MÜTTEFİKLİK BAĞLAMINDA ÜLKE VE LİDERLERİN ROLÜ: TÜRKİYE VE AZERBAYCAN ÖRNEĞİ

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 118 - 140, 29.10.2025

Sevinç Engin

https://doi.org/10.57120/yalvac.1621805

Öz

Bu çalışmada Şuşa Beyannamesi kapsamında Türkiye ve Azerbaycan arasındaki ilişkilerde liderlerin rolü değerlendirilmiştir. Bu amaç kapsamında çalışmada öncelikle Türkiye ve Azerbaycan ilişkilerinin tarihsel süreci değerlendirilmiştir. Daha sonrasında iki ülke arasındaki sosyo-kültürel ve ekonomik ilişkiler ele alınmıştır. Çalışmanın son bölümünde Şuşa Beyannamesi kapsamı, Beyannamenin bölgesel güvenlik açısından önemi ve Beyannamede liderlerin rolü değerlendirilmiştir. Erdoğan’ın Şuşa Beyannamesi’ndeki liderliği bölgeye yönelik yaklaşımı ortaya koymakta ve Türkiye’nin Karabağ Savaşı’na dahil olması bölgedeki barışı sağlamaya yönelik önemli bir önlem olarak görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan , Türkiye , Şuşa Beyannamesi , Karabağ Savaşı , Lider rolü

THE ROLE OF COUNTRIES AND LEADERS IN THE CONTEXT OF ALLIANCE: THE CASE OF TÜRKİYE AND AZERBAIJAN

Öz

This study evaluated the role of leaders in the relations between Türkiye and Azerbaijan with the Shusha Declaration. Within the scope of this purpose, the historical process of Türkiye and Azerbaijan relations was first evaluated in the study. Afterward, socio-cultural and economic relations between the two countries were discussed. In the last part of the study, the scope of the Shusha Declaration and the importance of the Declaration in terms of the role of leaders in the Declaration were evaluated. Erdogan's leadership in the Shusha Declaration reveals his approach towards the region. Türkiye's involvement in the Karabakh war is vital to ensure regional peace.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan , Türkiye , Shusha Declaration , Karabakh War , Leader role

