“TBMM’YE ÇAĞRI” GİDERİM KARARLARININ İŞLEVSİZLİĞİ VE BU KARARLARA İŞLEVSELLİK KAZANDIRILMASI AMACIYLA GETİRİLEN ÖNERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Sayı: 46, 37 - 72, 27.03.2023

Özge Karahan

Öz

Anayasa Mahkemesi, bireysel başvuru yolu çerçevesinde yapılan bir incelemede bir idari işlem veya eylemin yahut bir yargı kararının dayandığı yasama işleminin Anayasa’ya aykırı görülmesi durumunda, buna ilişkin kararları Türkiye Büyük Millet Meclisine bildirmektedir. Bu bildirimler, Anayasa Mahkemesince “TBMM’ye çağrı” giderim türüne ilişkin kararlar olarak nitelendirilmektedir. Çalışma’da, bu “çağrıya” ilişkin kararlara Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından verilen cevap, gerekçeleri ile birlikte incelenmiştir. Ayrıca, hâlihazırda işlevsiz olarak görülen bu kararlara işlevsellik kazandırılabilmesi amacıyla öğretide ortaya atılan bazı görüşler değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Anayasa Mahkemesi, TBMM'ye Çağrı, Türkiye Büyük Millet Meclisi, Yasama İşlemi

