EVDE VE HUZUREVİNDE KALAN YAŞLILARIN FİZYOLOJİK, PSİKOLOJİK VE SOSYAL YÖNDEN İNCELENMESİ

Yıl 2015, Cilt: 8 Sayı: 2, - , 20.12.2015

Havva Softa

Öz

Bu çalışma evde ve huzurevinde kalan yaşlıların fiziksel, ruhsal ve sosyal yönlerini incelemek amacıyla tanımlayıcı, analitik ve retrospektif olarak planlanmıştır. Araştırma Kastamonu Halk Sağlığı Müdürlüğüne bağlı Aile Sağlığı Merkezleri, Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğüne bağlı Çankırı İsmail Özdemir Huzurevi ve Karabük Yücel Huzurevinde yapılmış olup, örneklemi 420 yaşlıdan oluşmaktadır. Veriler araştırmacı tarafından Yaşlı Tanıtım Formu, Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği, (SYBDÖ), Geriatrik Depresyon Ölçeği (GDÖ), Yaşam Doyumu Ölçeği (YDÖ), Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği (ÇBASÖ), Stresle Başa Çıkma Yolları Ölçeği (Ways of Coping Inventory-WCI) kullanılarak toplandı. Evde kalan yaşlıların depresyon puan ortalaması huzurevinde kalan yaşlıdan daha düşük olmakla beraber her iki grupta da orta düzeyde depresyon belirlendi. Ayrıca evde kalan yaşlıların yaşam doyumları ve sağlıklı yaşam biçimi davranışları puan ortalamaları huzurevinde kalan yaşlılardan yüksek bulundu (p<0.05). Araştırma bulguları sonucunda ev ortamında kalan yaşlıların fiziksel, sosyal ve ruhsal yönden huzurevinde kalan yaşlılara göre daha iyi durumda olduğu, bunun nedeninin aile, arkadaş ve sosyal destek sistemlerinin iyi olmasından kaynaklandığı söylenebilir. Bu sonuca dayanarak yaşlının mümkün olduğu kadar ev ortamında kalması ve ev ortamında kalan yaşlının mutlaka fiziksel, sosyal ve ruhsal yönden sağlık personeli özelliklede hemşireler tarafından desteklenmeleri önerilir.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Arpacı, F. (2005). Farklı boyutlarıyla yaşlılık. Ankara: Türkiye İşçi Emeklileri Derneği Eğitim ve Kültür Yayınları.
• Aniruddha, D. (2012). Spousal loss and health in late life: Moving beyond emotional trauma. Journal of Aging and Health,25(2) 221–242.
• Aksüllü, N. ve Doğan, S. (2004). Huzurevinde ve evde yaşayan yaşlılarda algılanan sosyal destek etkenleri ile depresyon arasındaki ilişki. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 5: 76-84.
• Aylaz, R., Güneş, G. ve Karaoğlu, L.(2005). Huzurevinde yaşayan yaşlıların sosyal, sağlık durumları ve günlük yaşam aktivitelerinin değerlendirilmesi. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 12(3):177-183.
• Altuğ, F., Yağcı, N., Kitiş, A., diğerleri.(2009). Evde yaşayan yaşlılarda yaşam kalitesini etkileyen faktörlerin incelenmesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 1:48–60.
• Altay, B. ve Aydın, A,İ. (2009). Samsun huzurevi’nde yaşayan yaşlıların bazı özellikleri ile depresyon riski arasındaki ilişki. Türk Geriatri Dergisi, 12:147–55.
• Altıntaş, H., Attila, S., Sevencan, F., Akçalar, S., Sevim, Y., Solak, Ö.S., Şahin, K.E. ve Velagiç, Z. (2006). Ankara da bir yaşlı bakımevinde yaşayan yaşlılarda depresyon belirtilerinin taranması. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 5(5):332-342.
• Bahar, A. (2005). Huzurevinde Kalan Yaşlıların Depresyon ve Anksiyete Düzeylerinin Belirlenmesi. Gaziantep Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep.
• Baran, A.G. Kalınkara, V., Aral, N., Baran, G, Akın, G. ve Özkan, Y.(2005). Yaşlı ve Aile ilişkileri: Ankara Örneği. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları, No:127, Ankara.
• Bektaş, E. (2008). Huzurevinde ve Ev Ortamında Yaşayan Yaşlılarda Yaşam Kalitesi. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Ana bilim dalı, Uzmanlık Tezi, Bursa.
• Bozhüyük, A., Özcan, S., Kurdak, H., Akpınar, E., Saatçı, E. ve Bozdemir, N. (2012). Sağlıklı yaşam biçimi ve aile hekimliği. TJFMPC, 6:13-21.