Kaynakça

• [1] Ateş, C. (2023), Kafkasya’daki Türkler ve Türkiye’nin Kafkasya Türkleri Politikası. Yüksek Lisans Tezi. Aksaray Üniversitesi.
• [2] Kılıç, A. (2022),. Azerbaycan’ın Bağımsızlık Sürecinin TBMM’ye Yansımaları. Yüksek Lisans Tezi. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi.
• [3] Turan, R. (2018), Kuzey Azerbaycan’da Modern Ulusal Kimliğin Gelişim Sürecine Genel Bir Bakış. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 61, s. 429-451.
• [4] Aghaazizov, C., Türe N. (2022), Sovyet Dönemi Öncesi Azerbaycan’da Siyasal Yapı. SocıalScıencesStudıesJournal, 5. 46, 5435-5450.
• [5] Mustafayev, B. (2013).“Sovyetler döneminde Rusya’nın dağlık Karabağ politikası”. Karadeniz Araştırmaları
• [6] Erkan, H. Sezgin, S., Sevimli. D. (2015) XXI. Yüzyıla Türkiye-Azerbaycan İlişkileri, Kanes Yayınları. İstanbul.
• [7] Albayrak, M. (2022). Uluslararası İlişkiler Bağlamında Türkiye-Azerbaycan İlişkilerine Yön Veren Temel Etkenler. Yüksek Lisans Tezi. Karabük Üniversitesi
• [8] Yılmaz, R. Türkiye-Azerbaycan ilişkilerinde Son Dönem. Bilge Stratejik Jeopolitik, Ekonomi-Politik ve Sosyo-Kültürel Araştırmalar Dergisi.
• [9] Halilzade, V. (2022). Soğuk savaş sonrası Türkiye-Azerbaycan ilişkileri: Artan iş birliğinin Dağlık Karabağ sorununa etkisi (Yüksek lisans tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• [10] Bozkuş, Y. D. (2021). Dağlık Karabağ savaşı ve Güney Kafkasya’da yeni güç dengeleri. Uluslararası İnsan Çalışmaları Dergisi, 4(7), 54–65.
• [11] Türkiye İstatistik Kurumu. (2021)
• [12] Taşdemir, H. (2024). Azerbaycan’ın denge politikası, II. Dağlık Karabağ savaşı ve Türkiye. Akademik İzdüşüm Dergisi, 9(1), 37–59.
• [13] Türkiye İstatistik Kurumu (2022)
• [14] Halilzade, V. (2022). Soğuk savaş sonrası Türkiye-Azerbaycan ilişkileri: Artan iş birliğinin Dağlık Karabağ sorununa etkisi (Yüksek lisans tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• [15] Baydemir, A. (2022). Sovyet sonrası Azerbaycan-Türkiye ilişkilerinin değişimi ve II. Karabağ savaşına etkileri (Yüksek lisans tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• [16] Kınık, H. (2021). Karabağ savaşı ile yeniden dirilen Azerbaycan: 2020. In Karadeniz: 2020 gelişmeleri ışığında bölgesel değerlendirmeler (s. 51).
• [17] Türkiye İstatistik Kurumu (2022)
• [18] Özgül, B. (2015), Çevre Bağlamında Türkiye’de Siyasi Liderlik, SAGE Yayıncılık. Ankara
• [19] Fichter, J. (2009) Sosyoloji Nedir. Anı Yayıncılık. Ankara.
• [20] Kellerman, B. (1986) (ed.). PoliticalLeadership: A Source Book. University of Pittsburgh Press.
• [21] Arklan, Ü. (2010). Halkla ilişkilerde liderlik: Liderliğin ve liderlik türlerinin halkla ilişkiler alanında yansımaları. E-Journal of New World Sciences Academy Humanities, 5(4), 616–636.
• [22] Akçit, V., Barutçu, E., & Akşit, İ. (2018). Kurt Lewin’in liderlik tarzları ile örgütsel sapma ilişkisinin incelenmesi, 23(1), 209–225.
• [23] Erdem, O., & Dikici, A. M. (2009). Liderlik ve kurum kültürü etkileşimi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(29).
• [24] Bass, B. M., &Riggio, R. E. (2006). Transformationalleadership. Lawrence ErlbaumAssociatesPublishers.
• [25] Doğan, M. (2014). Karizmatik liderlik bağlamında Türk siyasetçilerinin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• [26] Demircioğlu, E. C. (2015). Karizmatik liderliğin yönetsel açıdan değerlendirilmesi. Uluslararası Akademi Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(1), 52–69.
