Arketipsel Sembolizm Açısından Melisa Kesmez’in “Nohut Oda” Adlı Öykü Kitabının Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 1, 29 - 49, 28.06.2024

Seyfettin Ay

Öz

Carl Gustav Jung, Sigmund Freud’un bilim dünyasına kazandırdığı “bilinç dışı” kavramını geliştirerek “kişisel bilinç dışı” ve “ortak bilinç dışı” olarak iki kısımda inceler. Kişinin çocukluğundan itibaren davranışlarını yönlendiren ve kişiyle birlikte insanlığın ortak geçmişinin arketipler aracılığıyla her insanda ortak bilincin eşlik ettiğini ve bunların insan davranışlarını belirleyen bir güce sahip olduğunu ileri sürer. Bu yönüyle arketipleri insan davranışlarının nedenlerini açıklamaya yarayan davranış kalıpları olarak görür. İnsan zihninin boş bir levha olmadığını verili olarak bazı imajlarla yüklü olduğunu düşünür. Jung’a göre her çağda ve her toplumda ortak olan bu arketipler; mitoloji, destan, efsane ve dinsel törenlerle taşınarak kolektif bilinci oluşturur ve bunlar edebî eserlerde farklı formlarda da olsa görünür hale gelir. Dolayısıyla pek çok edebî üründe arketiplerin varlığını tespit etmek olasıdır.
Günümüz öykü yazarlarından Melisa Kesmez’in Nohut Oda adlı eseri, birbirinden bağımsız beş öyküden oluşmaktadır. Bu öykülerdeki kişilerin ortak derdi kendini ait hissedebilecekleri bir yer bulmak, bir eve ait olmak ya da bir yerlere kök salmaktır. Öykü kişileri; yaşadıkları çelişkiler, zaaf ve tutkular, evsizlik, yurtsuzluk, aşksızlık, terk etmek arasında gidip gelen, kendiyle hesaplaşma içinde, aile bağları, aile olma/olmama, kendini bir yere ait hissetme ya da hissedememe, gitme ya da kalma arasında tercihlerde bulunan ve hep bir şeylere özlem duyan yaralı kişilerdir. Bu anlamda Nohut Oda simgesel bir anlam taşır. Bu makalede Jung’un sayısız olarak ifade ettiği arketipler bu öykülerde nasıl ortaya çıkmıştır, sorusunun cevapları aranmış; inceleme ve değerlendirme konusu yapılan Melisa Kesmez’in“Nohut Oda“ adlı kitabında, Jung’un arketiplerinin izleri araştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ev, Gölge, Persona, Anima, Arketip

Kaynakça

• Cebeci, O. (2014). Psikanalitik Edebiyat Kuramı. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Emre, İ. (2006). Edebiyat ve Psikoloji. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Ersoy, E. (tarih yok). Jung'da Arketip Kavramı. Anadolu Aydınlanma Vakfı , 1-2.
• Fedakar, P. (2014). Besleyen mi Öldüren mi: Türk Mitik Tasavvurunda Anne Arketipinin Antropomorfik Görünümleri. Milli Folklor (103), 5-19.
• Gökeri, A. (1979). Arketiplere Dayanan Yeni Bir İnceleme Yönteminin Tanıtılarak İngiliz ve Türk Edebiyatında Bazı Romans ve Epik Niteliğinde Yapıtlara Uygulanması. Ankara: Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Gümüş, H. (2021). Arketipsel EleştirininTemel Kaynakları. GAB Akademi , 1 (1), 134-147.
• Jung, C. G. (2021). Dört Arketip. İstanbul: Metis Yayınları.
• Kanter, B., & Demirtaş Önder, Ç. (2021). Yarın Yarın Romanında Karakterlerin Sosyalizasyonundan Doğan Varoluşsal Sorunlar. Edebî Eleştiri Dergisi , V (II), 284-300.
• Kesmez, M. (2018). Nohut Oda. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Moran, B. (1988). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Namlı, T. (2007). Arketipsel Sembolizm Açısından Elif Şafak'ın Pinhan Romanının İncelenmesi. Turkısh Studıes , 1210-1230.
• Pınar, F. (2014). Besleyen mi Öldüren mi: Türk Mitik Tasavvurunda Anne Arketipinin Antropomorfik Görünümleri. Milli Folklor (103), 5-19.
• Sarıçiçek, M. (2014). Gölgeler ve Gölge Arketipi. Mehmet Akif Ersoy ve Gölgeler (s. 66-74). Ankara: Türkiya Yazarlar Birliği Vakfı.
• Serrican, E. (2015). Carl Gustav Jung'un Analitik Psikoloji Kuramındaki Arketip Kavramının Edebiyata Yansıması. Internatıonal Journal of Social and Educatıon, 1(4), 1205-1215.
• Sungurlar, I. (2013). Bir Arketip Olarak Gölge. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Topaloğlu, E. (2015). 19. Yüzyıl İngiliz Edebiyatında Lewis Carrol, George MacDonald,Charles Dickens ve Jung'un Arketipleri. Ankara: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Turan Liman, S., & Zehra, Y. F. (2021). Soyut Dışavurumculukta Carl Gustav Jung Etkisi. USBAD Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi (8), 201-216.