ANAYASA MAHKEMESİ’NİN İPTAL KARARLARININ BAĞLAYICILIĞI VE İPTAL KARARI SONUCU KANUN KOYMA

Yıl 2024, Sayı: 50, 105 - 134, 24.01.2025

Abbas Kılıç

Öz

Anayasalar, devletin egemenlik alanındaki herkes için bağlayıcı üstün hukuk kurallarıdır. Anayasaya bu niteliğini kazandıran mekanizma esasen “anayasa yargısı”dır. Anayasa Mahkemesi kararları da anayasalar gibi herkes için bağlayıcı güce sahiptir. 1982 Anayasası’nın 153. maddesinin altıncı fıkrasında, “Anayasa Mahkemesi kararları Resmî Gazetede hemen yayımlanır ve yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzelkişileri bağlar” hükmüne yer verilerek Anayasa Mahkemesi kararlarının bağlayıcılığı çok açık bir şekilde, kararın muhatabının yükümlülüğü bakımından tereddüde yer bırakmayacak biçimde düzenlenmiştir. Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararlarının bir gereği olarak yeniden kanun konulması halinde, yasama organının, iptal kararının özünü gözeterek bu işlemi gerçekleştirmesi gerekmektedir. Fakat aynı hükümleri kanun ile düzenleme konusu haline getirmek, Anayasa Mahkemesi kararlarının bağlayıcılığı ilkesine aykırılık teşkil etmektedir. Bunun sonucunda ise Anayasa ile güvence altına alınan hukuk devleti ilkesi ihlal edilmiş olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Anayasa yargısı, iptal kararı, yasama organı, Anayasa Mahkemesi kararlarının bağlayıcılığı, anayasal devlet.

