GOURLAS, G.B., 2012, 1923 Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi ve Günümüzde Mübadil Kimlik ve Kültürlerinin Yaşatılması, Alternatif Politika Dergisi, Cilt. 4, Sayı. 2, s.132
• 27. Anonim, Isparta 1880-1980, Isparta Özel İdaresi Yayını, Isparta. s43
• 28. ÇİMEN, M.H., 2017. Isparta’da Geç Dönem Hristiyan Kiliseleri, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta. s410
• 29. TÜRK, A. ve ÖÇAL, H., 2007. Isparta Kenti Konut Dışı Sivil Mimari Yapıları ve Özellikleri, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Cilt 11, Sayı1, Isparta. s38-47
• 30. ÇELEBİ KARAKÖK, M.E. ve GÖKARSLAN, A.B., 2016. Akdeniz’de Bir Kültür Rotası: St. Paul Yolu ve Psidia Bölgesi Kilise Yapılarının İncelenmesi, Uluslararası Akdeniz Medeniyetleri Sempozyumu, Bildiri Kitabı, 8-10 Kasım, Girne, Kıbrıs. s187-214
• 31. TÜRK, A. ve ÇELEBİ, M.E., 2006. Research, Protection and Restoration Studies on The Historical Fabric of Isparta, Using Aya Baniya Church as an Example, Building and Environment. 41(12). s1867-1871
• 32. AYDIN, A., 2017. Osmanlı Dönemi Isparta ve Burdur Kiliseleri, Gece Kitaplığı, Ankara
• 33. Isparta Belediyesi Etüt Proje Müdürlüğü Arşivi
• 34. GÖKDOĞAN, O., ve DEMİR, F., 2011. Isparta Yöresindeki Gül İşletmelerinin Tarımsal Yapısı, ADÜ Ziraat Fakültesi Dergisi 2011; 8(2) : 29 - 34
• 35. TARHAN, Y., AÇIKSÖZ,S., ÇELİK, D., 2019. Lavanta Tarımı ve Sürdürülebilir Kalkınma: Isparta/Keçiborlu-Kuyucak Köyü Örneği, Bartın University International Journal of Natural and Applied Sciences, JONAS, 2 (2): 216-227
• 36. FAKIBABA DEDEOĞLU, E., 2019. Yeniden İşlevlendirilen Kilise Yapılarında İç Mekân Müdahalelerine Yönelik Analizler, Sivrihisar Ermeni Kilisesi Örneği, STD 2019 Haziran, s77-103