BİYOGERONTOLOJİDE GÜNCEL GELİŞMELER: YENİ ARAŞTIRMA PERSPEKTİFLERİ

Yıl 2017, Cilt: 10 Sayı: 1, 51 - 59, 13.01.2017

Hasan Hüseyin Başıbüyük

Öz

Güncel
bilgiler ışığında yaşlanma, genetik olarak programlanmış olmaktan çok, birçok
içsel ve dışsal değişkenin birlikte etki ettiği rastlantısal (stokastik) bir
süreç olarak tanımlanmaktadır. Yaşlanmayı etkileyen içsel faktörler arasında
çeşitli hücresel ve moleküler süreçler sayılabilir. Bunlar temel olarak, genom
kararsızlığı, epigenetik farklılıklar ve transkripsiyon düzeyinde değişimler,
moleküler hasar, hücre yaşlanması ve ölümü, inflamasyon ve metabolik bozukluk gibi
olgulardır. Bu olguları üreten mekanizmaların ayrıntılı olarak incelenmesi ve
anlaşılması biyogerontoloji temel biliminin güncel araştırma alanlarını
oluşturmaktadır. Bu mekanizmaların anlaşılması aynı zamanda, yaşlanmanın
yavaşlatılması ve hatta durdurulması konusunda tedavi fırsatları sunmaktadır.
Yaşlanma ile ortaya çıkan birçok kronik hastalık bulunmaktadır. Yaşlılık
döneminde ortaya çıkan hastalıklar ve bu hastalıkların tedavisi ile geriatri (yaşlılık
hekimliği) ilgilenmektedir. Ancak son yıllarda elde edilen bulgular, insan
fizyolojisinin bütünleşik doğasını yok saymayı imkânsız kılmaktadır. Başka bir
deyişle, yaşlılıkta ortaya çıkan hastalıklar ve tedavisi ile ayrı ayrı ilgilenmek
yerine, yaşlanmaya neden olan faktörleri bir bütün olarak anlamak ve bu
faktörleri iyileştirici ya da önleyici tedaviler geliştirmek yeni bir anlayış
olarak ortaya çıkmıştır. Gerobilim bu anlayışın sonucu olarak doğmuş yeni bir
bilim dalıdır. Yakın zamanda yaşlanma üzerine yapılan birçok çalışma, gerobilimi
öne çıkarmaya başlamıştır. Bu çalışmalar sayesinde, yaşlanmaya etki eden
moleküler yolaklar birçok omurgasız model organizmada tanımlanmıştır. Memeliler
üzerine yapılan çok sayıda çalışma, yaşa bağlı birçok patolojik değişmeyi daha
iyi anlamayı olanaklı kılmıştır. Ömrü uzatmayı hedefleyen dışardan müdahalelerin
ve tedavilerin sağlıklı yaşam süresini uzattığı da gözlenmiştir. Bu bulgular
ışığında araştırma perspektifleri, yaşlılık fenotipi ile ilişkili biyolojik
belirteçler, ömür uzunluğu ve yaşlanma ile bağlantılı alelik polimorfizmlerin
saptanması için genom taramaları, yaşa bağlı hastalık ve kanserlerle ilişkili
epigenetik varyasyonlar ve translasyon sonrası değişimler üzerine odaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

genom kararsızlığı, epigenetik varyasyon, moleküler hasar, gerobilim

Kaynakça

• Baker, D.J., Dawlaty, M.M., Wijshake, T. ve diğ. (2013). Increased expression of BubR1 protects against aneuploidy and cancer and extends healthy lifespan. Nat Cell Biol, 15: 96-102.
• Barzilai, N., Huffman, D.M., Muzumdar, R.H., Bartke, A. (2012). The critical role of metabolic pathways in aging. Diabetes, 61: 1315-1322.
• Blagosklonny, M.V. (2008) Aging: ROS or TOR. Cell Cycle, 7: 3344.
• Brunet, A., Rando, T.A. (2017). Interaction between epigenetic and metabolism in aging stem cells. Curr Opin Cell Biol, 45: 1-7.
• de Magalhaes, J.P. (2014). "The scientific quest for lasting youth: prospects for curing aging." Rejuvenation Res, 17: 458-467.
• Gladyshev, V.N. (2016). Aging: progressive decline in fitness due to the rising deleteriome adjusted by genetic, environmental, and stochastic processes. Aging Cell, 15: 594-602.
• Harman, D. (1956). Aging: a theory based on free radical and radiation chemistry. J Gerontol, 11: 298.
• Hoehn, H., Renner, A. (2003). Human aging and longeity: genetic aspects. Aging of Organisms (ed. H.D. Osiewacz). Kluwer Academic Publishers. Dordrecht, Netherlands. (s.247-269).
• Justice, J., Miller, J.D., Newman, J.C. ve diğ. (2016). Frameworks for proof-of-concept clinical trials of interventions that target fundamental aging processes. Gerontol A Biol Sci Med Sci, 71: 1415-1423.
• Kirkwood, T.B. (1977). Evolution of ageing. Nature, 270: 301.