• [27] Demircioğlu, E. (2015), Karizmatik Liderliğin Yönetsel Açıdan Değerlendirilmesi. Uluslararası Akademi Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(1), 52-69.
• [28] Nexon, D. H. (2009). Thebalance of power in thebalance. World Politics, 61(2), 330–359.
• [29] Walt, S. (2013). Theorigins of alliances. Cornell UniversityPress. https://www.perlego.com/book/534872 (Orijinal çalışma yayımlandı: 10 Ağustos 2013).
• [30] Walt, S. (2013). Theorigins of alliances. Cornell UniversityPress. https://www.perlego.com/book/534872 (Orijinal çalışma yayımlandı: 10 Ağustos 2013).
• [31] Fedder, E. H. (1968). Theconcept of alliance. International StudiesQuarterly, 12(1), 65-86. [32] Gries, P., &Yam, P. P. C. (2020). Ideologyandinternationalrelations. CurrentOpinion in BehavioralSciences, 34, 135–141.
• [33] Walt, S. (2013). Theorigins of alliances. Cornell UniversityPress. https://www.perlego.com/book/534872 (Orijinal çalışma yayımlandı: 10 Ağustos 2013).
• [34] Pirinççi, F. (2021). “Kardeşliğin Mührü ‘Şuşa Beyannamesi’”. Kriter Dergi. https://kriterdergi.com/dis-politika/kardesligin-muhru-susa-beyannamesi (Erişim Tarihi: 27.11.2024).
• [35] Pirinççi, F. (2021). “Kardeşliğin Mührü ‘Şuşa Beyannamesi’”. Kriter Dergi. https://kriterdergi.com/dis-politika/kardesligin-muhru-susa-beyannamesi (Erişim Tarihi: 27.11.2024).
• [36] Pirinççi, F. (2021). “Kardeşliğin Mührü ‘Şuşa Beyannamesi’”. Kriter Dergi. https://kriterdergi.com/dis-politika/kardesligin-muhru-susa-beyannamesi (Erişim Tarihi: 27.11.2024).
• [37] Shahbazov, F. (2021). ShushaDeclarationCementsAzerbaijani-TurkishAlliance. Jamestown Foundation. https://jamestown.org/program/shusha-declaration-cements-azerbaijani-turkish-alliance/ (Erişim Tarihi: 29.11.2024).
• [38] Mamiyev, J. (2021). “ShushaDeclaration”. SumgayitStateUniversity. https://sdu.edu.az/en/news_society/30 (Erişim Tarihi: 25.11.2024).
• [39] Tsarukyan, G. (2022, 28 Şubat). Significance of theShushaDeclarationforArmeniaandArtsakh. MAMUL. https://m.mamul.am/tr/post/100015 (Erişim Tarihi: 19.08.2025).
• [40] Tashjian, Y. (2021, 24 Haziran). “ShushiDeclaration” anditsImplications on the South Caucasusand Beyond. ArmenianWeekly. https://armenianweekly.com/2021/06/29/shushi-declaration-and-its-implicationson-the- Caucasus/
• [41] Ghukasyan, S. (2022, 22 Şubat). ArmenianParliament'sRulingFactionSees No NeedtoIssue Statement Condemning "ShushaDeclaration". Hetq. https://hetq.am/en/article/141399
• [42] Reşid, L. (2021). ŞuşaBəyannaməsiregionalvəqlobaltəhlükəsizliyəzəmin yaradır. Halk Gazetesi. https://xalqqazeti.com/az/news/78723
• [43] Salcı, T. (2021). 3+3 formatındaki bölgesel işbirliği platformu Güney Kafkasya’ya barış getirir mi? Sputnik Türkiye. https://tr.sputniknews.com/20211210/33-formatindaki-bolgesel-isbirligi-platformu-guney-kafkasyayabaris-getirir-mi-105.164.8310.html (Erişim Tarihi: 19.08.2025).
• [44] Aslanlan, K. (2020). Karabağ Meselesi için “3 Boyutlu” Analitik Perspektif Önerisi. Karabağ Zaferi: Kafkasya’da Yeni Dengelerden Türk ve İslam Dünyasında Yeni İşbirliği Modeline. ULİSA.
• [45] Orhan, O. (2018). Bölgeselleşme Çevresinde Kafkasya’da İş birliği İmkanları ve Engeller. TASAM Yayınları. İstanbul.
• [46] “Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev Yemin Töreninde Konuştu: Dünya, 3. Dünya Savaşı'na Yakındır”. Independent Türkçe. https://www.indyturk.com/node/698951/dünya/azerbaycan-cumhurbaşkanı-aliyev- yemin-töreninde-konuştu-dünya-3-dünya-savaşına (Erişim Tarihi: 28.11.2024).
• [47] Şuşa Beyannamesi’nin Tam Metni. AVİM, 2021. https://avim.org.tr/tr/Bulten/ISTE-SUSABEYANNAMESI-NIN-TAM-METNI (Erişim Tarihi: 21.11.2024).