• Birchfield, P.C. (1996). Elder Health. İçinden: Community Health Nursing. (Ed): M. Stanhope& J. Lancaster. United States: Mosby.
• Büyükçoşkun, A. (1990). Yaşlı Bireylerin Sorunları ve Bakım Gereksinimlerinin Saptanması. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Programı, Doktora Tezi, Ankara.
• Bekaroğlu, M., Uluutku, N., Tanrıöver, S. and Kırpınar, I. (1991). Depression in an elderly population in Turkey. Acta Psychiatr Scand, 84:174–8
• Ceyhan, S. (2005). Kayseri Nuh Naci Yazgan Sağlık Ocağı Bölgesinde Yaşayan 65 ve Üstü Bireylerin Yalnızlık Düzeylerinin İncelenmesi. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri.
• Çetin, S. (2002). Kırsal Kesimde ve Huzurevlerinde Kalan 60 Yaş ve Üzeri Yaşlılarda Sosyal Sorunlarının Belirlenmesi ve Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Ankara.
• Çivi, S. ve Tanrıkulu, M.Z. (2000). Yaşlılarda bağımlılık ve fiziksel yetersizlik düzeyleri ile kronik hastalıkların prevalansını saptamaya yönelik epidemiyolojik çalışma. Geriatri, 3(3):85-90.
• Değirmenci, Ç.A. (2005). Evde Yaşayan Yaşlı Bireylerin Yaşam Kalitesine Etki Eden Etmenlerin Değerlendirilmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Programı Yüksek Lisans Tezi, Sivas.
• Durmuş, B. (1992). Yaşlı hasta bakımında karşılaşılan hemşirelik sorunlarının incelenmesi. Sağlıklı Yaşlanma Sempozyum Kitabı, Ankara: Başbakanlık-SHÇEK Basımevi.
• Drageset, J., Natving, G.K., Eide, G.E., Clipp, E.C., Bondevik, M., Nortvedt, M.W. and Nygaard H.A.(2008). Differences in health-related quality of life between older nursing home residents without cognitive impairment and the general population of Norway. Journal of Clinical Nursing, 17:1227-1236.
• Danış, M.S. (2013). Yaşlılık, yoksulluk ve yalnızlık, GEBAM yayınları, www.gebam. hacettepe.edu.tr/sosyal.../yaslilik_yoksuluk_yanlizlik.pdf.Erişim Tarihi: 15.04. 2013.
• Er, D. (2009). Psikososyal açıdan yaşlılık. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 4:138-140.
• Ertan, T., Eker, E. ve Şar, V. (1997). Geriatrik depresyon ölçeğinin Türk yaşlı nüfusunda geçerlilik ve güvenirlik. Nöropsikiyatri Arşivi, 34(1):62-71.
• Esin, M.N.(1999). Sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeğinin türkçe’ye uyarlanması. Hemşirelik Bülteni. 12(45):87-95.
• Eker, D. ve Arar, H. (1995). Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği. Türk Psikoloji Dergisi. 10(34):45-55.
• Göktaş, K. ve Özkan, İ.(2006). Yaşlılarda depresyon. Psychiatry İn Turkey. 8:30-37.
• Güler, E.K., Eşer, I., Khorshid, L. and Yücel, S.C. Nursing diagnoses in elderly residents of a nursing home: A case in Turkey. Nurs Outlook, 21-28.
• Hamarat, E., Thompson, D., Steele, D., Matheny, K. and Simons, C. (2002). Age differences in coping resources and satisfaction with life among middle aged, young-old, and oldest old adults. Journal of Genetic Psychology. 163(3):360-368.
• Henderson, K.A. ve diğ. (2003). A synthesis of perceptions about physical activity among Older African, American and American Indian Women. American Journal of Public Health,93:(2):313-314.
• Houx, P.J and Jolles, J. (1993). Age related decline of psychomotor speed effects of age brain health. Sex and Education: Perceptual and Motor Skills, 46:195-211.
• İlhan, N.A. (2003). Huzurevinde Kalan Yaşlılarda Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları ve Yaşam Doyumu. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Karadağ, M. (2008). Elazığ İl Merkezinde Yaşlılarda Depresyon Belirtilerinin Yaygınlığı ve Etkileyen Faktörler. Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Uzmanlık Tezi, Elazığ.