Kaynakça

• Dilekçe Komisyonu, Yasama Kalitesinin Artırılmasında Dilekçe Hakkı Çalıştayı, TBMM Yayınları, Ankara, 2020.
• Gözler, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Cilt 2, Bursa, 2011.
• Gözler, Kemal, Türk Anayasa Hukuku, Ekin Yayıncılık, Bursa, 2019.
• Kaplan, Recep, “Bireysel Başvuruda Konu Bakımından Yetki Kriteri”, Bireysel Başvuru Kabul Edilebilirlik Kriterleri Rehberi, (Ed.: Muharrem İlhan Koç; Recep Kaplan), Anayasa Mahkemesi Yayınları, Ankara, 2017.
• Karan, Ulaş, Öğretide ve Uygulamada Anayasa Mahkemesi Kararlarının Bağlayıcılığı ve İcrası, Onikilevha Yayınları, İstanbul, 2018.
• Turabi, Selami, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Rehberi, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2013.
• Bertil Emrah Oder, “Bireysel Başvuru Kararlarının Anayasa’nın Yorumuna Etkileri”, Anayasa Mahkemesinin 56. Kuruluş Yıldönümü Nedeniyle Düzenlenen “Bireysel Başvurunun 5. Yılının Değerlendirilmesi” Konulu Sempozyumda Sunulan Bildiriler, Anayasa Yargısı Dergisi, 2018, ss. 15-22.
• Çekiç, Onur, “Türk Parlamento Hukukunda Yasama İşlemi Türleri ve Diğer (İsimsiz) Yasama Türleri”, Yasama Dergisi, Sayı: 12, 2009, ss. 107-135.
• Göztepe, Ece, “Bireysel Başvuru Kararlarının Bağlayıcılığı ve İcrası Sorunu ile Kurumsallaşma İhtiyacı”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt:32, Sayı:1, 2016, ss. 93-188.
• Göztepe, Ece, “Bireysel Başvuru Kararlarının İcrası: Anayasa Mahkemesi’nin Doğrudan ve Dolaylı ‘Çağrı Kararları’ Üzerine Bir İnceleme”, Anayasa Yargısı, Cilt: 38, Sayı: 1, 2021, ss. 43-83.
• Göztepe, Ece, “Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Hakkının (Anayasa Şikâyeti) 6216 Sayılı Kanun Kapsamında Değerlendirilmesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 2011, ss. 13-40.
• Kılıç, Abbas, “Anayasa Mahkemesinin Bireysel Başvuru Kararlarının Türkiye Büyük Millet Meclisine Bildirilmesi”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt: 38, Sayı: 1, 2021, ss. 85-126.
• Saldırım, Mustafa, “Bireysel Başvuru Açısından Yüksek Mahkeme Kararlarının Uyumlaştırılması Sorunu”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt:33, Sayı: 1, 2016, ss. 159-175.
• Göztepe, Ece, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru (Anayasa Şikayeti/Anlamı, Kapsamı ve Olası Sorunlar), Panel, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 2011, ss. 32-66.
• Karan, Ulaş, “Bireysel Başvuru Kararlarının İcrası: Eski Alışkanlıklar, Yeni Sorunlar-Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Usulünün İlk Dört Yılına Dair Bir Değerlendirme”, Rapor, İstanbul Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi, İstanbul, 2017.
• Şahbaz, İbrahim, “Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru ve Olası Sorunlar”, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru (Anayasa Şikayeti/Anlamı, Kapsamı ve Olası Sorunlar), Panel, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 2011.
• 21/4/1987 tarihli ve 19438 sayılı Resmî Gazete, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/19438.pdf, Erişim Tarihi: 01.06.2022.
• 23. Dönem 1. Yasama Yılı Sıra Sayı: 497, https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem23/yil01/ss497.pdf, Erişim Tarihi: 30.11.2019.
• 23. Dönem 5. Yasama Yılı Sıra Sayı: 696, https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d23/c097/tbmm23097080ss0696.pdf, s. 10, Erişim Tarihi: 30.11.2019.
• 27. Dönem 1. Yasama Yılı 1. Birleşim Tutanağı, https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d26/c001/tbmm26001001.pdf, Erişim Tarihi: 20.05.2022.
• 5/12/1990 tarihli ve 3686 sayılı İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Kanunu, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=3686&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5, Erişim Tarihi: 01.06.2022.
• 5/3/1973 tarihli ve 584 karar numaralı Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü, https://www.tbmm.gov.tr/docs/ictuzuk.pdf, Erişim Tarihi: 31.05.2022.
• Anayasa Mahkemesi Resmî İnternet Sitesi-Görev ve Yetkileri 2019, https://www.anayasa.gov.tr/tr/mahkeme/gorev-ve-yetkileri/bireysel-basvuru/, Erişim Tarihi: 30.11.2019.
• Anayasa Mahkemesi Resmî İnternet Sitesi-Görev ve Yetkileri, https://www.anayasa.gov.tr/tr/mahkeme/gorev-ve-yetkileri/bireysel-basvuru/, Erişim Tarihi: 18.05.2022.
• Anayasa Mahkemesi Resmî İnternet Sitesi-Kararlar Bilgi Bankası, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/Ara?Sonuc%5B%5D=7&Giderim%5B%5D=19&Giderim%5B%5D=20&Giderim%5B%5D=21&Giderim%5B%5D=22&KararBulteni=1, Erişim Tarihi: 26.04.2022.
• Anayasa Mahkemesinin 15/11/2017 tarihli ve 2017/153 sayılı Karar’ı, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/02/20180207-7.pdf, Erişim Tarihi: 17.05.2022.
• Anayasa Mahkemesi-Yapısı, https://www.anayasa.gov.tr/tr/mahkeme/genel-sekreterlik/yapisi-ve-gorevleri/, Erişim Tarihi: 18.05.2022.