• [48] Çalışkan, B. (2020). 2. Karabağ Savaşı ve Güney Kafkasya’da Yeni Dönem. https://insamer.com/tr/2-karabagsavasi-ve-guney-kafkasyada-yeni-donem_3524.html (Erişim Tarihi: 21.11.2024).
• [49] Babayev, T. (2023). Rus Uzman: Moskova ve ŞuşaDeklerasyonları Azerbaycan’ın Blok Dışı Statüsünü Güçlendiriyor. Sputnik Türkiye. https://sputniknews.com.tr/20220223/rus-uzman-moskova-ve-susa- deklerasyonlari-azerbaycanin-blok-disi-statusunu-guclendiriyor-1054164342.html (Erişim Tarihi: 09.11.2024).
• [50] Sur, M. (2013). Uluslararası hukukun esasları (6. baskı). İstanbul: Beta.
• [51] Malanczuk, P. (1997). Akehurst’s modern introductiontointernationallaw (7. ed.). USA: Routledge.
• [52] Çağıran, M. E. (2005). Uluslararası hukukta devletin tek taraflı işlemleri. Ankara: Platin.
• [53] Birleşmiş Milletler Enformasyon Merkezi (UNIC-Ankara). (1961, 18 Nisan). Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana Sözleşmesi. https://inhak.adalet.gov.tr/Resimler/Dokuman/2312020100123bm_40.p
• [54] Sur, M. (2013). Uluslararası hukukun esasları (6. baskı). İstanbul: Beta.
• [55] Pazarcı, H. (2007). Uluslararası hukuk (5. baskı). Ankara: Turhan.
• [56] Oppenheim, L. (2008). International law: A treatise: Vol. I – Peace (3rd ed., R. F. Roxburg, Ed.). New Jersey: TheLawbook Exchange.
• [57] Shaw, M. N. (2008). International law (6th ed.). Cambridge: Cambridge UniversityPress.
• [58] Resmî Gazete. (2022). Türkiye Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti arasında müttefiklik ilişkileri hakkında Şuşa Beyannamesinin onaylanmasının uygun bulunduğuna dair kanun. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/02/20220214-2.htm
• [59] Birleşmiş Milletler Enformasyon Merkezi (UNIC-Ankara). (1961, 18 Nisan). Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana Sözleşmesi. https://inhak.adalet.gov.tr/Resimler/Dokuman/2312020100123bm_40.p
• [60] Çağıran, M. E. (2005). Uluslararası hukukta devletin tek taraflı işlemleri. Ankara: Platin.
• [61] Sur, M. (2013). Uluslararası hukukun esasları (6. baskı). İstanbul: Beta.
• [62] Salcı, T. (2021). 3+3 Formatındaki Bölgesel İş birliği Platformu Güney Kafkasya’ya Barış Getirir Mi? Sputnik Türkiye. https://tr.sputniknews.com/20211210/33-formatindaki-bolgesel-isbirligi-platformu-guney-kafkasyayabaris-getirir-mi-105.164.8310.html (Erişim Tarihi: 29.11.2024).
• [63] Aslanlı, K. (2020). Karabağ Meselesi İçin “3 Boyutlu Analitik Perspektif Önerisi”. İbrahim Demir (der.), Disiplinlerarası Politika Vizyonu ve Stratejiler. İksad Yayınevi. Kazakistan.
• [64] Kınık, H. (2020). Karabağ Savaşı ile Yeniden Dirilen Azerbaycan. In Özgür Tüfekçi (Ed.), Gelişmeleri Işığında Bölgesel Değerlendirmeler. Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları.
• [65] Mammadov, F., &Garibov, A. (2021). South Caucasus as a Regional Security Complex: Divergence of Identity andInterdependence of Security. InCooperation in Eurasia: Linking Identity, Security, and Development. Bakü.
• [66] APA Haber Ajansı. (2021). Azerbaycan ve Türkiye İttifakına İlişkin Şuşa Deklarasyonu. APA.az Enformasyon Ajansı Kurumsal Web Sayfası. https://apa.az/en/xeber/resmixeber/azerbaycanla-turkiye-arasinda- muttefiqlik-haqqinda-susa-beyannamesi-tam-metn-648220 (Erişim Tarihi: 15.11.2024).
• [67] “Nahçıvan, Azerbaycan’la İlişkilerimizde Özel Bir Yere Sahiptir”. T.C. Cumhurbaşkanlığı. (2023). https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/149588/-nahcivan-azerbaycan-la-iliskilerimizde-ozel-bir-yere-sahiptir- (Erişim Tarihi: 15.11.2024).