• Karataş, S.Ç. (1988). Yaşlılarda Yaşam Doyumunu Etkileyen Etmenler. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Hizmetler Bölümü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Kerem, M., Meriç, A., Kırdı, N. ve Cavlak, U. (2001). Ev ortamında ve huzurevinde yaşayan yaşlıların değişik yönlerden değerlendirilmesi. Türk Geriatri Dergisi, 4(3):106-112.
• Keskinoğlu, P., Bilgiç, N., Pıçakçıefe, M. ve Uçku, R. (2003). İzmir çamdibi-1 nolu sağlık ocağı bölgesi yaşlılarında yetersizlik ve kronik hastalık prevalansı. Türk Geriatri Dergisi, 6(1):27-30.
• Konak, A. ve Çiğdem, Y. (2005). Yaşlılık olgusu: Sivas Huzurevi örneği. Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 29(1):23-63.
• Khorshid, L., Eşer, İ., Zaybak, A., Yapucu, Ü., Arslan, G.G. ve Çınar, Ş. (2004). Huzurevinde kalan yaşlıların yalnızlık düzeylerinin incelenmesi. Türk Geriatri Dergisi, 7(1):45-50.
• Miller, M.A., Kandala, N.B., Kivimaki, M., Kumari, M., Brunner, E.J., Lowe, G.D. and Cappuccio, F.P. (2009). Gender differences in the cross-sectional relationships between sleep duration and markers of inflammation: Whitehall II study. Sleep, 32:857-864.
• Polat, Ü. ve Kahraman, B.B. (2013). Yaşlı bireylerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve algılanan sosyal destek arasındaki ilişki. Fırat Tıp Dergisi, 18(4):213-218.
• Sütoluk, Z., Demirhindi, H., Savaş, N. ve Akbaba, M. (2004). Adana huzurevinde kalan yaşlılarda depresyon sıklığı ve nedenleri. Türk Geriatri Dergisi, 7(3):148-151.
• Şahin N.H. ve Durak, A. (1995). Stresle başa çıkma tarzları ölçeği. Üniversite öğrencileri için uyarlanması. Psikoloji Dergisi, 10(34):56-73.
• Şener, A. (2013). Yaşlılık, yaşam doyumu ve boş zaman faaliyetleri, www.sdergi. hacettepe.edu.tr/yasamdoyumu, Erişim tarihi:26.10.2013.
• Tambağ, H. (2010). Huzurevindeki Yaşlılara Sağlıklı Yaşam Biçimi ve Yaşam Doyumu Geliştirmeye Yönelik Verilen Psikoeğitimin Değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Psikiyatri Hemşireliği Programı Doktora Tezi, Ankara.
• Tufan, İ. (2003). Modernleşen Türkiye’de Yaşlılık ve Yaşlanmak (Yaşlanmanın Sosyolojisi). İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayıncılık.
• TÜİK, Haber Bülteni, 14 Şubat 2013, www.tuik.gov.tr. Erişim Tarihi: 22.05.2013.
• Yılmaz, Ç. ve Sayıl, I. (1994). Değişik ortamlarda yaşayan yaşlılarda psikiyatrik semptomatoloji ve yaşam doyumu. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 49(4):205-209.
• Yiğit, H. (2009). Yaşlıların Sosyal Yaşam Desteğini Algılamaları. Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Yönetimi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Öz, F. (2002). Yaşamın son evresi: Yaşlılık psikososyal açıdan gözden geçirme. Kriz Dergisi, 10(2):17-28.
• Özmete, E. (2008). Yaşlılıkta yaşamın anlamının refah göstergeleri ile yordanması. Aile ve Toplum, 4(15):7-20.
• Özer, M. (2001). Huzurevinde ve Aile Ortamında Yaşayan Yaşlıların Özbakım Gücü ve Yaşam Doyumunun İncelenmesi. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Programı, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Ulusel, B. (2004). İzmir Balçova 2 Nolu Sağlık Ocağı Bölgesinde Yaşlı Bireylerin Günlük Yaşam Etkinlikleri, Bağımlılık Düzeyi ve Etkileyen Risk Faktörlerinin İncelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, İzmir.
• Uçku, R. ve Küey, L. (1992). Yaşlılarda depresyon epidemiyolojisi. Nöropsikiyatri Arşivi, 29(1):15-20.
• Ünalan, P. (2013). Aktif Yaşlanma: Sağlıklı ve Üretken Yaşlanma. İçinden: Yaşlılarda Güncel Sağlık Sorunları ve Bakımı. (Ed): M. Altındiş. İstanbul: Tıp Kitabevi.
• Wu, Z., Christoph, M., Schimmele, M.A. and Neena, L. (2011). Chappell, aging and late-life depression. Journal of Aging and Health, 24(1):3-28.