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Kabul Edilebilirlik Kriterleri Rehberi, https://www.echr.coe.int/Documents/Admissibility_guide_TUR.pdf, Erişim Tarihi: 30.11.2019.
• Avrupa Konseyi Resmî İnternet Sitesi, https://www.coe.int/tr/web/about-us/structure, Erişim Tarihi: 10.05.2022.
• Avrupa Konseyi Resmî İnternet Sitesi-Tavsiyeler, https://search.coe.int/cm/Pages/result_details.aspx?ObjectId=09000016805dd18e, Erişim Tarihi: 17.05.2022.
• Dilekçe Komisyonu Karar Cetvelleri, http://tbmm.intranet/dilekce_komisyonu/dilekce_komisyonu.htm, Erişim Tarihi: 12.05.2022.
• İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu-Alt Komisyonlar, https://www.tbmm.gov.tr/ihtisaskomisyonlariinsanhaklari-alt-komisyonlar, Erişim Tarihi: 05.05.2022.
• Mülga Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/3.5.20059986.pdf, Erişim Tarihi: 31.05.2022.
• Parlamento Terimleri Sözlüğü, “Yasama işlemi”, https://www.tbmm.gov.tr/ParlamentoTerimleriSozluk, Erişim Tarihi: 30.11.2019.
• TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı, Venedik Komiyonu (Avrupa Hukuk Yoluyla Demokrasi Komisyonu), https://www.tbmm.gov.tr/yayinlar/venedik_komisyonu.pdf, Erişim Tarihi: 10.05.2022.
• TBMM Resmî İnternet Sitesi-Genel Kurulda Sandalye Dağılımı, https://www.tbmm.gov.tr/SandalyeDagilimi, Erişim Tarihi: 10.05.2022.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa_2018.pdf, Erişim Tarihi: 16.05.2022.
• Venedik Komisyonu Resmî İnternet Sitesi, https://www.venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=CDL-AD(2004)024-e, Erişim Tarihi: 17.05.2022.
• 5/3/2013 Karar tarihli Gökhan Ünal Başvurusu, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2012/30, Erişim Tarihi: 22.07.2022.
• 10/6/2015 Karar tarihli Ejder Bildik Başvurusu, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2013/8350?BasvuruAdi=+Ejder+Bildik, Erişim Tarihi: 17.05.2022.
• 15/11/2018 Karar tarihli Ali Altürk ve Diğerleri Başvurusu, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2014/10022?BasvuruAdi=AL%C4%B0+ALT%C3%9CRK, Erişim Tarihi: 17.05.2022.
• 2014/4705 numaralı ve 29/5/2014 Karar tarihli Youtube LLC Corporation Service Company ve diğerleri Başvurusu, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/Ara?BasvuruAdi=youtube, Erişim Tarihi: 17.05.2022.
• 2014/6548 numaralı ve 10/06/2021 Karar tarihli Hamit Yakut Başvurusu, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2014/6548, Erişim Tarihi: 27.04.2022.
• 2015/6164 numaralı ve 20/06/2019 Karar tarihli Süleyman Başmeydan Başvurusu, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2015/6164, Erişim Tarihi: 27.04.2022.
• 2016/1808 numaralı ve 22/01/2021 Karar tarihli Süleyman Kurtel Başvurusu, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2016/1808, Erişim Tarihi: 27.04.2022.
• 016/22418 numaralı ve 30/05/2019 Karar tarihli Y. T. Başvurusu, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2016/22418, Erişim Tarihi: 27.04.2022.
• 2017/34596 numaralı ve 29/12/2020 Karar tarihli Sabri Uhrağ Başvurusu, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2017/34596, Erişim Tarihi: 27.04.2022.
• 2017/40089 numaralı ve 05/03/2020 Karar tarihli Bedrettin Morina Başvurusu, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2017/40089, Erişim Tarihi: 27.04.2022.
• 2018/3296 numaralı ve 30/06/2021 Karar tarihli Malaklar İnşaat Taahhüt Gıda Maden Sanayi ve Ticaret A.Ş. (2) Başvurusu, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2018/3296, Erişim Tarihi.
• 2019/42965 numaralı ve 15/3/2022 Karar tarihli Mustafa Hazım Mohammed Mohammed Başvurusu, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2019/42965?KelimeAra%5B%5D=yasama&KararTuru%5B%5D=3, Erişim Tarihi: 10.05.2022.
• 26/3/2013 Karar tarihli Ahmet Soysal Başvurusu, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2012/237?BasvuruAdi=Ahmet+Soysal, Erişim Tarihi: 17.05.2022.
• 2018/14884 numaralı ve 27/10/2021 Karar tarihli Keskin Kalem Yayıncılık ve Ticaret A.Ş. ve Diğerleri Başvurusu, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2018/14884, Erişim Tarihi: 27.04.2022.
• 5/3/2013 Karar tarihli Arif Güneş Başvurusu, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2012/837?BasvuruNoYil=2012&BasvuruNoSayi=837, Erişim Tarihi: 17.05.2022.
• Özgür Nikbay Başvurusu, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2015/507?BasvuruAdi=%C3%96zg%C3%BCr+Nikbay+, Erişim Tarihi: 17.05.2022.
• Serkan Acar Başvurusu, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2013/1613?BasvuruAdi=Serkan+Acar&KararTuru%5B%5D=-3&Sonuc%5B%5D=11, Erişim Tarihi: 17.05.2022.
• Süleyman Erte Başvurusu, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2013/469, Erişim Tarihi: 17.05.2022.
• 2021/58970 numaralı ve 5/7/2022 tarihli Nevriye Kuruç Başvurusu, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2021/58970, Erişim Tarihi: 22.07.2022.