Kaynakça

• Alçın, Ayşe Aslı, “Türk Hukukunda Kişisel Sağlık Verileri ve İdarenin Kişisel Sağlık Verilerini Koruma Yükümlülüğü”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl: 2022, Sayı: 51, s. 365-410.
• Aliefendioğlu, Yılmaz, Anayasa Yargısı, Yetkin Yayınları, Ankara, 1997.
• Anayurt, Ömer, Anayasa Hukuku Genel Kısım, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• Arıcı, Kadir, “Türkiye’de Milletvekillerinin Sosyal Güvenliği Meselesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2013, Cilt: XVII, Sayı: 1-2, s. 77-121.
• Arsel, İlhan, Anayasa Mahkemesi’nin Bazı Eğilimleri Üzerine Görüşler ve Anayasa Mahkemesi Kararlarından Özetler, AÜHF Yayınları, Ankara, 1970.
• Arslan, Zühtü, “Anayasa Mahkemesinin ‘Yorum Tekeli’ Yargısal Üstünlük ve Demokrasi”, Prof. Dr. Ergun Özbudun’a Armağan, Cilt II, Yetkin Yayınları, Ankara, 2008, s. 59-89.
• Atay, Ender Ethem, Anayasa Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2022.
• Azrak, Ülkü, “Anayasa Mahkemesi İptal Kararlarının Geriye Yürümezliği”, Anayasa Yargısı Dergisi, Yıl: 1984, Cilt: 1, s. 151-168.
• Bakırcı, Fahri - Gençkaya, Ömer Faruk - Ergül, Ozan - Kılıç, Abbas - Aslan, Gündüz Alp - Yüksel, İsmail, Parlamento Hukukuna Giriş, Lykeion Yayınları, Ankara, 2022.
• Bakırcı, Fahri, “Meclis Üyelerinin Emeklilik ve Diğer Sosyal Hakları”, Yasama Dergisi, Yıl: 2007, Sayı: 5, s. 150-184.
• Cappelletti, Mauro, Judicial Review in the Contemporary World, The Bobbs-Merill Company, New York, 1971.
• Çağlar, Bakır, “Avrupa Yeni Mekanında Kurumsallaşma; Hukuk ve Demokrasi”, Anayasa Yargısı Dergisi, Yıl: 1992, Cilt: 9, s. 233-282.
• Deveci, Hıfzı, “Kıyak Emeklilik: Anayasa On Bir Kez Delinse Bir Şey Olur mu?”, Birikim Dergisi, Yıl: 2000, Sayı: 133, bkz. https://birikimdergisi.com/dergiler/birikim/1/sayi-133-mayis-2000/2326/kiyak-emeklilik-anayasa-on-bir-kez-delinse-bir-sey-olur-mu/3289 (14.01.2022).
• Döner, Ayhan, “Anayasa Mahkemesi Kararlarının Gerekçelerinin Bağlayıcılığına İlişkin Bazı Sorunlar”, Prof. Dr. Ergun Özbudun’a Armağan, Cilt II, Yetkin Yayınları, Ankara, 2008.
• Duran, Lütfi, “Türkiye’de Anayasa Yargısının İşlevi ve Konumu”, Anayasa Yargısı Dergisi, Yıl: 1984, Sayı: 1, s. 57-87. Gözler, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Esasları, Ekin Kitabevi, Bursa, 2024.
• Gözler, Kemal, “Res Iudicata’nın Türkçesi Üzerine”, AÜHF Dergisi, Yıl: 2007, Sayı: 56, Cilt: 2, s. 45-61.
• Göztepe, Ece, “Bireysel Başvuru Kararlarının İcrası: Anayasa Mahkemesi’nin Doğrudan ve Dolaylı “Çağrı Kararları” Üzerine Bir İnceleme”, Anayasa Yargısı Dergisi, Yıl: 2021, Sayı: 38, s. 43-83.
• Göztepe Çelebi, Ece, “Bireysel Başvuru Kararlarının Bağlayıcılığı ve İcrası Sorunu ile Kurumsallaşma İhtiyacı”, Anayasa Yargısı Dergisi, Yıl: 2016, Sayı: 33, s. 93-118.
• Göztepe, Ece, “Anayasa Yargısının Meşruluğu“, Demokratik Anayasa-Görüşler ve Öneriler, (Haz. Ece Göztepe/ Aykut Çelebi), Metis Yayınları, İstanbul, 2012.
• Gülsoy, Mehmet Tevfik, Özgürlüklerin Korunmasında Anayasa Yargısının Yeri ve Meşruluğu, Yetkin Yayınları, Ankara, 2007.
• Hakyemez, Yusuf Şevki, “Anayasa Mahkemesi Karar Gerekçelerinin Bağlayıcılığı Sorunu”, Prof. Dr. Ergun Özbudun’a Armağan, Cilt II, Yetkin Yayınları, Ankara, 2008, s. 365-398.
• Işıktaç, Yasemin - Metin, Sevtap, Hukuk Metodolojisi, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2023.
• İba, Şeref - Kılıç, Abbas, Anayasa Yargısı Dersleri, Turhan Kitabevi, Ankara, 2021.
• İba, Şeref, Anayasa Dersleri, Turhan Kitabevi, Ankara, 2022.
• Kaboğlu, İbrahim Ö., Anayasa Hukuku Dersleri, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• Kaboğlu, İbrahim Ö., Anayasa Yargısı, Platon Hukuk Yayınları, İstanbul, 2024.
• Kaboğlu, İbrahim Ö., “Kelsen Modeli “Sınırları”nda Demokratikleşme Sürecinde Anayasa Yargıçları”, Anayasa Yargısı Dergisi, Yıl: 1993, Sayı: 10, s. 381-404.
• Kanadoğlu, Osman Korkut, “Yeni Anayasa Arayışları ve Karşılaştırmalı Hukuk Bağlamında Anayasa Mahkemesi”, Anayasa Yargısı Dergisi, Yıl: 2008, Cilt: 24, s. 61-89.
• Kanadoğlu, Osman Korkut - Duygun, Ahmet Mert, Anayasa Hukukunun Genel Esasları, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• Karamustafaoğlu, Tunçer, Yasama Meclisinde Komisyonlar, AÜHF Yayınları, Ankara, 1965.
• Karan, Ulaş, Öğretide ve Uygulamada Anayasa Mahkemesi Kararlarının Bağlayıcılığı ve İcrası-Norm Denetimi İle Bireysel Başvuru Usulünde Verilen Kararlar Özelinde Bir İnceleme, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• Kaya, Semih Batur, Anayasa Mahkemesi Karar Gerekçelerinin Bağlayıcılığı Sorunu, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• Kılıç, Abbas, “Anayasa Mahkemesinin Bireysel Başvuru Kararlarının Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne Bildirilmesi”, Anayasa Yargısı Dergisi, Yıl: 2021, Sayı: 38, s. 85-126.
• Köküsarı, İsmail, Anayasa Mahkemesi Kararlarının Türleri ve Nitelikleri, XII Levha Yayıncılık, İstanbul, 2009.
• Mcwhinney, Edward, Supreme Courts and Judicial Law-Making: Constitutional Tribunals and Constitutional Review, Martinus Nijhoff Publishers, Lancaster, 1986.
• Öden, Merih, Türk Anayasa Yargısında Norm Denetimi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2023.
• Özbudun, Ergun, “Demokrasiye Geçiş ve Demokrasinin Pekişmesi Sürecinde Anayasa Mahkemelerinin Rolü”, Anayasa Yargısı Dergisi, Yıl: 2007, Sayı: 24, s. 359-364.
• Özbudun, Ergun, Türkiye’de Demokratikleşme Süreci, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2014.
• Özbudun, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2017.
• Sır, Onur, Hukuk Devleti Açısından Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimi, Adalet Yayınevi, Ankara, 2011.
• Şahbaz, İbrahim, “Anayasa Yargısında Yokluk”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl: 1999, Sayı: 4, s. 23-48.
• Şirin, Tolga, Karşılaştırmalı Anayasa Hukukunda Kanun Kavramı, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• Teziç, Erdoğan, Anayasa Hukuku, Beta Basım Yayım, İstanbul, 2017.
• Ülgen, Özen, Anayasa Yargısında İptal Kararlarının Etkileri, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• Yıldırım, Turan, “Anayasa Mahkemesi Kararlarının Bağlayıcılığı”, Argumentum, Yıl: 1993, Cilt: 34, Sayı: 3, s. 601-606.